De coronacrisis: waar blijft Europa?

Er breekt een virus uit in ons land. Miljoenen mensen gaan in quarantaine. Duizenden mensen worden opgenomen in het ziekenhuis. Honderden sterven. Onze samenleving wordt nagenoeg stilgelegd, de economie incasseert de klappen. Kortom, er gebeurt wat vreselijks. De Vlaamse en federale regering gooien er geld tegenaan: hinderpremies, technische werkloosheidsuitkeringen of compensatie voor de energiefactuur. En het duurt niet lang of vriend en vijand vraagt bij wijze van tweet, cynische opmerking of opiniestuk waar Europa blijft.

Euro-cynici vragen waar Europa blijft

Cynisch omdat zij die beweren hun groot gelijk te bewijzen wanneer een sterk Europees optreden uitblijft, vaak ook diegenen zijn die er voor zorgen dat Europa überhaupt niet de mogelijkheid heeft om sterk op te treden. Het is een beetje als beweren dat je poetsvrouw niet goed poetst, ze vervolgens geen bezem te geven om daarna vast te stellen dat er effectief niet goed gepoetst is. Cynisch ook omdat wanneer het er echt op aan komt, zelfs de EU-cynici onrechtstreeks toegeven dat een sterk Europa nuttig had kunnen zijn.

Want er gebeurde in het verleden helaas wel vaker wat vreselijks. Zelfs in een zeer recent verleden, wanneer Spaanse ordetroepen een vreedzaam referendum in Catalonië hardhandig de kop in sloegen en vervolgens omwille van politieke motieven mensen opsloten, was er weer die roep. Waar blijft Europa? Of wanneer naast café’s en restaurants ook Poolse steden en gemeenten homo’s begonnen te weren bij wijze van verbodstickers. Opnieuw: waar bleef Europa?

Europa of Spanje en Polen?

Opnieuw: cynisch. Zij die doorgaans pleiten voor soevereine naties en Europa willen reduceren tot een economische samenwerking, staan plots op de barricades voor een sterk Europees antwoord. Maar als Spanje en Polen 364 dagen per jaar de baas zijn binnen het Europese samenwerkingsverband, zal dat niet anders zijn op dag 365. We verwachten van Charles Michel dat hij met een noodfonds met vele nullen komt opdraven, terwijl er reeds maandenlang door lidstaten geweigerd werd om 0,1 procentpunt extra middelen in de Europese begroting te steken.

Ondertussen wordt de meerwaarde van een Europese aanpak pijnlijk duidelijk. We blijken gevaarlijk afhankelijk van andere continenten voor ons medisch materieel, vervolgens vaardigen verschillende Europese landen ook nog eens interne exportverboden uit op mondmaskers die hier meer dan nodig zijn. Landen laten vrachtwagens niet zomaar vrij passeren terwijl we ook voor de bevoorrading van verschillende voedingsmiddelen van elkaar afhankelijk zijn. Die landen ze zetten gevaarlijke precedenten door het verplicht maken van privacy-schendende apps, of ze plegen uiteraard gewoon een nationale coup d’état. Bepaalde landen hebben te weinig cash, of te veel zieke burgers. Andere hebben reserves en bedden over.

‘Nee’

Europa doet wat het kan. Maar in plaats van geld te bundelen, geven lidstaten het liever zelf uit. Dus Europa versoepelt de regels rond staatsteun, die in andere tijden voor eerlijke concurrentie zorgen. Ook de regels rond begrotingsdiscipline, die het verhaal van onze gemeenschappelijke munt moeten versterken, worden tijdelijk opgeschort. De Europese Centrale Bank pompt vers geld in de economie en in de overheidsbudgetten, terwijl ook de Europese Investeringsbank haar best doet om ervoor te zorgen dat banken geld blijven ontlenen.

De Europese Commissie tracht op haar beurt de integriteit van de eengemaakte markt en het vrij verkeer van goederen te vrijwaren, omdat we uiteindelijk allemaal afhankelijk zijn van elkaar voor de bevoorrading van bepaalde goederen, en zeker van medische hulpmiddelen. Maar net zoals met de Cataloniëcrisis, is in tijden van coronacrisis een nationale ‘nee’, een ‘nee’. Wanneer de Europese Commissaris voor Volksgezondheid een eerste maal de ministers van Volksgezondheid rond de tafel wilde brengen om een gemeenschappelijke aanpak van de coronacrisis te bespreken, was het antwoord… ‘nee’. En zo worden al deze nationale ‘nee’s’ één grote Europese ‘nee’…

Zo gaat het dus met het inzien van de noodzaak aan een sterk Europa. Net zoals we ook de noodzaak aan voldoende investeringen in onze gezondsheidzorg vooral in tijden van crisis inzien. Dezer dagen staan we om 20.00 uur gretig te applaudisseren voor onze gezondheidswerkers, maar volgt er na de Europese noodfondsen straks weer een ‘njet’ door de lidstaten? Want ook de begrotingsdiscipline wordt binnen het Europees Semester door de lidstaten afgedwongen.

Inefficiënt beheer redt levens

België doet het vandaag niet slecht in het opvangen van coronapatiënten in onze ziekenhuizen, net omdat we daar niet de besparingslogica in de zorg van andere lidstaten hebben gevolgd. Wat sommigen jarenlang inefficënt beheer hebben genoemd, redt nu vele levens. Laat het duidelijk zijn dat na deze crisis verdere besparingen in de zorg en de sociale zekerheid niet aan de orde zijn.

Waarom geen Europa dat erop toeziet dat lidstaten hun samenleving net niet kapot besparen? Waarom geen Europa dat ons sociaal model en onze sociale welvaartstaat beschermt in een mondiaal vijandige context? Een Europa dat duurzame jobs creëert in groeiende groene sectoren en onze economieën een pioniersvoordeel geeft. Waarom geen Europa dat bewerkstelligt wat burgers willen, maar lidstaten niet langer alleen kunnen?

Ik vraag het u: faalt Europa? Of zijn het de lidstaten die falen?

_____

Dit is de vijfde bijdrage in de opiniereeks Faalt Europa ?, Europese parlementsleden uit verschillende partijen, beantwoorden daarin die vraag. Lees hier de andere bijdragen.

Lees hier het beschouwend artikel van onze redacteur Elisabeth Alteköster over de voorbije bijdragen: De EU kan niet beter zijn dan haar leden.