Gereglementeerde boekenprijs in 2016 nog steeds goed idee

Bij elke Boekenbeurs was het van dattum. Het was dé vraag die op ieders lippen brandde. Zou Vlaanderen in navolging van Nederland en een rist andere Europese landen alsnog een vaste boekenprijs krijgen? Velen hadden de hoop al opgegeven, en kijk! Vandaag kunnen we zeggen dat het bijna zover is.

Wat niet onbelangrijk is, is dat in tegenstelling tot andere landen Vlaanderen zeer bewust opteert voor een ‘gereglementeerde boekenprijs’ (GBP). Dit betekent dat gedurende de eerste zes maanden de prijs van een nieuw boek maar met maximaal tien procent mag afwijken van de vastgestelde prijs. De sector, verenigd onder Boek.be, heeft een ernstige rol gespeeld in de totstandkoming van de voorstellen. Er blijven evenwel een aantal uitzonderingen voor bibliotheken en scholen.

Dankzij een ‘rechtse regering’

Opvallend is dat de GBP, hoewel er al jarenlang naar gevraagd werd, nu wordt gerealiseerd in een regering die, ook door een deel van de weldenkende culturele elite, als ‘louter economisch‘ en ‘neoliberaal’ omschreven wordt. Fijn meegenomen is dat mijn partij hiermee ook meteen een belofte uit ons verkiezingsprogramma waarmaakt. Toegegeven, de liberale coalitiepartner heeft zich nooit een fervente aanhanger getoond en ook nu fronsten een aantal liberale collega’s de wenkbrauwen. Maar Vlaams minister van Cultuur, Sven Gatz (Open Vld) heeft er als loyale hoeder van het Vlaamse regeerakkoord wel meteen daadkrachtig werk van gemaakt, ook omdat hij de voordelen er van in zag.

Voor een Vlaams-nationalist is de taal ‘gansch het volk’. Dat betekent ook meteen dat we een boek uit de pen van een Vlaams auteur in de eerste plaats zien als een cultuurproduct en pas in tweede orde als een economisch product. Niet iedereen kan zich vinden in die filosofie. Sommige reacties geven blijk van een opinie dat een prijsregulering steeds nefast is en de verkoop van boeken niet zal stimuleren. Vooreerst willen we met deze maatregel bijdragen aan een rijk en divers boekenaanbod. Verder willen we hiermee als overheid het speelveld tussen de verschillende boekenaanbieders terug wat gelijker trekken, en beschermen we hiermee de positie van de onafhankelijke boekhandel in Vlaanderen. Want hoe minder boekhandels, hoe minder de kans op experiment en vernieuwing, én hoe groter de uitgaverisco’s. Het is een realiteit dat Vlaanderen nog amper een dertigtal onafhankelijke boekhandels telt. Om nieuwe titels te kunnen presenteren zijn boekhandels nochtans essentiële partners voor uitgeverijen.

Evaluatie nodig

Die kleine ondernemer kan, enkel en alleen op basis van kwaliteit en een divers boekenaanbod, niet op tegen de grote kortingen die mass markets (Carrefour, Colruyt …) al meteen toekennen op bestsellers. Hoewel mass markets niet enkel beschikken over beststellers, is een grote verscheidenheid aan literatuur niet de hoofdbekommernis van een grootwarenhuis. De impulsaankoop van een boek lukt enkel als je een gehyped boek kunt aanbieden tegen een zeer lage prijs naast de wasverzachter, de kabeljauw en de chocopasta.

De eerste reactie van de mass markets was dat met deze maatregel de boekenprijs zal stijgen. Dit is evenwel een misvatting. Zo toont een Noorse studie aan dat een GBP geen direct effect heeft op de gemiddelde prijs van boeken.

Uiteraard zal de evaluatie na vier jaar nodig zijn om de gevolgen te monitoren en het is evident dat de GBP op zich geen mirakeloplossing is. Maar wel is het een belangrijk instrument in een geïntegreerd letterenbeleid. Een schakel in een ketting die het lezen en de boekenverkoop moet aanzwengelen. Want ook al hield de boekenverkoop in 2015 nog stand, een hoerastemming is niet op zijn plaats. Hoog tijd dus dat ook de beloofde promocampagne ter promotie van het lezen en het boek, dat de boekenverkoop weer wil promoten en waar onze Noorderburen ons het goede voorbeeld geven met hun ‘jaar van het boek’, gelanceerd kan worden.

Trots op cultuur

Realisme blijft geboden, maar we moeten het vermengen met een stevige scheut optimisme en een stuk Hollands mercantilisme. Met afgunst kijk ik naar onze Franse buren, die zonder enige gêne de Franse culturele kaart trekken. En of het Mitterand, Hollande, Chirac of Sarkozy is, speelt geen enkele rol. Rechts of links, dat maakt voor de Franse cultuurpromotie geen donder uit.

Er is trouwens niks mis mee dat we onze Vlaamse Meesters promoten in de States, net zoals we Vlaamse kinderboeken van Judith Van Istendael of een Stefan Hertmans voluit ondersteunen in een internationale carrière. Hoog tijd dus dat we onze spreekwoordelijke Vlaamse culturele bescheidenheid nu eens voorgoed afleggen en gaan voor ambitie en vooruitstrevendheid. De economie en de tewerkstelling kunnen er alleen maar wel bij varen in onzekere tijden.

De auteur is Vlaams Parlementslid voor de N-VA.