Het verstik(stof)te debat

Worden keuzes weloverwogen gemaakt? Of stappen politici mee in een verhaal zonder de gevolgen goed in kaart te brengen? Laten ze zich door wetenschappers en geoliede lobbygroepen aanpraten dat er maar één juiste weg is?

Vaccinscepsis

Het is gewaagd, maar ik zeg het toch. Bij het begin van de coronacrisis, zaten we stilletjes thuis. Te wachten op dat vaccin dat alles zou veranderen. Een spuit, twee spuiten, neen drie, en alle miserie zou voorbij zijn. Dat was het narratief, zonder alternatief. Want de mens beheerst de natuur met onze wetenschap. Het blijkt iets genuanceerder dan dat. De vaccins doen iets, maar het is niet zo dat we er het virus mee hebben uitgeroeid.

Wie daar vragen over stelde, ondermijnde de maatschappij. De anti-vaxxers moesten we uitsluiten uit het leven! Ze hadden doden op hun geweten! In onze samenleving is luidop vragen stellen gevaarlijk. Je wordt uitgesloten. Maar kijk, wetenschap is in beweging. De meerderheidsopinie waaraan factcheckers vandaag alles ijken, kan morgen veranderd zijn. Zo werkt dat. Moeten we daaruit dan niet leren dat we de vragenstellers beter aanmoedigen in plaats van ze de mond te snoeren? Vooruitgang komt er door lastige mensen die het status quo niet aanvaarden.

En stikstof?

Ik zit met hetzelfde gevoel rond de stikstofcrisis. Ook hier wordt gezwaaid met wetenschap als ultiem argument om beleid te rechtvaardigen. Er lijkt maar één verhaal te zijn. Discussie is niet mogelijk. Wie dat niet volgt, plaatst zich buiten de goegemeente, die deugt niet. Het is de wetenschap, ziet u.

Oké, op een kniesoor na is niemand tegen biodiversiteit, uiteraard. Er is ook niemand tegen natuurbehoud. Maar wat verstaan we daar precies onder? Bredere grasbermen en braakliggende stukjes tussen velden? Lijkt me fair. Een landbouwbedrijf zoals dat van de abdij van Averbode sluiten? Hmm. Het bedrijf deed grote inspanningen en stoot minder uit dan een gemiddeld bedrijf. Maar het ligt op de verkeerde plaats. Daarnaast ligt een stuk natuur dat volgens de habitat-richtlijnen niet te veel stikstof mag binnenkrijgen.

Natuur?

De vraag is of er eigenlijk wel echte natuur bestaat in Vlaanderen. Is niet elk stukje aangelegd en beheerd door mensen? Het zijn allemaal cultuurlandschappen. Daar moeten we gallowayrunderen zetten, of het wordt bos. Hier graven we het bos uit om heide te herstellen. Want op een kaart uit de jaren stillekes bleek daar ooit heide te zijn. Goed, maar moet je daarom landbouwbedrijven – of sterker nog: andere bedrijven – sluiten?

Vlaanderen is netjes verkaveld in ingekleurde en gedefinieerde plannen. De ruimtelijke wanorde speelt ons natuurlijk parten, vergroot met generaties vriendjespolitiek om de kleur van bepaalde gebieden te bepalen. Dat moet leiden tot conflicten. En dan zijn er voorrangsregels als dat botst. Het bos op arme zandgrond heeft voorrang op de vleesproductie. Zelfs als blijkt dat het bedrijf de jongste jaren al grote stappen heeft gezet in het beperken van de uitstoot. Moment. Door wie en hoe zijn die voorrangsregels eigenlijk bepaald?

Definities en eenrichtingsverkeer

Daar komt ‘Europa’ op de proppen. De habitat gebieden, aan de oorzaak van de sluiting van boerderijen, zijn netjes gedefinieerd. De definities liggen vast bij Europa, dus zo moet het zijn, zegt de rechter. Europa locuta causa finita. Punt. Als je vandaag iets wil bereiken, moet je in Europa zijn. Als je de lobby en de leverage hebt om daar definities te beïnvloeden, dan kan elk parlement in Europa rustig palaveren over hoe ze dat willen bereiken. Over de kern van de zaak zijn ze elke medezeggenschap kwijt.

Moeten onze politici, N-VA-ministers incluis, zich daar zomaar bij neerleggen? Vergist minister Demir (N-VA) zich niet van gevecht? Is stikstof werkelijk de veldslag die ze moet winnen? Speelt hier niet de breuk tussen verstedelijkte gebieden en niet-verstedelijkte gebieden? Bossen worden minder verzorgde parken. Betonnen paden brengen de wandelaars met propere schoenen terug naar de auto. We hebben genoten van de natuur, ons beeld van de natuur. De natuur zoals wij die graag zien.

Welkom wolf

De natuur wordt gevormd naar menselijke maatstaven. Dat is geen natuur. De uitzonderingen zijn schaars. Wij staan te ver van de natuur. De natuur is een bron van landschappen, van fijne ervaringen, niet van gevaar. De wolf is welkom. Hij is geen gevaar, concurrent of tegenstander meer, maar een attractie. Op tv, of wie weet zelfs eens echt! Maar voor die – aangelegde – natuur sluiten we boerenbedrijven.

Want er is een extra factor om die keuze voor natuur te verantwoorden: we moeten ons als mens schuldig voelen tegenover de natuur. Ook dat is een leidend narratief. Wij mensen hebben de natuur kapot gemaakt. Mensen zijn een plaag voor de natuur. We moeten boeten en de natuur, die arme natuur, is slachtoffer. We moeten dieren en de natuur rechten geven. Het evenwicht in het debat is zoek. Het kompas draait dol en we laten ons leiden door extremisten..

Evenwicht

We maken als mens deel uit van deze wereld door wie en wat we zijn. We dragen er verantwoordelijkheid voor. Net zoals we verantwoordelijk zijn naar anderen. Ook naar wie voor ons was en na ons komt.

Wat hebben onze kinderen aan een toekomst waarin alle gebieden perfect gedijen volgens hun inkleuring, maar een stuk vlees onbetaalbaar geworden is en je ver verplaatsen een voorrecht wordt voor de 10% rijksten? Een toekomst waar geen werk is en dus armoede, maar wel schone lucht?

Dat zijn politieke keuzes die doordacht moeten genomen worden omdat er ook meer dan één keuze is. Politici hebben de plicht om het hele veld te overschouwen, het algemeen belang te dienen. Wij verkiezen hen voor hun visie op dat algemeen belang.

Verstoppertje

Is het in ons belang om voor een visie op biodiversiteit de veestapel af te bouwen? Dat is de vraag die wij – en vooral de politici – vandaag moeten beantwoorden.

Zijn alle mogelijke gevolgen van deze of gene keuze in kaart gebracht? Of is er eigenlijk maar één scenario dat bekeken wordt? Zijn we bereid om die gevolgen te dragen of zullen we over tien jaar beschaamd zijn over de lichtzinnigheid waarmee we meestapten in dit verhaal?

Laat ons minstens een inhoudelijk debat voeren dat rekening houdt met àlle aspecten , zonder andersdenkenden te verketteren nog voor ze kunnen argumenteren.