De eurozone ontsnapte nog net aan een recessie. Na de krimp van 0,1 procent in het laatste kwartaal van 2022, slaagde de economie in het eerste kwartaal van 2023 erin te stijgen met 0,1 procent. Kantje boordje dus, en ondertussen stelt ook het Internationaal Monetair Fonds (IMF) vast dat er sprake is van een afkoelende monetaire economie. Oplossingen zijn er: besparingen en hogere belastingen. En die laatste zouden wel eens in naam van het klimaat opgelegd kunnen worden. 

De Amerikaanse economie groeide met 1,1 procent in het eerste kwartaal van dit jaar minder dan verwacht. Zeker in vergelijking met het laatste kwartaal vorig jaar, toen de grootste markt ter wereld nog een stijging van 2,6 procent kon optekenen. Die tegenslag bleef echter niet beperkt tot dat continent ver weg van huis. Ook de eurozone slaagde er maar net in om aan een recessie te ontsnappen.

Recessie

Officieel is er pas sprake van een recessie wanneer het bruto nationaal product (BNP) van een gebied in twee of meer opeenvolgende kwartalen te maken krijgt met een dalende groei — niet te verwarren met een dalende economie. De groei van de eurozone zakte in het laatste kwartaal van 2022 met 0,1 procent, en sloeg er in het eerste kwartaal van dit jaar nog net in om het hoofd boven water te houden met een stijging van 0,1 procent. Officieel is er dus geen sprake van een recessie, maar in praktijk zouden landen het stilaan warm moeten krijgen.

ING-econoom Philippe Ledent zei onlangs nochtans aan De Tijd, dat er geen recessie meer wordt verwacht. ‘De Belgische economie is veerkrachtiger dan verwacht. (…) De groei was te danken aan de bouw en de dienstensector. De toegevoegde waarde van de bouw groeide met 0,8 procent en die van de dienstensector met 0,3 procent’, luidde het. De term recessie wijst echter op terugval en achteruitgang, en is onderdeel van wat ‘laagconjunctuur’ wordt genoemd. Ze gaat meestal gepaard met talloze ontslagen en reorganisaties binnen bedrijven. Blijft de economische groei afnemen, dan worden beleidsmakers dus gedwongen om iets aan de situatie te doen.

Verschijnselen

De eerste recessieverschijnselen zijn er, ondanks het heersend optimisme in de mainstream media, toch al. In Nederland bijvoorbeeld, worden bedrijven stilaan voorzichtiger met het aannemen van nieuwe werknemers. Terwijl het aantal openstaande vacatures slechts licht afnam in maart, daalde het aantal nieuwe vacatures met niet minder dan 10 procent. Eenzelfde beweging valt in het verre Amerika op te merken.

Nu was er vorig jaar al sprake van een recessie, veelal te wijten aan de coronacrisis, maar beleidsmakers bestempelden de toenmalige markt als de gewone gang van zaken omdat er nog een overvloed aan openstaande vacatures was. Er kwam veel geld in de economie terecht, er werd veel geïnvesteerd en personeel werd veel betaald met… een gigantische inflatie tot gevolg. Vandaag echter, bevindt het Westen zich in een totaal ander scenario. De rente is hoger, waardoor het lastiger is om te lenen. Bijgevolg wordt er minder geïnvesteerd, en vallen er meer werklozen.

Horrorscenario

Naast een slabakkende economie, krijgen de Verenigde Staten trouwens te maken met een stijgend inflatiepeil. Geen goed nieuws, want wanneer de Federal Reserve (de Amerikaanse centrale bank die verantwoordelijk is voor het aansturen van monetair beleid; red.) de rente omhoog drijft om de inflatie te laten zakken, zal de economische groei nog sterker worden afgeremd. Besluiten beleidsmakers echter om de rente net te verlagen, om de groei weer te laten opveren, dan stijgt de inflatie opnieuw.

Gezien centrale banken de situatie niet zelf onder controle krijgen, hebben zij hulp nodig van overheden. Die moeten zorgen dat er minder geld in de economie terechtkomt, en dus hun beleid richten op fiscale verkrapping. Hoe? Door te bezuinigen en de belastingen omhoog te drijven. Doen zij dat niet, dan zouden er wel eens enkele Europese landen failliet kunnen gaan, wanneer de rente nog meer wordt verhoogd. Dat scenario lijkt voor velen ondenkbaar, maar kan worden veroorzaakt door de nog steeds toenemende rente en de veel te hoge overheidsschulden.

Overheidsschulden

Die hoge overheidsschulden moeten dringend worden afgelost, maar dat is voor veel landen niet vanzelfsprekend. Italië, het zorgenkind van de Europese Unie, kampte in 2020 nog met een schuld van 130 procent van haar bruto binnenlands product (bbp). België doet niet veel beter, en was in 2021 nog 109,2 procent van haar bbp verschuldigd.

De hogere belastingen zullen, zoals het heersend solidariteitsprincipe in het Westen bepaalt, door brede schouders worden gedragen. Belgen betalen echter al gigantische tarieven op inkomsten verkregen uit arbeid, waardoor een verdere verhoging niet zonder controverse erdoor gesleurd kan worden. Maar er is een nieuw stokpaardje, om een hoger belastingtarief te verantwoorden: het klimaat, een vandaag steeds belangrijker wordend onderwerp en dé uitgelezen kans voor een nieuwe belasting. Al blijft het voorlopig afwachten wat de toekomst brengt.