Het einde van Nagorno-Karabach

Net zoals vele andere orthodoxe kerken vierden de Armeniërs begin januari hun kerstfeest. Al was het voor de Armeense kerk een feest in mineur, door het verlies van Nagorno-Karabach. Vorig jaar vierden de Armeniërs door de Azerbeidzjaanse blokkade hun feest in de winterkoude zonder eten of verwarming. Vandaag hebben ze zelfs geen huis om het in te vieren. En voor het eerst in eeuwen is er geen kerstfeest. 

Azerbeidzjan opende op 19 september 2023 een nieuw en definitief offensief tegen de Armeniërs van Nagorno-Karabach. De aanwezige Russische (vredes)troepen lieten begaan en na amper één dag vechten gaven de Armeense strijdkrachten – die de betwiste regio dertig jaar lang hadden gecontroleerd – zich over.

Etnisch gezuiverd

De lokale Armeense bevolking werd verplicht te emigreren of om te re-integreren. Op 26 september 2023 vaardigde president Samvel Sjahramanjan een decreet uit waarin de instellingen van zijn ‘republiek Artsach (Nagorno-Karabach)’ per 1 januari 2024 werden ontbonden. Het plaatselijke leger werd ook opgeheven en de in beslag genomen Armeense wapens werden door Rusland naar het front in Oekraïne gestuurd.

Uit angst voor vervolging vluchtte de volledige Armeense bevolking uit Nagorno-Karabach. De regio is nu op enkelingen na volledig etnisch gezuiverd.

Stepanakert – de voormalige hoofdstad van de republiek Artsach – is een spookstad geworden. Vandaag poseren op sociale media Azeri’s die de verlaten stad bezoeken in een waan van triomfalisme op de door hen gehate Armeniërs. Decennialang werd de Azerbeidzjaanse samenleving voorgespiegeld dat met een zege in Nagorno-Karabach alle problemen zouden worden opgelost.

Maar ondanks de Azerbeidzjaanse triomf blijft de beloofde welvaart uit en roeren binnenlandse stemmen zich almaar meer tegen de armoede en corruptie. De Azerbeidzjaanse staat heeft te maken met toenemende interne spanningen waarop hij almaar repressiever reageert. Later dit jaar houdt Azerbeidzjan verkiezingen, maar de uitkomst daarvan staat nu al vast. Zoals in Moskou.

Terugkeer naar Nagorno-Karabach?

“Laten we onze zusters en broeders die met geweld uit Artsach (Nagorno-Karabach) zijn verdreven, omringen met zorgzame liefde zodat de visie van een terugkeer naar het inheemse Artsach nooit vervaagt.” De woorden van Karekin II, Armeens geestelijke van de Armeens-Apostolische Kerk en Opperpatriarch en Katholikos van alle Armeniërs.

Het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties erkent hoe dwang een rol speelde in de exodus na het conflict. In november beval het Internationale Gerechtshof dat Azerbeidzjan de gevluchte Armeniërs moet toestaan terug te keren naar Nagorno-Karabach. Maar weinigen voelen zich geroepen om onder het autoritaire leiderschap van president Aliëv weer in Nagorno-Karabach te komen wonen.

Onlangs kwam in een onderzoek van News Line Magazine naar boven dat Azerbeidzjan nog voor de heropflakkering van het conflict nabij de stad Ağdam een gevangenkamp aan het bouwen was. Een waar 30.000 mensen kunnen worden vastgehouden.

Een terugkeer naar hun huis in Nagorno-Karabach is dus voor vele Armeniërs uit (terechte) angst voor vervolging onmogelijk. Ondertussen vernielen de Azeri’s Armeense kerken en kloosters, en wissen zo de eeuwenoude Armeense identiteit van de regio uit. Op deze manier kan Azerbeidzjan in de toekomst bewijzen dat de regio Karabach nooit Armeniërs heeft gekend.

De oorlog eindigt niet

Maar zelfs met het ‘verdwijnen’ van het conflict in Nagorno-Karabach is er nog altijd geen perspectief op vrede in dit deel van de zuidelijke Kaukasus. Mede omdat Rusland door het conflict in Oekraïne zijn invloedssfeer in de Kaukasus ziet wegkwijnen, koos het eieren voor zijn geld en liet het Azerbeidzjan in Nagorno-Karabach begaan. De toekomstige handelscorridor die Moskou via Azerbeidzjan met Iran moet verbinden is na de westerse sancties voor Moskou levensnoodzakelijk.

Rusland verliest terzelfdertijd zijn grip op bondgenoot Armenië. De republiek Armenië koopt niet langer exclusief wapens bij Moskou, maar koopt ook in India en Frankrijk. Jerevan heeft zich ook aangesloten bij het Internationaal Strafhof en spreekt er openlijk over de door Moskou geleide CVVO (Collectieve Veiligheidsverdragsorganisatie) te verlaten.

Maar een zwakker Rusland zal niet tot vrede leiden. Bakoe blijft eisen dat de Sjoenik-corridor, die het vasteland moet verbinden met zijn exclave Nachitsjevan, opengaat zonder Armeense grenscontroles. Bovendien weigert Azerbeidzjan het door hen bezet Armeens gebied aan Armenië terug te geven; zelfs de Armeense hoofdstad Jerevan wordt door Bakoe beschreven als gestolen Azerbeidzjaans grondgebied.

En zo hangt er een nieuwe escalatie in de lucht. De oorlog in Nagorno-Karabach is afgelopen, maar helaas moeten de Armeniërs in de toekomst nog een nieuwe oorlog vrezen.