Geen experts, wel democratisch fatsoen

Een jaar geleden brachten we het eerste corona-artikel op Doorbraak. Wat hebben we in dat jaar geleerd? China is geen voorbeeld. Een expertenregering is geen goed idee. En de democratie mag niet buitenspel gezet worden. Maar zullen we die lessen trekken?

1 jaar miserie

Vandaag 6 februari is het dag op dag een jaar geleden dat we op Doorbraak het eerste covidartikel plaatsten. Het was Ivan Van de Cloot die waarschuwde voor naïviteit over de coronacrisis. Van de Cloot waarschuwde voor de economische gevolgen. Die kennen we ondertussen. Zijn voorspelling dat het coronavirus de wereldeconomie ernstig kon verstoren, is uitgekomen. Erger dan hij zelf had vermoed, waarschijnlijk.

Van de Cloot had het in zijn artikel vooral over China. De Chinese overheid heeft de uitbraak van het nieuwe virus eerst in de doofpot willen steken. Wie in een vroeg stadium waarschuwde voor het virus, werd actief tegengewerkt. Tot zelfs ‘heropgevoed’. Ook nu, een jaar later, werkt het land een onderzoeksteam van de WHO naar die eerste uitbraak tegen.

China is geen voorbeeld

Toch blijft een hardnekkig deel van de publieke opinie China als voorbeeld stellen. Je hoort soms zelfs de verbijsterende conclusie dat een democratisch systeem niet geschikt is om een pandemie te bestrijden. Dan ga je er al van uit dat de cijfers die China doorstuurt ook de echte cijfers zijn.

In realiteit zinkt China steeds verder weg in het moeras van een centraal gestuurde geweldsdictatuur. Wie niet in het plaatje past, wordt weggezuiverd. Vraag maar eens aan de Chinese christenen hoe dat werkt. Of vraag het aan de Oeigoeren, de aanhangers van Falun Gong of de gelovigen van de Kerk van de Almachtige God.

Genocidaire vervolging

U vindt het als lezer misschien onnozel dat er Chinezen zijn die geloven dat Jezus Christus is geïncarneerd in een Chinese vrouw. Dat is wat de ‘Church of the Almighty God’ gelooft. Het is een van de snelst groeiende nieuwe religieuze bewegingen in China. De vrouw in kwestie heeft ondertussen politiek asiel aangevraagd in de VS. Maar is dat een reden om die beweging massaal te vervolgen? Vorig jaar zijn meer dan 1.000 aanhangers veroordeeld tot lange gevangenisstraffen. 21 gearresteerden stierven in gevangenschap, waarschijnlijk als gevolg van martelingen. Hun grootste misdaad was samenkomen om te bidden.

Dan hebben ze nog geluk. Aanhangers van Falun Gong worden in gevangenschap omgebracht om hun organen te gebruiken voor transplantatie. De Italiaanse diplomaat en voormalig minister van Buitenlandse Zaken Giulio Terzi beschreef dat als een ‘genocidale handeling’.

Het was op BBC

Al jaren zijn er rapporten over systematische seksuele mishandeling van Oeigoerse vrouwen in Chinese strafkampen. Inclusief gedwongen sterilisatie. Maar als de BBC dat in een reportage giet, wordt dat wereldnieuws. Wat de Oeigoeren betreft, is ook al het woord genocide gevallen.

Bedenk dat als iemand in de media nog eens China als voorbeeld aanbrengt. En besef dat het maar het topje van de ijsberg is. Vraag het anders eens aan Jack Ma of de oppositie van Hongkong.

Democratie tijdens een pandemie?

Blijft de vraag of een democratie opgewassen is tegen een pandemie. Wat we het voorbije jaar geleerd hebben is dat een pandemie geen reden mag zijn om de democratie opzij te zetten. Dat is in ons land wel gebeurd. En kom dan niet af met het argument dat dit een bijzonder land is. Als de structuren geen crisis aankunnen, moeten ze aangepast worden.

Ja, voor de snelle maatregelen vorig jaar kan de politiek geëxcuseerd worden. Als die maatregelen achteraf democratische goedkeuring krijgen. Dat is nooit echt gebeurd. Men is blijven werken met ministeriële besluiten, opgesteld in besloten vergaderingen en aangestuurd door experten. Nooit heeft men eraan gedacht tijdelijke wetten te maken en die door het parlement te laten goedkeuren.

Dat getuigt van een onrustwekkend gebrek aan democratisch fatsoen van onze politieke leiders. Alsof ze een parlementaire democratie als tijdverlies zien. Een debat zou louterend kunnen zijn voor de samenleving en de democratie in het centrum plaatsen. Het zou nuttiger zijn voor onze democratie dan alle leuke ideetjes over politieke vernieuwing samen.

Expertenregering

Een jaar geleden — we hadden nog geen regering, weet u nog — werd er nog door al dan niet zelfbenoemde intellectuelen in alle ernst gepleit voor een ‘expertenkabinet’ om de regering te vervangen. Er is geen hond meer in dit land die daar nog zal voor pleiten.

Het idee daarachter is dat er op basis van wetenschap maar één juist beleid kan gevoerd worden. Wetenschap als het nieuwe onfeilbare geloof van deze tijd, bron alle waarheid en zekerheid. Maar het voorbije jaar wankelde dat geloof toch enigszins. Wetenschappers, zich baserend op dezelfde feiten, kunnen andere interpretaties hebben. Tussen wetenschappers worden ook machtsspelletjes gespeeld om deze of gene interpretatie, visie of hypothese als ‘onbetwistbaar’ voor te stellen. Ook is enige tunnelvisie wetenschappers niet vreemd.

Politiek is keuzes maken

Virologen moeten de regering adviseren. Net zoals ook andere wetenschappers dat vanuit hun expertise moeten. Politici moeten die verschillende visies trachten te overzien en belangen afwegen en keuzes maken. Waar adviseurs het altijd oneens mee zullen zijn.

Het is het voorbije jaar fout gelopen toen de regering ervoor koos zich enkel nog door virologen en aanverwanten te laten adviseren. Zeker toen de media besloten alles wat die virologen zeiden uit te vergroten. Dat had een grote impact op de publieke opinie. Politici staarden zich blind op hun draagvlak. Te bang om het debat aan te gaan, holden ze de virologen achterna.

Twee publieke debatten

België zou zichzelf niet zijn als er geen verschil was in visie tussen de twee publieke debatten die dit land rijk is. In Wallonië zijn virologen minder aanwezig. Vergeet ook niet dat daar veel naar de Franse televisie wordt gekeken, die vaak inhoudelijk diverser is. De druk om minder de virologen te volgen, maar ook andere belangen te laten meespelen, kwam vooral uit Franstalig België.

De politiek moet één jaar na de uitbraak van de coronacrisis het beleid in handen nemen op een democratische manier. Adviezen zijn adviezen, meer niet. Het wordt tijd om opnieuw politieke keuzes te maken. De heropening van de kappers is een goed begin.