Gezondheidszorg is niet genoeg geregionaliseerd

Het klinkt goed om te zeggen: ‘Eén minister van volksgezondheid, dat is toch de logica zelve’. Zal de Vlaamse pers blijven pleiten voor één minister als deze straks de keuze van het zuiden zou opleggen aan heel het land? Het gecamoufleerde pleidooi voor herfederaliseren is intellectueel oneerlijk en misleidt haast bewust de bevolking.

Onlogische versnippering

De coronacrisis heeft de voorbije maanden zowel de sterktes als de zwaktes van ons gezondheidssysteem blootgelegd. Onze troeven zijn de competentie en gedrevenheid van het personeel en de beschikbare technische capaciteit, bijvoorbeeld in intensieve ziekenhuisbedden. De onlogische versnippering van de zorgverlening blijkt dan weer de achillespees te zijn. Wat ons overkwam is een pijnlijke ervaring, menselijk en economisch, maar ze is leerrijk en confronterend.

Nu moeten we de passende conclusies trekken. Ons land moet een pandemische aanval aankunnen. Maar gezondheidsbeleid moet efficiënter en financieel correcter.

Jaarlijks besteden we ongeveer 25 miljard euro aan gezondheidszorg. Enkel aan ziektekosten wordt – pro rata het bevolkingsaantal – in Wallonië 400 miljoen euro meer uitgegeven dan in Vlaanderen. Dat is niet omdat de bevolking er van nature kwetsbaarder zou zijn. Maar dat is wel het logisch gevolg van een beleid dat er bewust voor kiest om bijvoorbeeld minder te investeren in preventie. Mocht Vlaanderen hetzelfde beleid volgen, betekent dit meer dan een half miljard euro extra uitgaven.

Federaal of regionaal?

Gezondheidszorg kan dus goedkoper in de ene regio dan in de andere. Preventie loont, met andere woorden. Maar preventie moet de regio zelf betalen, de gezondheidszorg niet. Het is dus een politieke en budgettaire keuze om minder in te zetten op preventie. Kosten en  baten van een beleid horen bij elkaar te zitten. Wie zich inzet voor preventie moet daar ook een beloning voor krijgen. Dat vergt eenheid van bestuur in materies die structureel bij elkaar horen.

De pers insinueerde al snel dat onze problemen voorvloeien uit het niet meer federaal organiseren van de gehele sector. Marc Van Ranst, prominent viroloog, vermengt nogal vlot zijn medische adviezen met zijn politieke overtuiging. Volgens hem moet alles best terug naar het Belgische niveau. Hij komt dan ook met regelmaat in diezelfde media aan het woord.

Eenheid van commando

Merkwaardig genoeg – en niet toevallig – zijn het nochtans landen als Duitsland, Zwitserland of Denemarken die van in het begin goed scoren. Zij hebben hun gezondheidszorg op het niveau van de regio’s georganiseerd. Kleine opstoten konden ze zo eveneens op meer lokale schaal opvangen en bestrijden. De deelstaten zijn er bevoegd voor zowel ziekenhuizen, personeel, investeringen, woonzorgcentra, preventie enzovoort.

Preventie (‘health care’) en behandeling (‘sick care’) zijn er op regionaal niveau georganiseerd. Ook dat is eenheid van commando… op regionaal niveau, met maatwerk per regio, naar de wensen en noden van de regio.

Meer regionalisering

Dit is een evolutie die we intussen ook in ons land merken. De verzuchting naar verfijning, naar maatwerk, naar meer gedetailleerde informatie neemt toe. Waar stijgen de curves, waar hapert de contactopsporing, waar moeten de regels verstrengd worden? Dit laatste uiteraard uit bekommernis het gebied zo klein mogelijk te houden. De noodzaak om niet enkel de gezondheidszorg dicht bij de mensen te houden, maar ook de beleidsstructuren ervan dringt zich steeds sterker op.

Het probleem is niet dat we gezondheidszorg hebben geregionaliseerd. Het probleem is dat we niet voldoende hebben geregionaliseerd. Het cynische is dat dit niet gebeurde om zo een beter beleid mogelijk te maken. De gezondheidszorg wordt bewust misbruikt om financiële transfers tussen de regio’s te verdoezelen in een ingewikkelde structuur en onder het mom van solidariteit. In Duitsland staat een transfer tussen twee deelstaten op ieders belastingbrief als info. Je kan rustig lezen welke regio andere regio’s helpt. Dat is solidariteit in alle transparantie.

De taalgrens scheidt reeds langer de aanpak van onze volksgezondheid. Vlaanderen zet in op eerstelijnszorg via de huisarts, Wallonië op ziekenhuizen. In Vlaanderen vaccineren we meer dan 92% van onze bevolking tegen mazelen, bof en rubella, in Wallonië slechts 75,5%. Door deze lage vaccinatiegraad was er trouwens in het voorjaar van 2017 nog een uitbraak van mazelen in Wallonië. In Vlaanderen neemt 50% van de bevolking deel aan borstkankerscreening. in Wallonië 7,5%. In Vlaanderen test 52% zich tegen darmkanker, in Wallonië 10%.

Logica

Het klinkt goed om te zeggen: ‘Eén minister van volksgezondheid, dat is toch de logica zelve’. Zal de Vlaamse pers blijven pleiten voor één minister als deze straks de keuze van het zuiden zou opleggen aan heel het land? Het gecamoufleerde pleidooi voor herfederaliseren is intellectueel oneerlijk en misleidt haast bewust de bevolking.

Het is hoog tijd dat ons land de financieringswijze van onze gezondheidssector structureel omgooit. De scheefgroei zou er grotendeels spontaan uit wegebben. Ik verwijs naar een aanbevelingsbundel van Zorgnet Icuro uit 2019. In de meeste omringende landen gebeurt de financiering op basis van kwaliteitsparameters op basis van aanpak en preventie. In België gelden enkel demografische normen. De financiële stimulans om bijvoorbeeld meer in te zetten op preventie ontbreekt. Ook al is het globaal goedkoper, de verspilling wordt blijkbaar aanvaard als normaal

Vals pleidooi

Men vraagt zich af waarom deze informatie nooit aan het objectieve debat wordt toegevoegd. Het zou het vals pleidooi van de herfederalisering ontwapenen. Wanneer de discussie niet vanuit slogans of dogma’s gevoerd wordt, komt men onvermijdelijk uit bij een gezondheidszorg op regionaal niveau. De waarheid is dus onze beste bondgenoot.

Het is onbegrijpelijk dat sommigen deze crisis aangrijpen om te pleiten voor een terugkeer naar oude situaties die eerder al verlaten werden omdat ze niet voldeden, zelfs niet op momenten dat er geen corona was. Ze bepleiten een terugkeer naar het beleidsniveau waarop nog amper een bestuursploeg kan gevormd worden. Ze dienen een politiek machtsbelang en ambiëren in niets om ons welzijns- en gezondheidsbeleid echt te verbeteren.

Solidariteit

Men schijnt graag te vergeten dat de werkelijke reden waarom – algemeen uitgedrukt – de ziekenhuisbehandelingen niet mee werden geregionaliseerd, enkel was omdat zo de de sociale zekerheid de facto zou zijn geregionaliseerd. Men koos voor een halve oplossing omdat de sociale zekerheid in ons land nog altijd wordt opgevoerd als het solidariteitsmechanisme tussen gewesten. Maar daarvoor werd de sociale zekerheid nooit gecreëerd.

Vlaanderen moet eensgezind blijven ijveren om het ganse gezondheidsbeleid op Vlaams niveau te mogen organiseren. Met kosten en baten op hetzelfde beleidsniveau creëert het extra financiële middelen om in deze sector het gewenste maatwerk verder op te bouwen. Daar ligt de toekomst.