Helft van de Vlamingen is extreemrechts (beweren de Vlaamse media)

Herhaling slaat een boodschap als een heipaal de grond in. Frappez toujours! Maar wat als de boodschap niet klopt? En wat als zowel de journalistieke crème de la crème in Vlaanderen als politici zich schuldig maken aan het verspreiden van deze valse boodschap? Verdient de Vlaamse burger niet beter?

Extreemrechts versus radicaal-rechts

In 2009 verscheen Populist Radical Right Parties in Europe. In dit boek maakt de Nederlandse politicoloog Cas Mudde een helder onderscheid tussen extreemrechts en radicaal-rechts. Extreemrechtse partijen zijn antidemocratisch, biologisch-racistisch en ze verheerlijken geweld. Ze zijn een directe bedreiging voor de democratie. Radicaal-rechtse partijen daarentegen respecteren de democratie en koesteren haar kerninstituties, en instrumenten zoals verkiezingen, het tegensprekelijk debat en het vrije woord.

Kenmerkend voor radicaal-rechtse partijen zijn populisme (populisme veronderstelt een conflictueuze relatie tussen de man in de straat en de politieke elite), nationalisme (nationalisme bevordert homogeniteit van cultuur en religie) en autoritarisme (sterk gezag, ‘law and order’).

Het onderscheid tussen extreemrechts en radicaal-rechts heeft een wetenschappelijke grondslag. De meeste collega’s in de politieke wetenschappen en journalisten in Nederland zijn Cas Mudde dan ook gevolgd in het maken van dit onderscheid. Maar niet zo in Vlaanderen. Overal in de Vlaamse media duikt de term ‘extreemrechts’ op ter omschrijving van Vlaams Belang en N-VA. Ook Vlaamse politici laten zich niet onbetuigd, zoals we in de debatten over het Global Compact for Migration hebben kunnen zien en horen.

Extreemrechts grievend voor Vlamingen

Ik teken al geruime tijd bezwaar aan tegen het wetenschappelijk onverantwoord gebruik van de term extreemrechts door Vlaamse media. In de eerste plaats vind ik de term kwetsend voor veel Vlamingen. Met het etiket extreemrechts worden weldenkende en integere Vlaamse burgers, kiezers en leden van N-VA en het Vlaams Belang gestigmatiseerd. Naar wetenschappelijke maatstaven zou bijna 50% van de Vlamingen de democratie en haar kerninstituties niet omarmen, racisme beminnen en geweld adoreren. Dit lijkt mij niet realistisch.

Ook de associatie die de term extreemrechts oproept met nazisme en fascisme, en met praktijken uit de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw acht ik ongepast. Vergelijkingen maken is goed om overeenkomsten, verschillen en patronen in beeld te brengen, en om herhaling van fouten te voorkomen. Maar als de verschillen groter zijn dan de overeenkomsten laat je vergelijkingen best achterwege. De problematiek, politiek en omstandigheden anno 2019 verschillen wezenlijk van die van de jaren dertig en daarna. Bewust gecreëerde vijandbeelden en angstaanjagende misleiding, beeldvorming dus, doen niets af aan deze feiten.

Extreemrechts onderscheidend vermogen?

Mijn tweede bezwaar is dat de term ‘extreemrechts’ onvoldoende onderscheidend vermogen in zich draagt om de politieke vraagstukken van deze tijd, en de politieke keuzes die de burger maakt te duiden.

De burger en kiezer gedraagt zich anno 2019 als een politiek autonoom wezen. De Britse professor politieke wetenschappen David Held omschrijft autonomie als het vermogen van individuele burgers om onafhankelijk en zelfbewust te denken, te dialogeren en te handelen. Niet het jarenlange getrouwe lidmaatschap van een partij maar de concrete leefervaring en de reële wensen en ideeën bepalen de politieke keuze van de kiezer. De tijd is voorbij dat we kiezers konden kwalificeren als the rabble, the mob, het gepeupel, het grauw.

Kiezers van N-VA en Vlaams Belang kiezen bewust en met overtuiging. Zij willen het publieke domein vrijwaren van terrorisme en religieus extremisme. Kiezers van N-VA en Vlaams Belang houden van de Westerse beschaving en de pijlers waarop die berust. Zij wensen onbeperkte en illegale immigratie tegen te gaan om zo de eigen identiteit te behouden. Zij maken overeenkomstig de radicale Verlichtingsfilosoof Spinoza een onderscheid tussen religiekritiek en ‘islamofobie’. Kiezers van Vlaams Belang en N-VA kiezen voor sociaal-economische rechtvaardigheid met rechten en plichten, met vrijheid en verantwoordelijkheid. De term extreemrechts is volstrekt ontoereikend om dit brede palet aan intenties van de kiezer te duiden.

Vlaams belang en N-VA zijn niet extreemrechts

Vlaams Belang en N-VA zijn naar objectieve en wetenschappelijke maatstaven niet extreemrechts. Beide partijen bewandelen de democratische weg, zetten niet aan tot het gebruik van geweld, hebben geen ordediensten of knokploegen en laten zich niet inspireren door het biologisch racisme. Sommige moslims vormen een bedreiging vanwege hun radicale geloof, niet omdat ze biologisch andere eigenschappen hebben, dat zeggen beide partijen. Niettegenstaande dat blijven de Vlaamse media (de kiezer van) Vlaams Belang en N-VA diaboliseren.

Aangezien er disproportioneel veel media-aandacht gaat naar de foute N-VA en het nog foutere Vlaamse Belang, valt de term ‘extreemrechts’ dus extreem vaak. Met een foutieve perceptie bij het grote publiek als gevolg, of als bedoeling? Vraag is inderdaad waarom de Vlaamse media de term ‘extreemrechts’ blijven gebruiken tegen de politieke wetenschap in. Is het uit onzorgvuldigheid, nonchalance of onwetendheid? Maar deze media werd al vaak gewezen op dat foutieve gebruik, dus er moet meer aan de hand zijn. Ergo: welke machten spelen in dezen een rol?

Thought control

Er zijn tal van manieren om het fenomeen ‘macht’ te bestuderen. De zienswijze van Lukes, reeds in 1974 kort en krachtig neergelegd in Power, a Radical View (PRV) vormt nog steeds het belangrijkste referentiekader voor de wetenschappelijke discussies hierover. De gedachtegang van Lukes staat bekend als de driedimensionale visie op macht (het 3D kader).

Naast beslissingsmacht (the power to decide) en agendacontrole (the power to decide what to decide) onderscheidt Lukes thought control. Volgens Lukes is thought control een basale, verraderlijke en effectieve vorm van macht die inhoudt dat er controle wordt uitgevoerd over het bewustzijn, de percepties, de gedachtevorming en het denken van individuen en groepen (the power what to believe and what to think).

Ik heb de Vlaamse media herhaaldelijk gewezen heb op het onwetenschappelijk gebruik van de term ‘extreemrechts’ en hun artikelen ter adstructie aangeboden. Het antwoord: ‘uw onderwerp interesseert onze lezers niet’, ‘redacties zijn autonoom’, ‘er is helaas geen plaats voor uw artikel’.

Inmiddels ken ik alle doorzichtige excuses van Vlaamse media. Men gaf nul op het rekest. En erger: de term ‘ranzig rechts’ dook op, een term die openlijk duidt op pertinente onwil en slechte bedoelingen. Ik concludeer dan ook dat er politieke macht wordt uitgeoefend door Vlaamse media. Men besluit artikelen met een bepaalde, politiek/politicologisch onwelgevallige inhoud niet te plaatsen (beslissingsmacht), en andere artikelen wél te agenderen (agenda control). Men besluit bewust de term extreemrechts voor NVA en Vlaams Belang te blijven hanteren tegen beter weten in (thought control).

Deze machtsuitoefening brengt Vlaamse burgers willens en wetens in diskrediet. Ik betreur dit ten zeerste. Mijn geëngageerde Vlaamse medeburgers verdienen beter. Veel beter. Primair een eerlijke en wetenschappelijk verantwoorde informatievoorziening.