Het houdt niet op

Dat heeft deze maand aangetoond. Tragisch, ook hier met een busongeval. Maar dit was geen ongeval, geen alleenstaand feit. Het geweld neemt toe: in het openbaar vervoer, op straat, in scholen, tussen mensen. Is onze maatschappij verhard? Misschien, maar de sociale controle is minder, zelfs grotendeels weggevallen. Een uiting van het ontrafelen van onze samenleving. We vallen uiteen. Enkel de naaste omgeving telt nog. de anderen om ons heen zijn vaak verworden tot figuranten in ons leven die ons liefst niet hinderen, en ons zeker niet in de weg lopen. Niet in het verkeer, niet in intermenselijke relaties. We voelen ons niet verantwoordelijk voor het geheel.

Is dit een Vlaams fenomeen? Neen, zeker niet. Het is een westers fenomeen. Misschien een bijproduct van het individualisme. Versta me niet verkeerd, individualisme is nuttig. We zijn enkelingen en hebben allemaal waarde op zich. Elk mensenleven, elk individu is waardevol en dus hebben we individuele rechten. maar die rechten zijn begrensd door de rechten van die andere, die dezelfde rechten heeft. Dat heet samenleving. Tel die begrenzing op bij de plichten die de samenleving meebrengt en we schieten al een heel eind op. Als we ons daarnaast ook nog verbonden voelen met elkaar, in de straat, de wijk, het dorp, de gemeente, de stad, het land … dan kunnen we een warme samenleving opbouwen. Maar jammer genoeg zijn we vervreemd van elkaar, we leven naast elkaar, elk betrokken op onze microkosmos, we leven niet genoeg samen. We reageren niet als er iets gebeurt op straat of op het openbaar vervoer. Het is onze zaak niet, nietwaar, als elk zijn eigen problemen oplost … Daar ligt de omslag die we moeten maken: het is onze zaak wel. Het is onze samenleving, ons land, onze toekomst.

Kan de politiek hier iets aan doen? Jazeker. Politiek is het besturen van zo’n samenleving. Er is al jaren een probleem van gepercipieerde straffeloosheid. Hoe lang al probeert men om justitie te hervormen? Is het tien of twintig jaar? Het lijkt onmogelijk te zijn in dit land. Nu maakt de Open Vld zich sterk dat het haar wel zal lukken, met minister Turtelboom in een mini-legislatuur. Ik hoop het van harte, maar ik vrees ervoor. Ik vrees dat ze daarvoor de verkeerde coalitiepartners hebben gekozen. Wat ze zullen mogen doen is de justitiezeden van Wallonië invoeren in Vlaanderen. Meer niet. Zoden zet dat zeker niet aan de dijk.
De dode MIVB-supervisor heeft de kwalijke politieke reputatie van ons land verder de dieperik ingeduwd. Het was de aanleiding voor het Duitse ZDF om een reportage te draaien over de onveiligheid in Brussel. Inclusief de no-go zones voor politie in sommige Brusselse wijken. Brussel, de hoofdstad van Europa, is stukken onveiliger dan de onveiligste stad van Duitsland. De hele Brusselse politiek liep storm om dat te bestrijden: de cijfers waren verkeerd, alles uit de context gehaald, desinformatie, een schande … Aan het eind van het verhaal blijkt dat, ondanks de niet geheel juiste cijfers, de conclusie blijft: Brussel is onveiliger dan de onveiligste Duitse stad. In plaats van op de boodschapper te schieten zouden de Brusselse politici zich beter afvragen hoe dat komt.

Brussel mag dan in ons land het extreemste voorbeeld zijn van de ontrafelende samenleving, het is ook de grootste stad, met de heterogeenste bevolking. Ook op andere plaatsen in Vlaanderen zijn er maatschappelijke problemen. Welk Vlaanderen wereld willen we? Eén waarin alles altijd maar goedkoper wordt, maar de Poolse truckchauffeurs en in het zwart tewerkgestelde mecaniciens op een zaterdagnacht de dood vinden bij een brand in een –feitelijk- onbewoonbaar krot? Of zijn we zo cynisch geworden dat we dat normaal vinden? Zijn we zo afgestompt dat we niet zien dat dit onze samenleving meer kwaad dan goed doet?

Waarnemers zien in ons land een Brussels nationalisme opduiken. Een bijproduct van de gewestvorming met drie in België. De Brusselse nationalisten hebben nog veel werk om orde op zaken te stellen. Om de inwoners een toekomst voor te stellen waarin ze kunnen, durven en willen geloven. Een ‘project’ dat perspectief biedt, samenhorigheid brengt, de samenleving kan herstellen. Dezelfde opdracht wacht de Vlaamse nationalisten. Een groeiende politieke stroming, maar laat ons hopen dat er ook echt iets verandert, niet alleen politiek.