Identiteit en religie, conservatisme en liberalisme

Identiteit en religie staan op scherp dezer dagen in het maatschappelijk debat. Een debat dat dikwijls niet tot op de grond van de zaak wordt gevoerd. Meningen zijn er voldoende, maar een sluitende oplossing voor de samenlevingsproblemen die eruit voortvloeien, is er niet. Ideologieën kunnen hiervoor een richtlijn zijn en oplossingen aanreiken. Het lentesymposium van het Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV) afgelopen zaterdag moest hiertoe een aanzet geven. Liberalisme moet de baken zijn en de overwegende conservatieve stem die het debat overheerst enigszins terugdringen.

Religie

Drie sprekers, twee professoren en een student, kregen het woord. Dirk Verhofstadt nam als eerste het woord vertrekkend vanuit zijn boek In naam van God dat hij met medeauteur prof. Paul Cliteur heeft geschreven. Verhofstadt was niet mild voor religie en het fundamentalisme dat eruit voortvloeit. Hij legt de vinger op de wonde met zijn ‘aanslagendagboek’ waarmee elke dag van 2017 ingevuld raakte met een religieus geïnspireerde aanslag. De radicale islam, met de soennieten en salafisten op kop, vertegenwoordigt 92% van alle aanslagen. Het is niet toevallig dat de grootste groep aanslagplegers, de salafisten, meer en meer forum krijgen in Europa waar de liberale rechtstaat heilig is. De overige 8% wordt doorgaans toegeschreven aan extreme hindoes, boeddhisten, christenen en in beperkte mate joden.

Vervolgens haalde Verhofstadt talrijke voorbeelden aan om aan te tonen dat radicaal religieuze opvattingen niet stroken met onze liberale samenleving. Van religie in de rechtbank tot genitale verminking. Salafisten willen terug naar de ‘zuivere’ islam en zetten zich resoluut af tegen de democratie, de scheiding van geloof en staat en plaatsen God boven de burgerlijke wet. Uiteraard onverenigbaar met de liberale rechtstaat. Verhofstadt maakte duidelijk dat de verlichtingswaarden onder druk staan. Om die te vrijwaren mag de overheid gerust een rol gaan spelen en een ‘weerbare democratie’ creëren. Een democratie die juridische stappen kan ondernemen om die te allen tijde te beschermen.

Immigratie

Prof. Marc Devos, tevens directeur van denktank Itinera, ging dieper in op de migratieproblematiek die België kent. Devos pleitte voor een eerlijk debat weg van veralgemeningen en de emopolitiek gestoeld op electoraal gewin. Georganiseerde migratie met een kordaat beleid moet het uitgangspunt zijn. Circa 30% van de Belgische bevolking is migrant, van de verhuisde Nederlander tot gezinsmigratie en de oorlogsvluchtelingen. België heeft tot op vandaag vooral probleemmigratie gekend. Die heeft onze principieel positieve houding doen omslaan naar een eerder negatieve positie. Om die trend te keren moet gecontroleerde migratie het uitgangspunt zijn. Er moet net zoals in Canada of Australië dynamiek geïmporteerd worden in de samenleving. Maak van migratie een win-win, bepleitte Devos.

België is een slechte ‘migratiemanager’ geweest en moet dringend de beleidskoers omslaan, waarschuwt Devos. De Vlaamse centrumsteden, met een grote concentratie migranten, zijn hiervan het toonbeeld. Daar blijft elke generatie migranten, of het nu de tweede of vierde is, een eerste generatie. De werkloosheid is er het hoogst en de participatie het laagst. Dit zet niet alleen druk op de samenleving, maar ook op de welvaartsstaat. En laat nu net de welvaartstaat het samenlevingsproject bij uitstek zijn. Alleen met voldoende arbeidsparticipatie en burgerzin zal het project blijven slagen in zijn opzet. Burgerschap is een dure term, maar wel een waarop de samenleving draait. Te veel wordt dat burgerschap onder de mat geveegd en is de welvaartsstaat geëvolueerd naar een ‘claimcultuur’. Een situatie waarin van alles wordt opgeëist van de welvaartsstaat zonder daar plichten tegenover te plaatsen.

Leitkultur

Devos benadrukt het belang van cultuur in het samenlevingsproject dat de welvaartsstaat voorstelt. En dit cultureel aandeel valt niet te ontkennen. Zo zijn migranten met een Aziatische achtergrond een succesvolle minderheid in de samenleving terwijl andere minderheden dit niet zijn. Om de nodige burgerzin na te streven is inburgering, en bijgevolg ook culturele integratie, noodzakelijk. Die integratie moet verlopen via een leidcultuur. De overheid mag hierin het voortouw nemen, onderstreept Devos. Als het ware ‘in de goede richting manipuleren’, in het pad van die bevestigende leidcultuur. Alleen door cultuur en welvaart te integreren zal de welvaartsstaat een succesverhaal blijven met daarin een aandeel voor georganiseerde migratie.

Het slotwoord was voor Gilles De Moor die als conservatief denker in het liberale gezelschap de kans kreeg om zijn visie op identiteit en religie uit te doeken te doen. Na wat vooroordelen over het conservatisme ontkracht te hebben, trad hij professor Devos bij dat respect voor de Leitkultur essentieel is om een werkbare samenleving te creëren. Die leidcultuur moet de gemeenschap, in dit geval de Vlaamse, collectief erkennen en afbakenen. De huidige postmoderne visie op leidcultuur leidt te veel tot de deconstructie ervan, wat een gevaarlijke trend is. Maar de Vlaamse identiteit vernauwen tot één bepaalde praxis, met slechts éénzelfde normen- en waardenstelsel, is evenmin de te bewandelen weg. Het doel is om door middel van burgerschap een gedeelde identiteit te verkrijgen, los van hoe ieder die voor zichzelf invult. De Moor beklemtoonde dat religie een plaats heeft binnen die identiteit, maar ten allen tijde geen voorrangspositie kan eisen.

Alle drie de sprekers hadden heel wat gemeenschappelijk. Allen hielden tevens een pleidooi voor meer nuance in het debat. Een debat dat een doel moet dienen: de samenlevingsproblemen die migratie met zich meebrengt oplossen. Samenwerken over de partijgrenzen heen is hierin onvermijdelijk als we als samenleving een duurzame oplossing willen.