EHRM: Basken kregen geen eerlijk proces in Spanje

STRAATSBURG – MADRID- Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg heeft Spanje veroordeeld voor de schending van het recht op een eerlijk proces. In de rechtszaak ‘Otegi Mondragon en anderen versus Spanje’ oordeelt het EHRM dat er duidelijk sprake is van partijdigheid van de rechters die hen hebben veroordeeld.

Vooringenomen rechter

Vijf Baskische veroordeelden, waaronder de politicus Arnaldo Otegi, secretaris Generaal van de Baskisch-nationalistische politieke partij Sortu, trokken naar het EHRM in Straatsburg. Sonia Jacinto, Rafael Díaz Usabiaga, Miren Zabaleta en Arkaitz Rodríguez werden net zoals Arnaldo Otegi veroordeeld tot gevangenisstraffen oa. voor het verheerlijken van terrorisme. Die veroordeling werd uitgesproken door een hof van drie rechters. Volgens het verslag van het EHRM vroeg rechtbankvoorzitster Angela Murillo of Otegi het geweld van de ETA veroordeelde. Otegi weigerde die vraag te beantwoorden, waarop de Spaanse rechter repliceerde dat ze al wist dat hij op die vraag geen antwoord zou geven. De hele scene werd ook op video vastgelegd. Het hooggerechtshof van Spanje verbrak in beroep het vonnis en andere rechters van dezelfde rechtbank spraken Otegi in een nieuw proces vrij.

Alle beklaagden die naar het EHRM trokken werden vanaf 2009 veroordeeld voor ETA-gerelateerde aanklachten. Ze werden allemaal veroordeeld door hetzelfde Hof dat Otegi een eerste keer veroordeelde. De wraking van dat hof werd in Spanje verworpen, net zoals een hoger beroep werd verworpen. De veroordeelden kregen lichtere straffen, maar het Spaanse Hooggerechtshof verwierp de klacht dat de rechters vooringenomen waren. Volgens het hooggerechtshof betekende de niet-onpartijdigheid van een rechter in de zaak tegen Otegi niet dat diezelfde rechter ook vooringenomen was in de andere ETA-zaken. Ook het Grondwettelijk hof verwierp hun klacht.

Straatsburg

In januari 2015 spanden de vijf Basken een zaak aan bij het EHRM in Straatsburg. Op 6 november 2018 kwam de uitspraak. ‘De opmerking van de voorzitter van het hof in de zaak tegen dhr. Otegi Mondragon kon gewettigde twijfel veroorzaken over haar vooringenomenheid in de hoofden van alle betrokkenen in de tweede rechtszaak’ stelt het Hof vast. Het EHRM oordeelt dan ook unaniem: ‘Alles in acht genomen is de angst van de rechtzoekenden voor een gebrek aan onpartijdigheid objectief gerechtvaardigd en was er een schending van Artikel 6 § 1 van het Verdrag.’

De vijf Basken krijgen geen schadevergoeding omdat het EHRM vaststelt dat Spanje een procedure heeft waarin uitspraken van rechtbanken herzien kunnen worden na een uitspraak van het EHRM. De gevangenisstraffen zijn ondertussen uitgezeten, maar Otegi zit wel nog tot 2021 een periode van 10 jaar uit dat hij geen openbare functie mag uitoefenen. Ook dat heeft het EHRM niet geschorst, daarvoor moet Otegi een nieuw proces krijgen in Spanje.

Otegi

Arnaldo Otegi (6 juli 1958) is een sleutelfiguur in het Baskische vredesproces van de jongste jaren. Toch heeft hij een verleden in de Baskische afscheidingsbeweging. Otegi werd op jonge leeftijd veroordeeld voor zijn aandeel in de kidnapping van een Baskische zakenman. In 1990 kwam hij vrij en koos een andere manier van strijd: de politiek. Otegi was Baskisch parlementslid van 1995 tot 2005 voor verschillende Baskische partijen (telkens andere omdat ze verboden werden).

In 2005 begon een lange reeks processen en veroordelingen van de politicus. Hij werd veroordeeld tot een jaar gevangenschap wegens smaad aan de koning van Spanje. In 2007 werd hij een eerste keer veroordeeld voor het verheerlijken van Terrorisme. In 2009 werd hij opgepakt op verdenking van het heroprichten van de verboden Baskische partij Batasuna. Officieel luidde het dat hij ‘in opdracht van ETA opnieuw structuur probeerde te geven aan het nationale bestuur van Batasuna’. Hij werd opnieuw veroordeeld voor het verheerlijken van terrorisme en later kreeg hij ook tien jaar celstraf voor lidmaatschap en het leiden van een terroristische organisatie. Later verminderd tot 6 en een half jaar omdat het leiderschap niet werd bewezen.

Ondanks die veroordelingen is Otegi erin geslaagd om nieuwe wegen in te slaan in Baskenland. De keuze voor de politieke weg, voor aanwezigheid in de instellingen, voor de dialoog, om de wapens neer te leggen, voor de kartelvorming met andere Baskische politieke partijen … zijn allemaal het gevolg van Otegi’s werk. Alle stappen die ETA sindsdien genomen heeft om de gewapende strijd te beëindigen, inclusief de bereidheid tot ontwapening, zijn er gekomen dankzij de kracht van verandering die Otegi heeft weten door te voeren.

In februari 2011 werd Arnaldo Otegi secretaris generaal van de Baskische linkse partij Sortu. Voor de vrijlating van Otegi werd in 2015 in het Europees Parlement actie gevoerd met internationale mensenrechtenactivisten zoals de Zuid-Afrikaanse Bisschop Desmond Tutu. Otegi kwam vrij in 2016. Een politiek mandaat kan hij maar opnemen vanaf 2021, tenzij dat na de uitspraak van het EHRM herzien wordt. Dat uitgerekend Otegi gelijk krijgt van het EHRM, zal in Spanje niet op gejuich onthaald worden.

Het is ook zeer de vraag hoe ze in Catalonië kijken naar die uitspraak.