Jambon en N-VA onder druk

Wankelt de troon van Vlaams minister-president Jan Jambon? Intern in de partij groeit de kritiek. Toch lijkt Jambon nog op de steun van de top te kunnen rekenen. Maar de tekenen aan de wand om het anders en beter aan te pakken, negeert hij beter niet. Of hij eindigt in de hoek waar N-VA nu zit, die waar de klappen vallen.

N-VA-leiderschap

De grootste partij van het land heeft het niet meer helemaal in de hand. N-VA staat buitenspel in de regeringsvorming. En de harde persoonlijke communicatie van de partij tegenover enkele kopstukken van andere partijen heeft daarin zeker een rol gespeeld. De partij lijkt haar hand overspeeld te hebben.

Binnen de partij groeit de kritiek op de Vlaamse regering. Daar hadden veel N-VA’ers, inclusief mandatarissen en sherpa’s, veel meer van verwacht. N-VA heeft een duidelijk overwicht in deze Vlaamse regering. Maar Jambon durft dat niet uit te spelen. Hij gaat politieke risico’s uit de weg. Volgens de enen kiest hij voor consensus, volgens de anderen voor slappe compromissen. Herinner u de praktijktesten. Die werden een ‘academisch monitoringsysteem’.

Ook op de coronasteunmaatregelen komt kritiek. Er wordt veel geld uitgegeven waarvan het resultaat op zijn minst ‘onzeker’ is, naar relance toe. Dan wordt ook naar de cultuursector gekeken. Jambon zet zich blijkbaar sterk in voor meer geld voor die sector. U weet wel, die culturo’s die hem uitjoelden.

Vlaams-Belgisch

De coronacrisis liet Jambon was dé kans om het Vlaamse niveau op de kaart te zetten. Maar Jambon liet zich gedwee gijzelen door de Nationale Veiligheidsraad en manoeuvreerde zich naar een tweederangspositie. Hij liet het initiatief en de regie over aan een verzwakte federale regering. Op menig kabinet is gemor en tandengeknars te horen. Vooral Vlaams minister-president Jan Jambon wordt er met de vinger gewezen.

Dat conflict wordt intern op de spits gedreven door de Belgische kabinetscultuur die Jambon meebracht naar het Martelarenplein. Zijn eerste aanwerving was zijn oude kok van op Binnenlandse zaken. Andere Vlaamse cabinettards ergeren zich dood aan de bourgondische cultuur ‘met een ander werkethos dan we op het Vlaamse niveau gewoon zijn’. Met daarbovenop een saus van Belgisch politiek cynisme. Van ‘da gade gij nie bepale’ tot ‘de cijfers liggen op mijn bureau, maar ik ga ze niet geven’.

Druk stijgt

Hoewel de top van de partij nog altijd achter Jambon zou staan, blijk toch dat er een probleem is. Zo signaleerde Ewald Pironet in Knack (26 augustus 2020): ‘Naar verluidt heeft voorzitter Bart De Wever zijn partijgenoot Jan Jambon onlangs ongezouten zijn mening gezegd over het gebrek aan daadkracht van de Vlaamse regering en meteen ook van de minister-president zelf.’ Dan kunnen we daaraan toevoegen: Naar verluidt werd De Wever daarbij breed gesteund binnen zijn partij. De onvrede over Jambon, ook aan de basis, is groot.

En dan komt Jambon in opspraak. Enfin, hij brengt zichzelf in opspraak. Hij herinnert zich niet dat er ooit sprake is geweest van een dode, de Slowaak Jozef Chovanec, in een politiecel op de luchthaven van Charleroi. Hij herinnert zich ook niet dat dit tot een diplomatiek incident heeft geleid met Slovakije, een EU-lidstaat.

Kabinetstukje van Jambon

Omdat Jambon waarschijnlijk geen reden heeft om te liegen, weet hij het dus niet meer. Ondertussen wordt de communicatie uit het kabinet gelekt, waaruit we leren dat ze daar de dood van Chovanec een ‘vreemd verhaal’ vonden. Critici van Jambon noemen dat tekenend voor de nonchalance van dat kabinet, ‘an accident waiting to happen’. Het zou ook tekenend zijn voor de dossierkennis van de minister. Wie minder streng is, vraagt zich af hoeveel dergelijke zaken, hoeveel doden, er op dat kabinet gemeld werden. En of de minister zich die allemaal moet herinneren?

Dat Jambon er dan nog voor zorgde dat zijn kabinetschef, Joy Donné, een verkiesbare plaats kreeg op de lijst, en ook verkozen is én in het partijbestuur zit, deed in — en buiten — Limburg veel N-VA-wenkbrauwen fronsen.

Slappe Jan

Politiek is geen stiel voor watjes. Een gewonde politicus is een open uitnodiging tot afrekenen. Dat is wat Jambon nu meemaakt.

In de pers wemelt het van de persiflages op ‘sterke Jan’. Het epitheton waarmee de N-VA haar minister-president in de markt zette bij de start van deze Vlaamse regering. Dan zwijgen we nog over de cartoons. Dat Jambon vol in de storm staat, is wel duidelijk. Daarbij valt het op hoe snel allerlei lekken komen. Ook van binnen zijn eigen partij.

Falanx

De N-VA heeft de naam haar mandatarissen te beschermen. Ministers moeten niet snel aftreden als ze van buitenaf onder druk staan. Maar hoe zal dit aflopen, nu de druk binnenin stijgt? Collega Karl Drabbe zou wel eens gelijk kunnen hebben als er een herschikking van de regering wordt voorbereid. Zeker nu de N-VA zelf onder druk staat.

De Vlaamse regering waarvan N-VA het gezicht levert en de motor moet zijn, levert een belabberde indruk. Federaal staat de N-VA buiten spel. Electoraal staan ze voor een krimpscenario. De geroemde falanx van de N-VA staat onder druk. Zolang de opmars snel ging, was de moraal goed. Maar tijdens de aftocht blijkt het moeilijk de gelederen gesloten te houden. Ergernissen worden dan grote problemen, zeker als ze niet worden aangepakt.

De N-VA heeft nood aan een begeesterende minister-president, een voorzitter die vol voorzitter is en vooral… aan succes. Als je wint, heb je vrienden, rijen dik, echte vrienden.