Een Duitse ‘homme de lettres’

Henning Ritter zal herinnerd blijven als de journalist die in zijn eerbiedwaardige lijfkrant de rubriek Geisteswissenschaften in het leven riep en daarmee vele andere Duitse kranten inspireerde. Ritter was inderdaad een man van de geest, en die liefde voor het denken en het geestelijke kreeg hij al van jongs af aan mee als zoon van Joachim Ritter (1903-1974), een van de meest invloedrijkste filosofen van het naoorlogse Duitsland. Henning Ritter las, schreef en gaf uit. De Europese cultuur en de Westerse geesteswereld hadden geen geheimen voor hem. Ook al had hij voeling met de universiteit, toch was een academische carrière niets voor hem. Zijn collegezaal heette niet ‘A’ of ‘B’, maar bijvoorbeeld ‘Heinrich Heine Buchhandlung’, zoals zijn collega Jürgen Kaube in een in memoriam schreef.   

Ritter was een eminent kenner van het Franse geestesleven en vooral van de Franse moralisten zoals een Montaigne en een Montesquieu. Die liefde voor Frankrijk is misschien niet zo ontypisch voor Duitse intellectuelen die samen met de Bondsrepubliek ouder werden. De relatie met Frankrijk klonk de jonge West-Duitse staat vast aan het Westen met zijn ideologische debatten over vrijheid, mensenrechten, democratie en scheiding der machten. Als denker sprokkelde Henning Ritter ook heel wat bijeen aan reflecties waarvan hij een selectie goot in een boek met de nuchtere titel Notizhefte (Berlin Verlag 2010). Verspreid over 426 bladzijden rijgen aforismen en korte essays – Einfälle als het ware – zich aan elkaar. 

Vele Franse en Duitse dichters en denkers passeren het geestesoog van Ritter. Een mooi verhaal vinden we terug op bladzijde 26 waar Ritter verhaalt hoe de Russische publicist Alexander Herzen na de revolutie van 1848 naar Parijs was gesneld en er na een bezoek aan een revolutionaire meeting gearresteerd werd. Op weg naar het politiekantoor kwam Herzen de politieke filosoof Alexis de Tocqueville tegen die op dat moment Frans minister van Buitenlandse Zaken was. Beide kenden elkaar en Herzen vroeg Tocqueville om hem te identificeren zodat hij op vrije voeten kon komen. Onder verwijzing naar de scheiding der machten, in dit geval de juridische en de uitvoerende, antwoordde Tocqueville dat hij niets voor Herzen kon doen. En, zo vraagt Ritter zich af, had Tocqueville niet gelijk door erop te wijzen ‘daß sich die liberale Ordnung nicht aus persönlichen Gefühlen gefügig machen solle?’ (‘dat de liberale orde zich niet inschikkelijk mag maken omwille van persoonlijke gevoelens’). Hennig Ritter was een ‘honnête homme’, een Duitse ‘homme de lettres’.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>