Het ene nationalisme is het andere niet

In Spanje is zowat elke politieke partij op zoek naar zichzelf. De regeringspartij van premier Mariano Rajoy, Partido Popular (PP), doet wat het kan met een minderheidsregering. Elke maatregel dient ze af te toetsen bij andere partijen. Niet dat het de eerste keer is dat Spanje zo’n institutionele situatie beleeft – het is wel nieuw dat die regerende minderheid zo weinig zetels heeft in het parlement (137 van de 350). Het voordeel voor de door corruptieschandalen geplaagde PP is dat de oppositie op apegapen ligt. Zo recupereert de progressieve bende van Podemos van enkele interne machtstwisten. Maar ook de grootste oppositiepartij, de sociaaldemocraten van de PSOE, zijn aan het herbronnen geslagen.

In mei van dit jaar volgt er zelfs een voorzittersverkiezing. Pedro Sánchez, tot voor kort zelf partijvoorzitter, doet opnieuw een worp naar het leiderschap. Eind vorig jaar zette hij een stap opzij – of werd hij daartoe gedwongen (perceptie, weet u wel) – om de weg vrij te banen voor de gedoogsteun aan de regering-Rajoy II. Hijzelf vond dat hij zijn principes niet kon verzoenen met die beslissing. Maar nu stapt hij dus terug in de boksring. Indien hij wint, kan hij de onstabiele regering nog iets harder doen wankelen.

Onlangs stelde Sánchez zijn programma voor, getiteld ‘Voor een nieuwe sociaaldemocratie’. In het pamflet vinden we geen al te spectaculaire voorstellen terug. Het gaat van een harde aanpak van corruptie tot een herstel van het verslechterd openbaar onderwijs. Wat daarentegen wel een gevoelige snaar raakt in het woelige Spanje van vandaag is Sánchez’ voorgestelde grondwetswijziging betreffende het institutionele karakter van het land.

Pedro Sánchez stelt immers voor om Spanje om te vormen tot een volwaardig federaal land ‘analoog met andere federale lidstaten van de Europese Unie’. Of hij hier eerder België dan wel Duitsland mee bedoelt, blijft onvermeld. De aanleiding voor deze vernieuwing is natuurlijk de Catalaanse kwestie. Zijn programma stelt dat hij de confrontatie, ‘waarvoor zowel de PP als de Catalaanse nationalisten verantwoordelijk zijn’, wil vermijden. Vandaar dat hij een federale Spaanse staat aanbiedt aan beide partijen, een land waarin de deelstaten zelfbestuur verwerven. Een plurinationaal Spanje, volwassen en divers.

Verheven Spaans nationalisme

Die passage sloeg bij enkele prominente partijgenoten in het verkeerde keelgat. Volgens critici wil Sánchez hiermee enkel de stemmen winnen van de Catalaanse sociaaldemocraten, die zich ei zo na van de overkoepelende partij hadden afgescheurd na de beslissing tot het gedogen van Rajoy. Ze vrezen dat de interne cohesie van het koninkrijk in gevaar komt bij het federaliseren ervan.

De uitsmijter van de week komt echter van Emiliano García-Page. Hij is minister-president van de autonome gemeenschap Castilla-La Mancha, in Centraal-Spanje. Ondanks de duidelijke linkse invloed op de onafhankelijkheidsprocessen in Catalonië, Baskenland en Schotland stelt hij dat inzetten op plurinationalisme ‘niet aan links is besteed’. Volgens de sociaaldemocraat speelt Sánchez in de kaart van de nationalisten. ‘Spanje’, zo besluit hij, ‘is één natie, enkel één.’ Of hoe men zich in eenzelfde betoog kan tegenspreken. Het Spaans nationalisme staat zo verheven boven elk ander.

De geste van Sánchez komt overigens op het moment waarop er weer openlijk wordt gesproken over de zogenaamde derde weg in de Catalaanse kwestie. Vorige week liet Artur Mas, oud-minister-president van Catalonië, weten dat hij openstaat voor een voorstel vanwege de Spaanse staat (en dus niet enkel van de regering). En onlangs lekte uit dat premier Rajoy en huidig Catalaans president Carles Puigdemont elkaar gesproken hadden op een geheime vergadering. Daar zou echter niets noemenswaardigs gebeurd zijn.

Voorlopig is Catalonië nog op koers om een nieuw onafhankelijkheidsreferendum te organiseren. De aan- en afloop van die belangrijke politieke ontwikkeling zal mede bepaald worden door wat er zich in de PSOE afspeelt. Voorlopig onthouden we dat er her en der openingen worden gezocht om tot een soort consensus te komen. En dat niet ieder nationalisme hetzelfde is. Maar vermoedelijk was dat al geweten in Vlaanderen.

Foto: © Reporters