Hongarije provoceert: ze helpen christenen

‘Dat Hongarije een staatssecretaris heeft bevoegd voor hulp aan vervolgde christenen en een departement als Hongarije Helpt, werd een provocatie genoemd. Ik heb dat lang bestreden. Maar ik geef het op. Ja het is een provocatie, maar een die er de wereld moet op wijzen dat er inderdaad een probleem is met de situatie van de christenen in de wereld.’

Aan het woord is Tristan Azbej, de Hongaarse Staatssecretaris bevoegd voor hulp aan vervolgde christenen, toegevoegd aan Eerste Minister Viktor Orban. In die functie is hij de beheerder van Hungary Helps of Hongarije Helpt, het hulpprogramma van de Hongaarse regering dat ‘expliciet maar niet exclusief’ bedoeld is om vervolgde christenen in het Midden-Oosten en Afrika te ondersteunen. De voorbije twee en een half jaar spendeerde Hongarije zo’n 30 miljoen euro aan Hongarije Helpt.

Hongarije Helpt

We ontmoeten Staatssecretaris Azbej in Brussel, tussen twee vergaderingen, de dag voordien was hij nog in Beiroet. We willen graag weten wat Hongarije Helpt precies doet.

Tristan Azbej: ‘Hongarije Helpt focust op vervolgde christenen, dat wil niet zeggen dat we enkel christenen helpen, maar het is de focus van ons internationale hulpprogramma. Een deel van het programma is noodhulp aan slachtoffers van terroristische aanslagen. Recent was dat hulp aan de getroffen gemeenschap in Sri Lanka, na de kerkaanslagen in de Filipijnen en aan de Koptische slachtoffers van IS in Egypte. Dat is niet het grootste budget, maar het is wel belangrijk omdat we hier echt levens kunnen redden.’

Ik zag op Twitter dat u gisteren in Beiroet was. In Libanon zijn veel Syrische vluchtelingen, ook dat heeft waarschijnlijk te maken met een onderdeel van Hongarije Helpt?  

‘Hongarije neemt deel aan de multilaterale programma’s, zoals met de UN, maar we werden er geconfronteerd met de nood om iets voor christelijke vluchtelingen te doen. Christelijke vluchtelingen kwamen in grote vluchtelingenkampen terecht in Jordanië bijvoorbeeld, waar ze niet veilig waren, omdat ze christen zijn. Vaak hadden ze dan geen andere keuze dan het kamp te verlaten. Maar daardoor verloren ze alle hulp en ondersteuning. De enige plaats waar ze terecht konden was bij de lokale christelijke kerken die alles deden om hen op te vangen. Wij hebben dan beslist om die kerken daarin te steunen.’

Daarnaast is er ook structurele hulp. U helpt bij de heropbouw.  

‘Het doel van Hongarije Helpt is de christenen in hun land te kunnen laten blijven of terug te laten keren. We willen hen uiteindelijk helpen om hun thuissituatie te herstellen. Dat is uiteindelijk voor iedereen het beste. Laat ons niet vergeten dat Syrië de wieg is van het christendom, we mogen het christendom er niet zomaar laten wegvegen. Het grootste budget van Hongarije Helpt is voor reconstructie. Het herstellen van huizen, ziekenhuizen, scholen, maar ook kerken en kloosters. Ik ken geen enkel ander land dat de heropbouw van kerken en kloosters financiert. Daarin zijn we uniek.’

Tel Askuf

Een van de dorpen die gereconstrueerd zijn is Tel Askuf in de Ninevevlakte van Irak.

‘We hebben al in vier of vijf landen gelijkaardige projecten, maar Tel Askuf is het vlaggenschip van dat onderdeel van ons hulpprogramma. Het toont hoe het model werkt. Tel Askuf is sinds millennia bewoond door christenen, vandaag zijn dat Chaldeeuwse christenen. Het werd in 2014 veroverd door IS. Wie niet kon vluchten werd vermoord. Na de bevrijding in 2016 waren 900 gebouwen vernield en de kerk was compleet in puin. Hongarije helpt heeft 2 miljoen euro Hongaars geld geïnvesteerd in de heropbouw van de stad. We hebben die heropbouw niet zelf gedaan. We hebben geld gegeven aan het aartsbisdom van de Chaldeeuwse kerk en zij hebben de heropbouw georganiseerd. Het resultaat is opmerkelijk. Duizend van de dertienhonderd gevluchte families zijn teruggekeerd naar Tel Askuf. Dat is driekwart van de gevluchte families. Een opmerkelijk resultaat als je weet dat van de 1,5 miljoen christenen in Irak, voor de oorlog, er vandaag amper 275.000 overblijven. Tel Askuf is een symbool, we kunnen de loop van de geschiedenis veranderen. Door middelen te geven aan plaatselijke geloofsgemeenschappen en hen te betrekken bij de wederopbouw. Zo kunnen we geloofsgemeenschappen die bijna weggevaagd waren toch redden van de verdwijning.’

Als ik het goed heb is het de bedoeling om andere landen te overtuigen om dezelfde weg op te gaan.

‘Dat is de boodschap die we willen verspreiden naar andere landen en naar andere hulporganisaties: steun rechtstreeks de kerken daar. Soms is er een wettelijke obstakel dat die steun verhindert, maar vaker staat de overtuiging in de weg dat hulp ideologisch neutraal moet zijn. Ideologische neutraliteit is zo’n typisch politiek correct concept. Ik versta de redenering erachter wel, maar in dit geval is het niet verstandig en zelfs schadelijk. In delen van Afrika en het Midden-Oosten zijn de kerkelijke instituties de enige organisaties die te vertrouwen zijn en die dicht staan bij de bevolking. soms zijn het de enige die de kleine en heel kwetsbare gemeenschappen van bedreigde christenen kunnen bereiken. Dat is de reden waarom we die weg ingeslagen zijn.’

Op de politieke agenda

En die boodschap wil u in de EU brengen?

‘Dat is niet makkelijk. Er heerst een foute opvatting van laïcité, van secularisme, dat verhindert landen en de EU om kerkelijke gemeenschappen te steunen. In hun opvatting gaat dat in tegen de neutraliteit. Zo ontzeggen ze de hulp aan die religieuze groepen die de slachtoffers zijn in deze grootste humanitaire crisis. Maar we blijven proberen om andere landen te overtuigen om dezelfde aanpak te volgen. En we boeken daar succes. De VS is een programma gestart in noord Irak naar het Hongaarse voorbeeld. Via een bilateraal akkoord werken we met hen samen. Ook samen met Polen hebben we een project rond een kindertehuis en we willen dat graag uitbreiden. Er zijn ook verregaande gesprekken met Groot-Brittannië om eenzelfde samenwerking op te zetten.’

Vervolging van christenen lijkt in West-Europa, zelfs in de West-Europese kerk, geen prioriteit te zijn. Het speelt amper een rol in de media ook. Hoe komt dat denkt u?

‘Ik wil niet zo maar veralgemenen. Maar toch voel ik ook die terughoudendheid. Ook in de kerk. Persoonlijk denk ik, dit is geen regeringsstandpunt, dat het te maken heeft met een christelijk schuldgevoel. Dat gevoel van christelijke schuld, zie je zelfs bij hoge kerkfiguren. Ze zijn ervan overtuigd dat het christendom de ideologie van de kolonisering was. Het gevolg is een grote terughoudendheid als in die oud-kolonies christenen onder vervolging komen. Een andere reden zie ik in het ideologisch conflict tussen de radicale liberale school en de christelijke manier van leven. De liberale school ziet het christendom als een religie die anderen hun basisrechten ontneemt. IN hun visie beknotten christenen de rechten van andere minderheden, zoals wie seksueel anders georiënteerd is. Midden dit conflict past de boodschap niet dat christenen tegelijk de meest vervolgde groep zijn ter wereld. Dat is een erg kwalijke ideologische botsing en de christenen van het Midden-Oosten en Afrika zijn daar het slachtoffer van.’

In de VS is de vervolging van christenen wel van politiek belang met een grote invloed op de regering van President Trump. De groep In Defence of Christians (IDC) gebruikt voor inval van Turkije in Syrië zelfs het woord ‘genocide’. En dan zie je dat Trump begint te zweten en te tweeten.

‘In de VS is er een grote christelijke diaspora uit het Midden-Oosten, met sterke organisaties zoals In Defence of Christians. Organisaties met veel politiek invloed. Hetzelfde zie je bij de evangelicals die de vervolging van christenen op de politieke agenda houden. In West-Europa zijn er ook sterke, goed werkende groepen die opkomen voor vervolgde christenen, maar ze hebben niet die grote politieke invloed zoals in de VS. Wij proberen daar als land bij te springen. Zo willen we de aandacht voor vervolging van christenen op de agenda van de VN Mensenrechtenraad krijgen. In september was Hongarije tijdens de Algemene Vergadering van de VN gastheer voor een side-event over de vervolging van christenen. We doen moeite, maar ik kan niet zeggen dat er al grote openheid is voor het probleem van vervolgde christenen in dit diplomatiek forum.’

Natiebewust

Hebt u contacten in België?

‘We hebben in België geen contacten op het hoogste niveau, er zijn gesprekken, maar die betekenen nog niet veel. België is in ieder geval niet bij die landen waar het natiegevoel bepalend is (Tristan Azbej spreekt over ‘flag-minded countries’ dat we hier vrij vertalen-PB). We willen wel graag een coalitie van we welwillenden maken van die ‘natiebewuste landen’ om samen met NGO’s info uit te wisselen en samen te werken rond de steun voor vervolgde christenen.’

Ook Hongarije wordt verweten om in het bedje van het religieus nationalisme ziek te zijn. Je moet christen zijn om een goed Hongaar te zijn.

‘We kennen dat verwijt inderdaad. Hongarije is een seculier land met een christendemocratische regering. Wij volgen de sociale leer van het christendom, de sociale waarden, respect voor de menselijke waardigheid, solidariteit, subsidiariteit en respect voor de familie. Maar de regering of het land moet niet tussenkomen in de relatie tussen de mens en het transcendente, de mens en zijn relatie tot God. In tegenstelling tot de noordelijke liberale landen heeft Hongarije zelfs geen staatsreligie. Bij ons is er scheiding van kerk en staat. Maar dat staat een nauwe samenwerking tussen de kerk en de regering niet in de weg. In sociale dienstverlening, scholen, gezondheidszorg en dergelijke en we zijn open, inclusief en tolerant voor Hongaren en niet Hongaren. Hongarije is de jongste jaren een toevluchtsoord en een van de veiligste plaatsen voor Joden in Europa. Er is een groeiende en bloeiende Joodse gemeenschap in Hongarije, een joodse renaissance die de steun heeft van de Hongaarse staat. Dat komt omdat we de illegale migratie konden stoppen. En we beschermen ons land tegen de groei van de politieke islam die een bedreiging kan vormen voor de christelijke en joodse gemeenschappen in Europa. Ons migratiebeleid is strikt en fair, maar toen we een hekken bouwden, hebben we tegelijk de internationale steun en hulp voor vluchtelingen verdubbeld. Dat is handelen met gezond verstand, het is ook moreel juist.’