Het Belgisch strafblad in een notendop

Het Belgisch stelsel kent aan foutieve gedragingen straffen toe. Die straffen kunnen zich voordoen in verschillende vormen. Denk bijvoorbeeld aan een boete, een werkstraf of een gevangenisstraf. Maar hoe werkt het ‘strafblad’ dan juist?

Centraal strafregister

Sommige veroordelingen neemt de overheid op in het centraal strafregister. Enkel veroordelingen van een strafrechtbank kunnen daarvoor in aanmerking komen. Gewoonlijk kan men een uittreksel van het centraal strafregister aanvragen bij de gemeente van de woonplaats. Men noemt dat in de volksmond het ‘strafblad’.

Toch is het van groot belang om dat uittreksel zo ‘proper’ mogelijk te houden. In veel werkgerelateerde en familiale situaties is een blanco strafregister vereist. Denk bijvoorbeeld aan jobstudenten die met kinderen willen werken.

Overtreding, wanbedrijf of misdaad?

Het woord ‘misdrijf’ is een overkoepelende term en omvat drie verschillende onderdelen: de overtreding, het wanbedrijf en de misdaad. Dat onderscheid maakte de wetgever op basis van de aard van het misdrijf. Aan elk onderdeel zijn aparte sancties verbonden.

Om de aard van een bepaald misdrijf te bepalen moet men kijken naar de maximale op te leggen straf. Al wil dat niet zeggen dat die maximale straf ook steeds uitgesproken wordt.

Een misdrijf waarop een politiestraf staat is een overtreding. Wanneer het om een correctionele straf gaat, spreekt men van een wanbedrijf en gedragingen die een criminele straf impliceren, noemt men misdaden.

Rol van de overheid

Een van de functies die een overheidsdienst heeft is het toezien op het behoud van de openbare orde. Dit komt sterk naar voren in het strafrecht. Wanneer iemand een strafrechtelijk sanctioneerbare inbreuk pleegt, zal het Openbaar Ministerie (als verpersoonlijking van de overheid) het eerste initiatief nemen. Het Openbaar Ministerie leidt namelijk het opsporingsonderzoek, waarbij het op zoek gaat naar de dader.

Vervolgens zal het ook de overheid zijn die de dader voor de rechtbank daagt en een straf vordert. Men noemt dit de ‘vervolging’. Wanneer een rechtbank, een van de drie onafhankelijke onderdelen van de scheiding der machten, een straf uitspreekt, zal het Openbaar Ministerie ten slotte bevoegd zijn voor de uitvoering ervan.

Welke veroordelingen?

Zoals hierboven vermeld, komen niet alle veroordelingen in het centraal strafregister terecht. Zo zullen, onder andere, een boete voor verkeerd parkeren of een minnelijke schikking niet op het strafblad te zien zijn. Het gaat enkel om strafrechtelijke veroordelingen.

Die strafrechtbanken hebben enkel toegewezen bevoegdheden. Het is dus de overheid die bepaalt welke gedragingen zij strafrechtelijk kunnen vervolgen. Het gaat om belangrijke politieke keuzes, naargelang de geldende maatschappelijke waarden en normen. Die evolueren overigens met de tijd. Denk aan de hedendaagse discussie over de vraag of cannabis al dan niet gelegaliseerd moet worden.

Soorten strafrechtbanken

Er zijn drie soorten strafrechtbanken: de politierechtbank (met zowel een burgerrechtelijke als strafrechtelijke tak), de correctionele rechtbank en het welbekende hof van assisen.

Elke rechtbank heeft zijn eigen bevoegdheden. Er zijn vijftien politierechtbanken, elk met een territoriaal grondgebied. De politierechtbank is bevoegd voor overtredingen en wanbedrijven, die de wetgever toekende. Als u niet akkoord gaat met het vonnis van de politierechtbank, kan u in hoger beroep gaan bij de correctionele rechtbank. Naast die hogere beroepen, behandelt de correctionele rechtbank ook wanbedrijven. Die correctionele rechtbanken maken deel uit van de rechtbanken van eerste aanleg, waar er dertien van zijn in België.

De laatste component is het hof van assisen. Dat is geen rechtbank, maar een hof. Bovendien velt het hof geen vonnissen, maar arresten. Het hof van assisen behandelt de zwaarste misdrijven, namelijk de misdaden. Denk onder andere aan moord, doodslag, poging tot moord… Er zijn elf assisenhoven in België.

Wanneer vervalt mijn strafblad?

De informatie, opgeslagen op het strafblad, vervalt. Hoelang het duurt vooraleer dat gebeurt, is afhankelijk van het misdrijf.

De veroordelingen op uw strafblad blijven niet voor eeuwig en altijd vermeld op het uittreksel uit het strafregister. Naargelang de zwaarte van de uitgesproken straf, de reden waarom u het uittreksel aanvraagt en de hoedanigheid van de aanvrager, zullen bepaalde veroordelingen wel of niet gewist worden.

Veroordelingen tot een politiestraf worden — behalve in uitzonderlijke gevallen — na een termijn van drie jaar automatisch uit het strafregister gewist. Deze uitwissing is aan geen voorwaarden verbonden en is kosteloos.

Voor de straffen die niet automatisch worden uitgewist, bestaat de procedure van herstel in eer en rechten.

Herstel in eer en rechten

De gevolgen van een succesvol herstel in eer en rechten zijn niet min. Men plaatst de veroordeelde terug in de situatie waarin deze zich zou bevinden, mocht de veroordelingen niet hebben plaatsgevonden. Zo wordt de veroordeling niet langer vermeld op het strafblad, of is ze onbruikbaar als basis voor eventuele toekomstige veroordelingen.

Een herstel in eer en rechten krijgt men natuurlijk niet zomaar. Daarvoor moet de veroordeelde aan verschillende voorwaarden voldoen:

• Hij moet in principe de uitgesproken vrijheidsstraf ondergaan hebben en/of de opgelegde geldboete betaald hebben en voldaan hebben aan de in het vonnis bepaalde verplichting tot teruggave, schadevergoeding en betaling van kosten. Als de straf wegens verjaring niet meer uitvoerbaar is, mag deze verjaring niet aan de veroordeelde zelf te wijten zijn;
• Hij mag de afgelopen tien jaar ook nog niet eerder een herstel in eer en rechten hebben genoten;
• Bovendien moet hij een proeftermijn ondergaan die kan lopen van drie tot tien jaar naargelang de aard van de straf en de aard van de feiten waarvoor hij een herstel in eer en rechten vraagt.