Gemeentefusies? Klein is ook fijn

Hoe groter de nieuwe fusiegemeente, hoe meer schuldovername er komt door de Vlaamse overheid. Dat is de voornaamste vernieuwing van de Vlaamse plannen dat gemeenten moet stimuleren om vrijwillig te fusioneren en waarmee men het aantal gemeenten wil gaan halveren.

Met open ogen

Volgens de Vlaamse regering heeft corona veel ogen geopend op heel wat gemeentehuizen in Vlaanderen omdat men lokaal zou botsen op een te beperkte schaal. Kleine gemeenten zouden volgens de Vlaamse regering moeilijkheden hebben om zomerscholen in te richten, kinderopvang te organiseren,… Volgens de bevoegde Vlaamse minister dreigen kleine gemeenten te verzuipen door een gebrek aan slagkracht. Daarom moet het aantal gemeenten gehalveerd worden.

Deze visie van de Vlaamse regering bewijst alweer eens de enorme wereldvreemdheid in Brussel. Het is hen misschien niet opgevallen, maar in de coronacrisis waren het vooral de kleinere gemeenten die het snelste en met de meeste slagkracht reageerden op de crisis. En Brussel heeft Glabbeek met zijn nieuw fusieplan voor schuldovername trouwens niets te bieden, omdat Glabbeek amper een schuld van 770 euro per inwoner heeft. Dat is trouwens de helft van het Vlaams schuldgemiddelde van alle gemeenten.

Glabbeek organiseert al 30 jaar lokale kinderopvang. We hebben een succesvolle gemeenteschool en organiseren deze vakantie een zomerschool. De gemeente kent enorm veel gemeenschapsvoorzieningen, we zijn financieel enorm gezond. Vooral: Glabbeek voert een stevig investeringsbeleid zonder zijn schulden te doen ontsporen of de gemeentebelastingen te moeten verhogen. Waarom zouden we dan moeten fusioneren? Al onze buurgemeenten hebben financieel veel minder slagkracht dan het kleine Glabbeek.

Schuld afschuiven

Ik vind het bovendien enorm straf dat net het Vlaamse niveau — dat enorm veel fouten maakte tijdens de aanpak van de coronacrisis — nu (kleine) gemeenten die de crisis wel goed aanpakten wil opdoeken. De mensen in de Dorpsstraten zelf zijn bovendien geen vragende partij voor nieuwe gemeentefusies. En zoals ik hierboven al aangaf: de bestuurs– en slagkracht van een gemeente heeft absoluut niets te maken met de grootte van een gemeente.

Belangrijker is de visie, inzet, zuinigheid, daadkracht en bestuurskwaliteit van de lokale bestuurders. Een gemeente besturen als burgemeester en schepen is al lang niet meer slechts een betaald bijbaantje. De sleutel ligt voornamelijk bij het politieke personeel en veel minder bij de grootte van de gemeente. Wat de Wetstraat de burgers vandaag wil doen geloven klopt dus niet.

Om een goed werkende democratie op het lokale niveau te verkrijgen en de bestuurskracht in sommige gemeenten te verhogen moeten de partijen investeren in het aantrekken en opleiden van degelijke lokale politici die een gemeente besturen als een bedrijf. En laat het nu net daar zijn dat het schoentje wringt. Verkiezing na verkiezing wordt het personeelsprobleem van de meeste traditionele politieke partijen in kleine gemeenten groter, want men vind nog amper kandidaten om hun lijsten te vullen.

Duits en Frans model

De Vlaamse regering verwijst voornamelijk naar de voorbeelden van Nederland, waar een gemeente gemiddeld 40 000 inwoners telt, en Denemarken, waar een gemeente gemiddeld 56 000 inwoners telt. Steeds wordt er gezwegen over bijvoorbeeld het Duitse en Franse model. Die verwijzen die Nederlandse en Duitse voorbeelden naar de prullenmand.

Onze gemeenten zijn ook helemaal niet zo klein. Van alle EU-landen zijn er maar negen die gemiddeld grotere gemeenten hebben dan Vlaanderen. België behoort nu al tot de landen met een relatief groot inwonersaantal per gemeente. Duitsland, Oostenrijk en Noorwegen hebben veel meer kleine gemeenten dan Vlaanderen. Duitsland heeft gemiddeld slechts 6700 inwoners per gemeente. 77% van de Duitse gemeenten heeft minder dan 5000 inwoners, terwijl dit in Vlaanderen maar 4% is. Als we dan toch over efficiëntie en slagkracht spreken, dan staat Duitsland op de eerste plaats in Europa. Er zijn maar twee Europese landen waar de gemeenten het met minder middelen (in % bnp) doen dan in Vlaanderen. Dat zijn Luxemburg en Griekenland.

Snoeien wat bloeit

Intussen bewijzen studies in Nederland en Denemarken dat hun fusies het overheidsbeslag niet konden terugdringen. Integendeel, gemeentelijke fusies in Nederland zorgden niet voor lagere uitgaven en al zeker niet voor betere voorzieningen voor de inwoners. De Nederlandse regering wilde met haar gemeentelijke fusies maar liefst één miljard euro per jaar besparen.

Uit een studie in 2014 van Maarten Allers en Bieuwe Geertsema van het onderzoekinstituut COELO (Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden) van de Rijksuniversiteit Groningen blijkt echter dat gemeentelijke fusies om financiële redenen zinloos zijn. De gemeentelijke voorzieningen blijken er bovendien niet beter van te worden.

De gemeenten waren de enige besturen die tijdens de coronacrisis bewezen hebben dat ze werkten en de crisis de baas konden, in tegenstelling tot de federale en Vlaamse besturen. In de enige besturen die effectief werken wil men nu gaan snoeien, is dat wat Vlaanderen wil?