Eandis-discussie bewijst dat politici niet op hun plaats zitten in raden van bestuur van intercommunales

Vandaag hoor je meerdere politici in de Wetstraat toeteren dat ze er niet langer voorstander van zijn dat het Chinese staatsbedrijf State Grid Corporation of China (SGEL) zich inkoopt in het energiedistributienetbedrijf Eandis. Nochtans hebben meerdere van deze politici en hun partijen eerder in meerdere gemeenteraden in de Dorpstraten nochtans zonder enige kennis van zaken voor een deal met de Chinezen gestemd. Het feit dat de Vlaamse Energieminister Bart Tommelein (Open Vld) eerst zonder kennis van zaken de deal goedkeurde in de gemeenteraad van Oostende en pas nadien wakker werd, bewijst hoe erg het is gesteld met de energievisie in Vlaanderen, of beter een duidelijk gebrek hieraan.

De huidige discussie over Eandis bewijst vooral dat het merendeel van politici in de raden van bestuur en directiecomités in intercommunales totaal geen kennis van zaken hebben over deze materies. Intercommunales zijn instituten waar de Dorpstraat amper nog democratische controle over heeft. De politici die de intercommunales leiden worden namelijk niet verkozen. Ze worden aangeduid door de bestuursmeerderheden in elke gemeente en de mandaten worden netjes tussen alle traditionele partijen verdeeld. Als gemeenteraadslid is het praktisch onmogelijk om een grondige controle uit te oefenen.

Wat veel mensen nog steeds niet weten is dat Vlaanderen bij de gemeenteraadsverkiezingen niet alleen 7.464 gemeenteraadsleden kiest, maar dat daarnaast ook onrechtstreeks zo’n 4.000 politieke mandaten verdeeld worden in de 93 Vlaamse intercommunales. De intercommunales zijn pure politieke instituten geworden met talrijke lucratieve mandaten in de raden van bestuur en directiecomités als politieke cadeautjes. Diegenen die net geen schepen werden, krijgen van hun partij zo’n mandaat dikwijls aangeboden als troostprijs. Dit zorgde er in de loop van de jaren voor dat er amper nog expertise aanwezig is in deze puur politieke bestuursorganen. Voor mijn parlementair onderzoek van de intercommunales kreeg ik ooit steun van Guberna, het Instituut voor Bestuurders, dat ook vaststelde dat de efficiëntie en organisatie van de 93 Vlaamse intercommunales ver onder de norm blijft.

Dat Vlaanderen vandaag het strategisch energiedistributienet van Eandis deels wil verkopen aan een buitenlandse investeerder om de rekeningen te doen kloppen is ongezien en bewijst duidelijk dat de politici in de raden van bestuur binnen de koepel van Eandis een gebrek aan expertise hebben en dat de Wetstraat een totaal gebrek heeft aan een visie op ons energiebeleid. De problemen ontstonden na de verplichte uitstap van Electrabel in de gemengde intercommunale Eandis, die hierdoor een zuivere intercommunale werd.

De beslissingen die nu ondoordacht genomen werden zijn enkel nodig om de kapitaalstructuur van Eandis, zoals de VREG (Vlaamse regulator van de elektriciteits- en gasmarkt) vraagt terug op orde te krijgen. Eandis is in 236 Vlaamse gemeenten eigenaar van het distributienet dat de stroom en het gas verdeelt. Op 3 oktober zullen de vertegenwoordigers van die 236 gemeenten binnen Eandis beslissen of ze de deal goedkeuren die Eandis de voorbije maanden in alle stilte heeft uitgewerkt. De deal houdt in dat 14 procent van het bedrijf wordt verkocht aan State Grid Corporation of China, het grootste elektriciteitsbedrijf ter wereld. Het Chinese bedrijf legt daarvoor maar liefst 800 miljoen euro op tafel. Het akkoord garandeert de Chinezen een jaarlijks rendement van meer dan 5 procent en dat alle gezinnen van een gemeente waar Eandis de energiedistributie verzorgt via hun energiefacturen jaarlijks 40 miljoen euro naar China zullen brengen.

Er zijn echter andere en betere oplossingen dan Vlaams geld van energiedistributie naar China te brengen. Vandaag zijn er binnen de twee energiedistributiebedrijven nog steeds oneerlijke historische verschillen tussen de distributiekosten en is dat gegeven nog steeds afhankelijk van de gemeente waar men woont. De oplossing is dan ook heel eenvoudig: een fusie van Eandis en Infrax in één nieuw Vlaams nutsbedrijf met een eenvormig distributietarief dat overal in Vlaanderen tenminste gelijk is. Ik diende in 2014 samen met Vlaams Parlementslid Hermes Sanctorum (sinds kort zetelt hij onafhankelijk, toen nog bij Groen) hiervoor een voorstel van decreet in. Maar wij vonden hiervoor bij geen enkele andere partij in het Vlaams Parlement steun.

Wij waarschuwden toen al voor de gevolgen bij Eandis die vandaag nu pijnlijk de realiteit zijn geworden. Bovendien zou ons voorstel van schaalvergroting de distributieprijzen die nu al ruim 40 procent van de energiefactuur uitmaken op termijn opnieuw beheersbaar maken. Het oprichten van één groot Vlaams distributiebedrijf impliceert ook dat de gemeentebesturen niet langer in deze intercommunales participeren en we dus niet langer politici zonder expertise in de talrijke raden van bestuur moeten verdragen. Het schrappen van deze betaalde politieke postjes zorgt op zich al voor een vergaande structurele besparing. Maar het probleem is en blijft zoals steeds dat politici nu eenmaal niet de tak afzagen waar ze zelf op zitten!

Onlangs beslisten de twee koepels Eandis en Infrax om via een MOU nauwer te gaan samenwerken in de toekomst. Dit memorandum van overeenstemming (MOU) is een akkoord waarin de twee distributiekoepels gezamenlijke voornemens vastleggen, maar waarin spijtig genoeg door de politiek ook werd opgenomen dat deze samenwerking niet mag leiden tot een fusie van Eandis en Infrax. Voor mij is deze MOU alvast een opportuniteit voor een snelle fusie tot een Vlaams nutsbedrijf en dan hebben we geen Chinezen nodig om de rekeningen te doen kloppen.

De auteur van deze opinie is Peter Reekmans, nationaal ondervoorzitter van LDD, burgemeester van Glabbeek en gewezen LDD-fractievoorzitter in het Vlaams Parlement