Iraanse films in Iran verboden

Het hemelsmooie maar tegelijk oersterke melodrama Drii Winter (Drie winters) van Michael Koch (****, vanaf deze week in de bioscoop) is niet alleen de Zwitserse inzending voor de Oscar van beste niet-Engelstalige film maar werd ook gelauwerd op de Berlinale en onlangs met de Prix George Delerue op de jongste editie van Film Fest Gent waar we even met de filmregisseur konden spreken. Drii winter is een onwaarschijnlijke love story van de frêle Anna (en haar dochtertje Julia) en een kolos van een jonge boer Marco hoog in de Zwitserse Alpen. In deze piepkleine gemeenschap van boeren leven zij op het ritme van de natuur, van opeenvolgende seizoenen.

Michael Koch: ‘Ik wou deze wereld niet romantiseren. De energie daar vond ik interessanter. De natuur, de sneeuw, de rotsen hebben een forse impact op de mensen die er leven. De natuur is veel sterker en is niet onder controle te houden. Eigenaardig genoeg helpt dat Anna net in haar situatie wanneer haar man Marco ziek wordt. Ze heeft een grote liefde voor Marco die zich in diverse vormen uit, tot en met een innerlijke liefde. Wat me ook opviel ter plaatse was dat de mensen bijzonder weinig woorden nodig hebben om elkaar te begrijpen.’

Drii Winter geeft een vrij documentair beeld van hoe de boeren er hun leven moeten leiden. Geen idyllisch leventje maar een leven van hard labeur. In aparte hoofdstukken met telkens een koor dat commentaar geeft bij wat er aan de hand is.

Michael Koch: ‘Anna is met haar twee jobs, als postbode en ‘s avonds tapt ze bier in de plaatselijke kroeg, het hart van die boerengemeenschap. Marco is de buitenstaander, die een helpende hand komt toesteken. Er zijn de boeren die met scepsis naar hem kijken, anderen zijn meer open. Maar wat als iemand niet meer kan worden ingezet. Een dier gaat dan naar het slachthuis. Maar wat moet men aan met een mens?’

Een van de sterkste films dit jaar in Cannes was de Iraanse film Leila’s Brothers van Saeed Roustaee  (****, vanaf deze week in de bioscoop) waarin het patriarchale systeem in Iran stevig over de hekel wordt gehaald. Centraal staat een moreel dilemma binnen een familiale context. Een oude vader wil o zo graag de godfather van de familie worden. Hij is de oudste, de patriarch van de familie. Met het oog daarop moet de ijdeltuit voor het huwelijk van een neef wel een fiks bedrag aan goudstukken afdokken. Een som waarmee zijn dochter en haar werkloze broers een pand kunnen kopen om een winkel te beginnen.

Met zin voor humor ontrafelt Roustaee de patriarchale maatschappij die Iran nog altijd is, een land van traditie en onbuigzaamheid. Waar men kinderen overtuigingen oplegt in plaats van te leren denken in termen van reflectie. Met deze intelligente bedenking stuurt een lucide Leila iedereen het bos in. Zij heeft haar leven voor het hele gezin opgeofferd zonder daar ooit voor beloond te zijn geweest. Of zoals zij op een bepaald moment – de vader vindt het pand zijn geld niet waard – uitroept: ‘Jullie gunnen vrouwen nooit iets!’

Even merkwaardig is de naargeestige misdaadfilm Holy Spider van de naar Denemarken uitgeweken Iraanse filmmaker Ali Abbasi (***, momenteel in de cinema). 2001. Een seriemoordenaar gaat in dit waargebeurde verhaal lelijk te keer in de Iraanse (Heilige) stad Mashhad. Met de regelmaat van een klok pikt de serial killer op straat prostituées op – vaak waren deze vrouwen daartoe gedwongen door hun armoedig bestaan – om ze even later met hun eigen foulard te wurgen: 16 in totaal. Naar eigen zeggen deed hij dat in naam van Allah.

De plaatselijke autoriteiten keken lankmoedig met de armen gekruist toe want ‘opgeruimd staat netjes’ zo moeten ze hebben gedacht. Ook de doorsnee-burger vond dat. Tot er een journaliste uit Teheran opduikt. In haar eentje en niet zonder risico voor het eigen leven begint zij een enquête en weet de moordenaar uiteindelijk te ontmaskeren: een brave huisvader en een oud-strijder van de oorlog destijds tussen Iran en Irak.

Holy Spider is zo bijzonder omdat deze groezelige thriller de geïnstitutionaliseerde vrouwenhaat in een land als Iran blootlegt. In het licht van het massale protest van jonge vrouwen vandaag in zowat alle steden in Iran kan dat tellen. De film noir ontleent zijn (ironische) titel – de spin weeft een web om zijn prooien te vangen – uit de Koran: Al’Ankabut/het spinnenweb: Vers 40, hoofdstuk 29. Verblind ziet de gefrustreerde doder van Mashhad niet de broosheid van het web dat hij zelf had geweven.

Een rariteit is de ontluisterende documentaire Dreaming Walls van het duo Amelie Van Elmbt & Maya Duverdier. (***, vanaf deze week in de bioscoop). Het Chelsea Hotel waar in de jaren ‘60 popfenomenen hebben geresideerd en creatief waren zoals Andy Warhol, Nico (van The Velvet Underground), Joni Mitchell, Janis Joplin, Leonard Cohen e.v.a ligt er compleet uitgeleefd en vervallen bij – de renovatie sleept maar aan – maar ademt tegelijk een pure en heuglijke nostalgie uit.