De COP-klimaattop ligt weer achter ons. Wat een revolutionair evenement moest worden, leek soms meer op een grootschalig festijn voor hooggeplaatsten. De klimaattop leverde uiteindelijk één lichtpuntje op: de oprichting van een ​​internationaal fonds om ontwikkelingslanden te betalen voor verlies en schade die zij lijden als gevolg van klimaatverandering. Over het algemeen een ver-van-bed-show dus, maar ook de kleine man krijgt steeds vaker het advies om korter te douchen en de kraan te sluiten bij het tandenpoetsen om het klimaat te redden.

Die maatregelen zijn onzin, luidt het bij Henriëtte Prast, hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg, en Arjen Hoekstra, hoogleraar aan de Universiteit van Twente. Ook gerenommeerd psycholoog Steven Pinker is van mening dat het klimaat zo niet gered zal worden.

Klimaatreclame

Web en media dringen volop reclame op voor ‘waterbesparende maatregelen’. ‘Voor het milieu ben je goed bezig als je korter doucht’, stelt Milieucentraal. Ook de Rijksoverheid en de provincie Drenthe zijn volgens RTL Nieuws van de goede zaak overtuigd: korter douchen is goed voor het klimaat.

Zo eenvoudig is het echter niet, aldus Prast en Hoekstra. Volgens hen zijn alle waterverbruikende huishoudelijke activiteiten, zoals douchen, wassen, tandenpoetsen en de tuin sproeien maar goed voor twee procent van onze totale watervoetafdruk. ‘De rest, 98 procent, zit in het water dat men gebruikt voor de productie van onze consumptiegoederen’, luidt het.

We zien dat water niet stromen, waardoor het psychologisch ver van ons bed is. Bovendien ligt volgens beide onderzoekers maar liefst negentig procent van de watervoetafdruk van de Belgen buiten het vaderland. ‘En de helft daarvan betreft waterverbruik in gebieden die kampen met waterproblemen’, aldus Hoekstra en Prast. In de getroffen gebieden hebben boeren te weinig water om hun velden te irrigeren, net omdat grote bedrijven de voorraden opgebruiken.

Psychologisch element

Niet enkel bevindt zich slechts een klein stuk van de Belgische watervoetafdruk in ons land zelf, ook speelt er een belangrijk psychologisch element. Mensen zouden zich volgens de hoogleraren gunnen om op een bepaald gebied te zondigen, wanneer ze op een ander gebied iets goed doen. En dat geldt ook voor klimaatactie. ‘Thuis doen we allemaal de kraan uit bij het tanden poetsen en we hebben een regenton, dus nu mag ik de auto pakken in plaats van het openbaar vervoer’, klinkt het dan.

Mensen hier hebben er recht op goed geïnformeerd te zijn. Mensen in gebieden met waterschaarste hebben recht op voldoende water. Toekomstige generaties hebben recht op een leefbare wereld. ‘Daarom moeten we stoppen met misleidende aanbevelingen en starten met eerlijke en complete waterbesparingsinformatie’, stellen de hoogleraren.

Intensieve voedselproductie

Mochten we dan toch iets willen veranderen, is vooral de voedselproductie een pijnpunt in ons consumptiepatroon. ‘Eten en drinken moeten we, maar het maakt veel uit wat we drinken en eten. Voor het maken van een liter frisdrank is rond honderd liter water nodig. Dat komt doordat de productie van suiker heel veel water vergt. Van ons eten zijn vooral dierlijke producten de boosdoener: die zijn verantwoordelijk voor maar liefst 41 procent van onze watervoetafdruk’, aldus de onderzoekers.

Uit onderzoek van de Universiteit van Twente blijkt dat een kilo biefstuk 15 000 liter water kost, een spijkerbroek 8.000 en een kopje koffie zo’n 130 liter. Dat komt in het eerste geval bijvoorbeeld doordat de productie van veevoer erg veel water kost, en daardoor ook de totale hoeveelheid voor een biefstuk omhoog drijft. ‘Plantaardig eten met dezelfde voedingswaarde kost 200 liter water, en wie een dag geen vlees eet en een glas frisdrank vervangt door water, bespaart dus 800 liter water op eten en 25 liter op drinken — dat is evenveel als veertig keer korter douchen.’

Volgens Prast en Hoekstra is de landbouw verantwoordelijk voor niet minder dan negentig procent van het wereldwijde waterverbruik. Dat komt niet enkel door wat er wordt geproduceerd (suiker, veevoer), maar ook door waar dat gebeurt. ‘We zouden veel meer moeten verbouwen in waterrijke gebieden, zoals Noord-Europa, en veel minder in gebieden waar watertekorten zijn.’

Vergeet de energie niet

Korter douchen en de kraan sluiten bij het tandenpoetsen mogen dan misschien niet klimaatreddend zijn, energiebesparend zijn ze zeker wel. Door de hoog aanhoudende inflatie kunnen steeds meer gezinnen met moeite hun factuur betalen. Het zijn overigens niet langer enkel de lage inkomens die gebukt gaan onder de hoge prijzen. Uit het European Consumer Payment Report, dat jaarlijks door de financiële dienstverlener Intrum wordt gepubliceerd, blijkt dat ook middeninkomens moeite krijgen aan het einde van de maand. Slechts één op de drie Belgen met een middeninkomen kan nog maximaal vijf procent van zijn maandsalaris sparen.

Het zijn vooral de stijgende energieprijzen, die Jan en alleman onder de duim houden. ‘Bij een op de vijf landgenoten staat er minder dan één maandloon op het spaarboekje. Voor 55 procent van de lage inkomens is geldgebrek de reden waarom zij in de loop van het jaar ten minste één rekening niet konden betalen. 33 procent van de grootverdieners geeft dezelfde reden op. Bij de hoogste inkomens is vergetelheid (39 procent) de belangrijkste reden waarom facturen niet op tijd betaald worden’, oppert Business AM.