Joren Vermeersch: ‘Rechtspraak Straatsburg had duizenden doden voor gevolg’

Het boek van Theo Francken en Joren Vermeersch Continent zonder grens is een bom. Dit is geen flutboekje van dertien in een dozijn waar politici zo vaak in grossieren om zich een dagje in de kijker te werken. Het bevat een alomvattende kijk op het migratievraagstuk waarvan zowel de oorzaken – in hoofdzaak de galopperende en alarmerende demografische evolutie in Afrika – worden bekeken als de kostprijs en de mogelijkheden om de migratiestromen onder controle te krijgen en naar beheersbare proporties terug te brengen. Geopolitiek en Europese besluitvormingsprocessen komen ruim aan bod. Tussendoor worden de ngo’s, activistische rechters en in het bijzonder het Europees Hof voor de Mensenrechten van Straatsburg duchtig de levieten gelezen. Aan die kant blijft het na publicatie van het boek oorverdovend stil. De vele stellingen die voor controverse kunnen zorgen zijn dan ook goed onderbouwd. Een gesprek met mede-auteur Joren Vermeersch, die ook medewerker is van staatssecretaris Theo Francken en auteur van Doorbraak. Hij hoopt vurig dat het boek aanleiding geeft tot debat en meent dat de sociaal-democratie in het bijzonder de handschoen zou moeten opnemen.

In het begin van het gesprek haal ik het boekje van VB-voorzitter Tom Van Grieken aan, met als titel Francken faalt. Daarin wordt met harde cijfers wordt aangetoond dat het beleid van Francken niet wezenlijk verschilt van dat van zijn voorgangers en dat de immigratie in ons land eerder toe- dan afneemt. Met andere woorden: het discours van Francken steekt schril af tegen zijn beleidsdaden, volgens Van Grieken. Vermeersch wil deze discussie in het bestek van dit interview echter niet aangaan. Hij is daar niet toe gemandateerd.

In het hoofdstuk ‘de geketende democratie’ wordt wel uitgelegd dat er een aantal grendels staan op de mogelijkheid om het immigratiebeleid meer ten gronde bij te sturen.

‘De macht van de politiek is beperkt op verschillende vlakken. Er zijn Europese richtlijnen die vanuit een links-liberale migratievriendelijke visie zijn opgesteld. Bijvoorbeeld in de preambule tot de richtlijn over gezinshereniging staat dat gezinshereniging de integratie bevordert en de socio-economische emancipatie ten goede komt. Dat is natuurlijk waanzin maar het illustreert wat de heersende filosofie is in de Europese Commissie die de richtlijnen voorbereidt en voorlegt aan de Raad. Daarnaast heb je de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens die ook de manoeuvreerruimte inperkt. Op nationaal vlak zijn er de coalitiepartners die voor elk dossier een veto kunnen uitspreken. De manoeuvreerruimte om structurele maatregelen te treffen is dan ook beperkt. Je kan maar hervormen tot op het punt waar de meest onwillige regeringspartner je toelaat te hervormen. De Europese krijtlijnen zorgen er bovendien voor dat de migratierevolutie onmogelijk op nationaal niveau kan plaatsvinden.’

Welvaartstaat

Maar het is voor u duidelijk dat een dergelijke ‘migratierevolutie’ noodzakelijk is. Kunnen we de migratie niet aan? Wir schaffen das nicht?

‘Elk land heeft een bepaalde absorptiecapaciteit zowel op cultureel vlak als op sociaal en economisch vlak. En we merken toch dat die absorptiecapaciteit in België op verschillende vlakken reeds overschreden is. Neem nu het sociale vlak: een concreet voorbeeld zijn de sociale woningen waar er wachtlijsten zijn voor meer dan 130.000 mensen. Het leefloonsysteem is mede als gevolg van de migratie met 25% in omvang gestegen. Budgettair zitten we krap: er is nog steeds een begrotingstekort. We kunnen ons als staat en als samenleving die onaangestuurde passieve migratiestroom niet veroorloven. Het is een kwestie van elementair gezond verstand om de migratiestroom onder controle te brengen en dan te gaan aansturen zodat die economisch loont, wat eigenlijk een evidentie zou moeten zijn voor iedereen die begaan is met die sociale absorptiecapaciteit en de staatsfinanciën. Eigenlijk zou ook de sociaaldemocratie daar zijn rol en zijn verantwoordelijkheid moeten in opnemen.’

Is het inderdaad zo dat het voortbestaan van onze welvaartstaat op het spel staat?

‘Zoals Milton Friedman zegt: “you can have free migration to jobs but you can’t have free migration to wellfare“. In een ultraliberale staat is er geen probleem met migratie omdat enkel mensen die via arbeid of eigen middelen in hun onderhoud kunnen voorzien daar naartoe trekken. Maar een sociaal systeem als het onze kan maar blijven bestaan bij de gratie van grenzen zoals professoren als Marc Elchardus en Paul Scheffer ook al hebben geponeerd.’

De veronderstelling dat de migranten van nu de pensioenen van de toekomst zullen financieren gaat dan niet op?

‘Dat gaat inderdaad niet op. De financiering van de pensioenen hangt in belangrijke mate af van de arbeidsparticipatiegraad van de bevolking op beroepsleeftijd maar we zien nu dat die arbeidsparticipatiegraad bij niet-wes-terse migranten van de eerste generatie in België beneden de 50% ligt terwijl om als gemeenschap break-even te draaien een participatiegraad van 70% nodig is. Het komt er dus in feite op neer dat de migratie van buiten de Europese Unie een extra fiscale last betekent bovenop de kosten van de vergrijzing omdat ze te weinig sociale zekerheidsbijdragen betalen en op groteske manier oververtegenwoordigd zijn in leefloon- en werkloosheidsuitkeringsstelsels.

Migratie kan alleen een oplossing betekenen als men het op de Canadese manier aanpakt met gesloten grenzen en een economisch gericht immigratiebeleid gaat voeren.’

Meerwaarde

U wijst er wat dat betreft ook op dat de OESO -gemiddelden voor de West-Europese welvaartsstaten niet opgaan.

‘Dat komt omdat het migratiemodel in de Nieuwe Wereld fundamenteel anders is dan in Europa. De Europese richtlijnen zijn laks en migratiebevorderend en gaan uit van het individuele recht op een asielaanvraag of visum voor mensen buiten Europa. Terwijl er in de Nieuwe Wereld actief wordt op zoek gegaan naar migranten die geselecteerd worden op basis van de noden van de arbeidsmarkt. Maar die gedachte is volledig afwezig in Eu-ropa. De actieve arbeidsmigratie in Europa maakt maar 10 à 15% van het geheel uit.’

Terwijl migratie voor het geheel van de OESO-landen daardoor een economische meerwaarde heeft is dit dan niet zo voor de landen van West-Europa, schrijft u.

‘Zoals gezegd komt dit enerzijds door wat ik net zei over het economisch aansturen van de migratie en anderzijds doordat de uitkeringsstelsels daar veel minder ontwikkeld zijn. Als migrant heb je daar de keuze tussen creperen en je broek optrekken. Het is evident dat er dan een hogere arbeidsparticipatieratio is omdat de mensen de keuze niet hebben. We zien zelfs bij de OESO-cijfers dat in de VS de arbeidsparticipatieratio hoger ligt bij de mi-granten dan bij de eigen burgers. Dat heeft alles te maken met de afwezigheid van sociale bescherming.’

Spreiden doet lijden

Een tijdje geleden stelden de Portugese autoriteiten en het middenveld alles in het werk om hun aandeel in het opnemen van vluchtelingen, zoals bepaald door de Europese Commissie, te verzekeren. Maar geen enkele vluchteling wilde naar Portugal vertrekken.

‘Uiteraard niet, de nettolonen in Portugal liggen heel laag en de sociale uitkeringen zijn er ook veel te laag. Daarom is Portugal geen aantrekkelijke migratiebestemming behalve dan voor de mensen uit de lusofone wereld. Er zijn alleen belangrijke migratiegemeenschappen uit de ex-kolonies. Overigens, er zijn wel degelijk een aantal mensen door Portugal opgenomen maar die zijn allemaal spontaan vertrokken naar andere Europese landen. Dat is dan ook mijn vrees: de Europese Commissie zet nu in op een hervestigingsmechanisme. Met hun progressieve regeringen zullen Spanje en Portugal zeker een voluntaristisch engagement aangaan. Maar zodra die mensen via een visum in Spanje of Portugal zijn binnengekomen zullen die binnen de maand vertrekken en doorreizen naar landen met hogere lonen.

Het is des mensen dat uitzicht op een hogere koopkracht een trigger tot migratie vormt. We zien dat ook binnen de Europese Unie: zowat één op de zes Litouwers heeft Litouwen verlaten. In Polen gaat het ook om grote aantallen zelfs nu Polen qua mediaan-inkomen Portugal begint voorbij te steken. En laat ons niet vergeten dat de Portugezen zelf ook in groten getale emigreren. Hoeveel Portugezen zijn er niet in andere Europese landen actief in de bouwsector?

Al die zaken wettigen toch de scepsis tegenover het Europese spreidingsplan waar bijna obsessief door de Commissie en door bepaal-de landen wordt aan vastgehouden.’

Framing

Om terug te komen op de participatiegraad. Jullie citeren in dat verband een sterk voorbeeld van de manier waarop de mainstream pers feiten rooskleuriger voorstelt dan ze zijn. De zeer lage participatiegraad van 44% uit een VUB-studie wordt opeens in de media vertaald als ‘meer dan de helft is actief op de arbeidsmarkt (waarin dan de werkzoekenden zijn opgeno-men)’. Over die zogenaamde ‘constructieve journalistiek’ zetten jullie een flinke boom op. Het is nochtans bekend dat mensen in de journalistiek erg lange tenen hebben.

‘Het verhaal van dat onderzoek is inderdaad schrijnend. Aan de onderzoekers valt trouwens niets te verwijten. Maar bij de hertaling in beknopte versie door Myria is er al een positieve framing geweest en de pers heeft er dan nog een schepje bovenop gedaan. Dat ligt aan redactionele voorkeuren.

We hebben hier inderdaad een risico genomen maar de bronverwijzingen en argumentatie zijn glashelder. Wie het schoentje past trekke het aan. Ik hoop dat ook daar eens een debat kan over gevoerd worden.’

Een ander voorbeeld van framing dat jullie aanklagen is dat de vluchtelingenstroom werd voorgesteld als een stroom van Syriërs op de vlucht voor oorlogsgeweld. Is dat dan niet correct?

‘Voor België klopt dat beeld inderdaad niet. In 2015 bedroeg het aantal Syriërs 20%.’

Jullie voeren ook een zware aanval op het Hof van Straatsburg dat, zo betogen jullie, de Griekenlandroute wagenwijd open heeft gezet.

‘Volgens het Europees recht – meer bepaald de zogeheten Dublinclausule — heeft een asielzoeker aan de grens de plicht om meteen asiel aan te vragen. Dat systeem heeft goed gewerkt tot ongeveer 2011. Toen heeft het Hof België veroordeeld voor de repatriëring van iemand die asiel aangevraagd heeft in Griekenland maar daarna naar België was doorgereisd. Door deze uitspraak was het vanaf dan voor alle lidstaten onmogelijk om nog mensen naar Griekenland te repatriëren. Dat betekende in feite dat wie Griekenland kon bereiken daarna eigenlijk een asielaanvraag kon indienen in een land naar keuze van de hele Unie. Dat heeft Griekenland veranderd van een onaantrekkelijk exitland in een zeer aantrekkelijk transitland. Vanaf dan is de transitmigratie in Griekenland gaan toe-nemen met een ware explosie in 2015 toen Turkije zijn visumbeleid plots versoepelde voor een hele reeks landen. Toen is de dijk gebarsten. Maar indien men de Dublin-clau-sule correct was blijven toepassen, dan ging die Odyssee door Griekenland nooit dergelijke proporties hebben aangenomen omdat Griekenland op dat moment in een zware economische crisis zat. Dan zou geen enkele Afghaan of Iraniër tienduizenden dollars over hebben om een illegale reis naar Griekenland te betalen.’

Wat was de argumentatie van het Hof?

‘De argumentatie was dat de opvang in Griekenland ondermaats was en eigenlijk onbestaande. Dat is wel een perverse redenering want Griekenland kreeg voor het organiseren van die opvang veel Europese subsidies. België is daar gestraft geweest voor de nalatigheid van Griekenland. Dat is een pervers systeem : als je de regels aan je laars lapt kan je je onttrekken aan de Dublin-verplichtingen maar als je het correct speelt moet je bovendien opdraaien voor degenen die hun verplichtingen niet nakomen.’

Is die Dublinrepatriëring nu hersteld? En hoe is dat te verklaren?

‘Dat is te verklaren door de grote logistieke steun die België en andere landen geboden hebben om in Griekenland een degelijke opvang op poten te zetten. Er zijn ook aparte fondsen ter beschikking gesteld die nu ook apart beheerd worden voor de opvang van asielzoekers. Daardoor konden sinds februari 2017 opnieuw Dublin-transfers plaatsvinden maar dan wel alleen voor mensen die na dat moment vanuit Griekenland naar elders waren doorgereisd.’

Is die hernieuwde praktijk ook in rechtspraak tot uiting gekomen?

‘Er is nog geen nieuwe casus ingeleid maar de Europese Commissie heeft al beslist om in dat geval positief advies te geven. Er zal vast wel een nieuwe zaak aanhangig gemaakt worden wanneer de pro-migratie-ngo’s een uitgewezen asielzoeker bij de arm nemen om op hun kosten in Straatsburg te procederen. Maar dan zal er een eendrachtige opstelling zijn van alle Europese landen en van de Europese Commissie die alle de mogelijkheid heb-ben om tussen te komen aan de zijde van de betrokken lidstaat. Ik wil het nog zien gebeuren dat het Hof dan weer met dergelijke fratsen komt aanzetten.’

Opengrenzen-ngo’s

Daar wijst u op de rol van de ngo’s. De bemoeienissen van de ‘opengrenzen-ngo’s’ hebben nochtans heel wat perverse effecten, schrijft u.

‘De duizenden, ik zou zelfs gewag maken van tienduizenden doden die er gevallen zijn in het zuidelijke Middellandse Zeebekken zijn wel het onrechtstreekse gevolg van het engagement van ngo’s om via rechtspraak die grens open te wrikken. Het is waar dat er al doden waren te betreuren voordat de grens is open gesteld ingevolge het arrest Hirsi Jamaa in 2012 waarin het Europees Hof van de Rechten van de Mens de push-backs verboden heeft, maar dat waren er veel minder omdat de migratie via die route ook vele malen kleiner was. Ze was ook veel duurder: migranten moesten de kustwacht van Italië omzeilen met snelle speedboats om te proberen binnen de territoriale wateren van Italië te geraken. Als u weet dat er ongeveer 300 kilometer zee ligt tussen Lybië en Lampedusa, dan was dat een ticket dat meer dan 10.000 USD kostte alleen voor een plaatsje op zo’n boot. Door het ar-rest van Straatsburg is die prijs gekelderd om-dat het dan volstond dat een ngo-boot je op-laadde tien kilometer voor de kust van Lybië en dan werd je gratis afgezet in Italië. Voor een paar honderd euro had je dan al een plaatsje op zo’n smokkelbootje. Die smokkel-bootjes werden hergebruikt, ze werden overladen. De trafiek ging dag en nacht door. Dat heeft ervoor gezorgd dat er in bepaalde jaren meer dan tienduizend doden zijn gevallen.

Als neutrale waarnemer zonder moreel oordeel durf ik dit toch wel het gevolg noemen van de uitspraak van het Hof. Ik denk trouwens niet dat ze op dat moment een dergelijke catastrofe hebben voorzien. Het gaat hier om een blinde naïviteit zonder de draagwijdte van hun beslissing te overzien.’

Over hoeveel ngo-boten die aan die trafiek deelnemen spreken we dan ?

‘Het gaat toch wel over een serieuze vloot van vier of vijf ngo’s waarvan de grootste boten verschillende honderden mensen konden opladen. Die hadden ook een beurtsysteem zodat er permanent gepatrouilleerd kon worden. Hun posities werden ook permanent via twitter bekendgemaakt zodat de mensensmokkelmaffia haar ferry-acties daarop kon coördineren. Er zijn ook gevallen bekend van rechtstreekse coördinatie per radio tussen de mensensmokkelmaffia en bepaalde ngo’s. Het ging zover dat de ngo’s de bootjes aan de mensensmokkelaars overlieten om te hergebruiken. Artsen zonder Grenzen België heeft zelfs in een persbericht laten weten dat ze niet vinden dat het in beslag nemen van die boten een taak is van de ngo’s. Een zeer perverse mededeling, want het is net door die gammele bootjes dat er zoveel ongelukken gebeurd zijn. Als het de ngo’s echt menens was om sterfgevallen te vermijden dan hadden ze altijd die boten moeten in beslag nemen maar dat hebben ze niet gedaan.’

Dus de mensen in die gammele bootjes die niet tijdig opgepikt werden waren dan reddeloos verloren?

‘Neen, het probleem was dat die bootjes over-laden waren en mensen er uitvielen of er werden uitgeduwd. Het gebeurde voor een deel ook ’s nachts. De koplampen van de ngo-schepen waren ’s nachts vanop de kust te zien. Zo konden de mensensmokkelaars er recht op afvaren. Het is niet zo dat de ngo-schepen daar mensen in nood zijn gaan “redden”, zoals ze steevast verkondigen. Doorgaans hebben ze gewoon mensen opgepikt uit rubberen bootjes die door de mensensmokkelaars werden aangevoerd tot waar ze patrouilleerden. Op die manier hebben ze eerder noodsituaties gecreëerd. Hadden die boten daar niet gelegen, dan gingen die bootjes ook niet daarheen varen om te dobberen tot ze ‘gered’ werden.’

Het is wel opmerkelijk dat er uit die hoek niemand zich aangesproken voelt om op jullie aantijgingen te reageren.

‘Er is nochtans meer dan genoeg belastend materiaal om daar een kritische column over te schrijven. Toen staatssecretaris Francken de ngo’s met de vinger heeft gewezen om-wille van hun samenwerking met de mensensmokkelaars heeft Artsen zonder Grenzen laten weten dat het wil meewerken aan een “humanitaire corridor” en legale toegangswegen tot Europa. Maar dat is een politieke stellingname. Ik weet niet of dat de missie is van Artsen zonder Grenzen (AZG). Ik denk dat de missie van AZG zou moeten zijn primaire medische bijstand verlenen in conflictgebieden in de derde wereld. Het intercontinentale migratieproject van vluchtelingen faciliteren is een politieke stellingname die ver af ligt van hun missieverklaring. Ik meen ook te weten dat er intern bij AZG zware discussies zijn geweest. Dat hele verhaal heeft de publieke perceptie van die ngo geen goed gedaan. Ze hebben dat ook gezien in hun giften die zwaar zijn naar beneden gegaan. Dat is jammer want het basiswerk dat Artsen Zonder Grenzen verricht in conflictgebieden is van onschatbare waarde, dat durft niemand anders.’

Oorzaken

Laat het ons hebben over de oorzaken van de migratie. Volgens jullie is de explosievedemografische ontwikkeling in Afrika, zowel in de Maghreblanden als ten zuiden daarvan, een hoofdoorzaak samen met de gebrekkige economische ontwikkeling. Anderzijds betogen jullie dat een economische relance niet meteen een rem zal betekenen op de migratiedruk maar juist eerder de druk nog zou opvoeren.

‘Er zijn heel wat economische studies gebeurd, onder andere het boek Exodus van Paul Collier die aangeeft dat emigratie stijgt met de economische ontwikkeling omdat er dan meer mensen in de mogelijkheid komen om hun migratieproject te realiseren. Migreren kost geld. Legaal migreren kost geld, maar illegaal migreren kost nog veel meer geld. De primaire prikkel tot migratie is inkomensver-schil. Zoals ik al zei is één zesde van de bevolking van Litouwen verhuisd als gevolg van inkomensverschil. Evenzo vanuit Polen en andere Oost-Europese naties. Vooraleer Afrikaanse landen aan een mediaaninkomen pro capita komen dat in de buurt komt van dat van Litouwen of Polen moet er nog heel veel water door de Nijl en de Niger vloeien, als het al ooit zou gebeuren. Europa is sowieso niet bij machte om het mediaaninkomen in die lan-den tot die hoogte te tillen.

Het is dan ook een fabeltje dat Europa met de instrumenten van gunstige handelstarieven en ontwikkelingshulp de migratiedruk zou kunnen afremmen. Dat komt omdat men de prikkel tot migratie fout inschat. Ze denken dat armoede de prikkel is tot immigratie maar het gaat veel meer over het perspectief op vooruitgang : de European Dream. In het boek pleiten wij voor eerlijkheid. We zeggen : ja, er moet meer aan ontwikkelingshulp worden gedaan, we moeten Afrika helpen. We hebben immers daartoe de mogelijkheden en de knowhow. Dat is een kwestie van solidariteit met de Afrikaanse vol-keren, maar dit moet men loskoppelen van de discussie over migratie.

Nochtans gebeurt dat op pathetische wijze en op hoog niveau. We vinden die koppeling bij de Europese Commissie, bij bondskanselier Merkel… In deze linkse zienswijze gaat het om armoede, waar wij dan ook nog eens schuld aan zouden hebben als voormalige kolonisatoren, en om die reden moeten wij de migratie lijdzaam ondergaan.’

U hebt het nog niet over de demografische factor gehad.

‘Dat is inderdaad een belangrijk element. Het spijt me ook in dit geval te zeggen dat de ngo’s hier veel te weinig belang aan hechten. Hetzelfde geldt voor de VN die omtrent dit onderwerp gehinderd is door religeiuze taboes bij heel wat van hun leden. Maar hetzelfde geldt voor heel wat Caritas-ngo’s die katholiek geïnspireerd zijn.

De ngo’s willen het daar kennelijk niet over hebben omdat het een factor is die uitsluitend zijn verklaring in Afrika zelf vindt. Ze zullen liever factoren die een deel van de verantwoordelijkheid voor de toestand in de derde wereld bij Europa legt overbenadrukken. Oneerlijke handel, wapenverkoop, de hand van Europa in conflicten in de derde wereld, de klimaatkwestie. Zo kan men aannemelijk maken dat de instabiliteit en de armoede van Afrika onze schuld en onze verantwoordelijkheid zijn. Het is een perfide spel van culpabilisering van de Europeaan die niet op feiten gestoeld is.

In ons boek willen we ook een aantal inherente beschavingsproblemen van het Afrikaanse maatschappijmodel voor het licht werpen, die leiden tot armoede, instabiliteit en ge-wapend geweld. Ere wie ere toekomt, het is Emmanuel Macron geweest die als eerste het taboe heeft doorbroken op de G20-bijeen-komst in Hamburg. Op een kritische vraag van een ngo over de karige engagementen van de G20 ten aanzien van de derde wereld, antwoordde Macron dat een hoger financieel engagement van het Westen niet zal volstaan om de motor in Afrika te doen aanslaan zo-lang “le problème civilisateur” niet aangepakt wordt, te weten: de kleptokratencultuur, de tribale politieke cultuur en het onhoudbare geboortecijfer.

Als de linkerzijde, het middenveld en de ngo’s het goed met Afrika voorhebben moet het debat over familieplanning, “baas in eigen buik” gevoerd worden. We moeten het kunnen hebben over contraceptie voor tienermeisjes, het optrekken van de huwelijksleeftijd omdat er veel te veel vrouwen sterven in het kraam-bed omdat ze te jong huwen, vooral in de Sa-helregio, waar meisjes vaak huwen op de leeftijd van 14 jaar. Die lage huwelijksleeftijd zorgt ervoor dat je in een land als Niger een gemiddeld aantal geboortes per vrouw hebt van acht. Dat is dramatisch. Zowel de VN als Artsen Zonder Grenzen als 11.11.11 zouden daar hun aandacht moeten op richten. Maar wat stellen we vast : een organisatie als 11.11.11 spendeert liever een belangrijk deel van haar giften en belastinginkomsten aan een dure voorlichtingscampagne om begrip op te brengen voor passieve migratie in België in plaats van elke euro daaraan uit te geven.’

Zijn ze daar dan niet mee bezig? Ik kan het me nauwelijks voorstellen.

‘De noden zijn zodanig hoog dat het niet te begrijpen is dat ze de schaarse middelen gaan aanwenden om het migratiedebat in België te beïnvloeden. Het is schrijnend dat enkel een man als Johan Sanctorum zich daar kritisch over uitlaat.’

Open grenzen

De open grenzen die deze ngo’s nastreven zijn eigenlijk wel een feit.

‘In feite wel ja. Want ook voor de kust van Spanje in de Almoranzee volstaat het om een-maal in de internationale wateren een nood-signaal uit te zenden en dan komt de Spaan-se kustwacht je oppikken en overbrengen naar een open centrum van waaruit je meteen kan doormigreren. De enige reden waarom dat nu nog binnen de perken blijft is omdat de Marokkaanse grenspolitie die exodus tegenhoudt.’

Heeft dat ook te maken met de rechtspraak die zegt dat je, van zodra je een militair schip betreedt van een Europees land, je dan op het ‘grondgebied’ van dat land vertoeft.

‘Dat heeft er alles mee te maken. Italië heeft er onder de vorige regering wel een mouw aan kunnen passen door zijn kustschepen aan de Libiërs over te laten, er een Libisch vlaggetje op te hijsen, en te laten bemannen door Italiaanse geheime agenten. Pro forma zijn het dan Libische schepen. Ze gaan de vluchtelingen dan oppikken voor de neus van die ngo-schepen.’

En is die praktijk van die ngo-schepen daar nu gestopt dan?

‘Ongeveer wel. Er is nog alleen een Catalaanse ngo aan het werk. Ik ben trouwens benieuwd of de Catalanen ook de daad bij het woord gaan voegen want zowel de regering als het stadsbestuur van Barcelona zijn nog volledig in de wir schaffen das-modus.’

De grensbewaking is een bevoegdheid van de Spaanse staat zodat de Catalaanse deelstaat in feite niet kan beslissen over de toegang van dergelijke schepen tot hun havens. Dat is een van de conflicten tussen de Generalitat en Madrid.

‘Het lijkt erop dat de nieuwe Spaanse regering meer realiteitszin heeft. Ze heeft weliswaar in het begin vrije doorvaart verleend aan de Aquarius maar ze is daarna teruggekomen op haar openheid. Het verhaal van de Aquarius is wel een gemiste kans geweest want dat had een momentum kunnen zijn om een deal te forceren met Tunesië of met Egypte.’

Australisch model

U bedoelt een deal in de zin van een terugname van vluchtelingen door een derde land zoals Australië dat heeft voorgedaan. Vertelt u eens hoe dat ‘Australische model’ in elkaar zit.

‘Er zijn in dat Australische model drie pijlers : ten eerste, een absolute nultolerantie voor il-legale binnenkomst en illegaal verblijf. Ze voeren wat dat betreft een duidelijk beleid: er is geen enkele mogelijkheid tot regularisering achteraf en ook geen toegang tot de asielpro-cedure na illegale binnenkomst. Wie illegaal tracht binnen te komen wordt overgebracht naar een derde land waar Australië met financiële steun voorziet in menswaardige opvang. Daar is ook voorzien in een asielprocedure maar die geeft enkel toegang tot het derde land in kwestie en niet tot Australië zelf.

De tweede pijler is een democratisch en ambitieus hervestigingsbeleid : jaarlijks worden door het parlement quota vastgelegd als doel-groepen omschreven. In de praktijk gaat het dan om vervolgde religieuze minderheden uit het Midden-Oosten, journalisten, vrouwenac-tivisten, alleenstaande moeders met kinderen. Ze hervestigen dergelijke mensen die ze in samenwerking met UNHCR en een eigen medisch team gaan screenen. Op het vlak van hervestiging heeft Australië het grootste engagement op zich genomen van de hele westerse wereld. De derde pijler omvat een engagement naar opvang van vluchtelingen in de regio van de conflictgebieden. Ook daarin investeert Australië bijvoorbeeld dubbel zo-veel als een land als Frankrijk dat drie keer meer inwoners telt. Niemand heeft Australië dus lessen te spellen in humanitair engage-ment.

Het is natuurlijk waar dat in Europa heel wat mensen de vluchtelingenstatus verwerven, maar velen wordt die status ook geweigerd waarna ze in de illegaliteit verdwijnen en in zeer moeilijke omstandigheden moeten over-leven via de zwarte economie met alle gevolgen van dien : kinderarmoede, huisjes-melkerij, zwartwerk, criminaliteit… Vanuit menselijk oogpunt is het Australische model veel beter.’

Het model is realiseerbaar, schrijft u. Want vaak wordt geopperd dat een dergelijk systeem in europa niet te handhaven zou zijn.

‘Waarom zou dat zo zijn? Bijna alle illegale migratie gaat over zee. De enige landgrens is tussen Turkije, Bulgarijë en Griekenland en die is hermetisch afgesloten. Ze is ook maar 150 kilometer lang. Om de migratie over zee een halt toe te roepen volstaat het om een akkoord te sluiten met een derde land dat in een eerste fase die mensen menswaardig kan op-vangen en daar een asielprocedure aan te koppelen.’

Jullie pleiten ervoor om zo’n overeenkomst te sluiten met Tunesië?

‘Idealiter doen we dat met meerdere landen, bijvoorbeeld met Tunesië, Marokko, Egypte en Turkije.’

Het Australische voorbeeld wijst wel uit dat een dergelijke overeenkomst eigenlijk alleen in een overgangsfase een operationeel engagement vereist van zo’n derde land, omdat de migratiestroom snel op-droogt wanneer blijkt dat het systeem wa-terdicht is.

‘Inderdaad. In totaal zijn er ginds nog geen 3000 mensen zijn overgebracht in de vijf jaar dat het operationeel is terwijl nog in het jaar dat het operationeel werd er zeker 20.000 mensen Australië illegaal per boot waren binnengekomen. Van zodra het systeem in voege trad is het dus pijlsnel afgenomen. En vandaag de dag is het omzeggens stilgeval-len. Wie wil er ook zoveel geld geven aan een mensensmokkelaar om in Papoea-Nieuw Guinea uit te komen. Zo zal het hier ook verlopen. In een beginfase zullen een aantal contingenten bootvluchtelingen opgepikt worden en naar een aantal Noord-Afrikaanse landen teruggebracht worden. Daarna zou het stilvallen.

Voor de landen die in zo’n samenwerking stappen is het ook een kans om structurele hulp te krijgen van Europa zonder zelf over-spoeld te worden met bootvluchtlelingen. De volgende vraag is dan of de migranten uit het sub-Saharagebied dan net die Noord-Afrikaanse landen als migratiebestemming gaan kiezen, “the next best thing” wanneer de Europese grenzen gesloten worden. Het militair establishment in de Noord-Afrikaanse landen, die grote invloed hebben op het beleid, beseft dat ook wel. Ze worden mogelijkerwijs een eindbestemming net als de weinige nog goed functionerende landen in Afrika zoals Benin, Ivoorkust, Ghana, Senegal en Zuid-Afrika niet te vergeten. Marokko zit nu zelf ook met een migratieprobleem. Ze hebben nu voor het eerst een staatssecretaris voor migratie. En ook voor het eerst hebben ze onlangs een grote regularisatie doorgevoerd in een poging om de zwarte economie terug te dringen en de fiscale basis te vergroten.’

We hebben het tot nu toe uitvoerig over asielzoekers gehad, maar het grootste mi-gratiekanaal is eigenlijk de familiehereniging. België heeft daar wat aan gesleuteld.

‘Ja met als gevolg dat de gezinshereniging met Belgen blijft dalen. We zitten nu op het laagste punt in tien jaar tijd. Ook de gezinshereniging met Europeanen blijft dalen. Maar de gezinshereniging met niet-Europeanen stijgt omdat er steeds meer mensen voldoen aan de voorwaarden. Er zijn nog beperkte marges tot verstrenging, maar we botsen op een veto van coalitiepartners om verder te hervormen. Om voor een echte trendbreuk te zorgen moeten evenwel de Europese richtlijnen zelf aangepakt worden. In het boek pleiten we eigenlijk voor een afschaffing van de richtlijn omtrent gezinshereniging met derde landers. We pleiten ervoor om het eigenlijke migratiebeleid terug aan de lidstaten te geven en Europa enkel bevoegd te maken voor terugkeerbeleid, grensbescherming en de visa voor kortverblijf in Europa.’

Deens model

Maar jullie willen op dat vlak het Deense model overnemen.

‘Dat klopt. Denemarken kon veel verder gaan omdat de Denen in een referendum het Ver-drag van Maastricht hadden verworpen. Tijdens een crisisvergadering in Edinburgh hebben de Denen toen een ‘opt out’ gekregen voor alles wat boven de bestaande verdragen in verband met vrij verkeer van personen kwam. Zodoende hebben de Denen een eigen gezinsherenigingsbeleid kunnen uittekenen dat gericht was op het stimuleren van zelfredzaamheid bij niet-Europese migranten. Wie een huwelijkspartner wil laten overkomen heeft de plicht tot sociale bijdragen via werk in de vijf jaar die de hereniging of gezinsvorming voorafgaan. Alleen wie effectief werkt en de Deense taal spreekt – wat met examens wordt gemeten – en geen strafblad heeft, komt in aanmerking.’

Er wordt ook een minimumleeftijd ingesteld.

‘Ja, de overkomende huwelijkspartner moet minimum 24 jaar zijn, wat ook wijst op een grotere zelfredzaamheid. Bij de jongere mensen die nu binnen komen gaat het vaak om ge-dwongen huwelijken en huwelijken binnen de uitgebreide familie wat courant is in Noord-Afrikaanse landen, maar wat ook gezond-heidsrisico’s met zich meebrengt. Het Deense beleid stimuleert dus tot economische zelfredzaamheid terwijl wij hier geconfronteerd worden met een aanwas van armoede en dikwijls ook ongeletterdheid.’

Canadees model

Wat betreft actieve migratie pleiten jullie dan weer voor het Canadese model : de grenzen openstellen voor categorieën die bij ons knelpuntberoepen kunnen invullen. Anderzijds hoor ik jullie ook zeggen dat de reeds aanwezige nieuwkomers prioritair moeten omgeschoold worden.

‘Dat is een kwestie die voor sociaaldemocraten wel moeilijk ligt, denk ik. Inderdaad moet je eerst proberen de aanwezige arbeidsreserves te activeren maar we stellen vast dat in bepaalde regio’s, bijvoorbeeld West-Vlaande-ren, het aantal vacatures zodanig nijpend is dat er zeer veel roep is vanuit VOKA en UNIZO en VBO om meer openingen te maken voor economische immigratie. Het Canadese model beperkt zich tot geschoolde migratie.

Dat zal ook nodig zijn. N-VA is geen anti-migratiepartij. Wij zijn een migratierealistische partij. De actieve arbeidsimmigratie mag voor ons heel wat actiever en wervender worden. Daarin kunnen onze consulaten een rol spe-len net zoals de Canadezen dat doen.

Dat belet niet dat we blijvend moeten investe-ren in de bijscholing van de nieuwkomers die hier zijn maar ik verwacht pas een echte kwantumsprong inzake arbeidsparticipatie wanneer we afstappen van de vrijblijvendheid van ons sociaal systeem. Zo meen ik dat ons leefloonsysteem vroeg of laat ook zal geconditioneerd moeten worden aan sollicita-ties en bereidwilligheid tot ingaan op vacatures. Het is een taboe omdat leefloon als een basisrecht wordt gezien maar het heeft een nefaste invloed op de arbeidsparticipatiegraad.

Maar dan geven we eigenlijk ons West-Europese welvaartsstaatmodel op en gaan we de Amerikaanse toer op.

‘Daar ben ik niet zo zeker van. Kijk naar Denemarken : daar wordt alles geresponsabili-seerd, ook de basis sociale uitkering. Ik denk dat je daar ook vanuit sociaaldemocratisch en ethisch-filosofisch oogpunt toe kan komen: heeft een valide burger niet de plicht om bij te dragen aan het algemeen belang? Is er geen plicht tot arbeid als je tot arbeid in staat bent? Dat is mijn persoonlijke mening. Daar zou best eens een filosofisch debat over mogen gevoerd worden.’

Debat

Als je zo’n debat wil voeren ligt er nog veel werk op de plank.

‘De sociaaldemocratie zou moeten een partner zijn in dit debat. Ik vind dat ze nu te defensief omgaat met die kwestie. En dat is schadelijk omdat de sociale zekerheid daardoor een kwalijke naam krijgt bij die laaggeschoolden die wel gaan werken en die mede door de hoge fiscaliteit een relatief kleine koopkracht hebben. Door werkende arbeiders wordt de sociale zekerheid vaak negatief gepercipieerd. Dat is een bevolkingssegment dat vatbaar is voor populisme. Het is aan de sociaaldemocratie om op dat vlak een constructievere rol te spelen.’

De sp.a luistert meer naar de ‘zuivere gewetens’ van de hooggeschoolden?

‘Inderdaad. Dat is wat ook Labour de brexit heeft gekost en wat in heel Europa zorgt voor een terugval van de sociaaldemocratie. Het elementaire inzicht dat vrije migratie zorgt voor een negatieve druk op de lonen van laaggeschoolden, dat is wetenschappelijk gedocumenteerd. En dat de betaalbaarheid van de sociale zekerheid onder druk staat van de te lage arbeidsparticipatiegraad is ook een evidentie. Maar we mogen daar allemaal niet over praten omdat het universaliteitsbeginsel een principiële kwestie is voor het universitaire kader ten koste van realiteitszin.’

Op de boekpresentatie in Lubbeek heeft Rik Van Cauwelaert opgemerkt dat Europa mogelijkerwijs niet in staat is tot een eenduidig beleid zoals Australië omdat Australië een staat is terwijl Europa een lappendeken van naties met uiteenlopende prioriteiten en inzichten.

‘We zien nu inderdaad dat Europa stuurloos is sinds 2015 door twee antagonistische visies : enerzijds de Europese Commissie en Bondskanselier Merkel die fanatiek vasthouden aan het dogma van een open asielgrens in combi-natie met een verplicht spreidingsbeleid hoe-wel het al heel snel duidelijk was dat dit geen duurzame piste is. Er was geen politiek draagvlak voor en dit draagvlak is alleen maar verder afgekalfd. Het is nu wachten tot de laatste hardleerse lidstaten en politici dit pad gaan verlaten. Misschien vormen de Europese verkiezingen van volgend jaar een momen-tum om tot een nieuwe consensus te komen. Ik ben nog niet helemaal pessimistisch daaromtrent.’

Ook in het boek stellen jullie heel scherp de Europese Commissie tegenover de Europese Raad. Maar de Commissieleden worden toch ook door de regeringen voor-gedragen.

‘Dat is wel waar maar onderschat het gewicht niet van de zittende administratie die achter de commissarissen schuilt. De Europese bureaucratie heeft ook een eigen wil. Die werkt als een filter en stuurt de comissarissen aan. Vergeet niet dat de lidstaten niet vantevoren weten op welk departement hun voorgedra-gen kandidaat zal belanden. Het is de Commissievoorzitter die de functies toewijst. Daarom komen mensen op departementen waarover ze geen voorkennis hebben. De commissaris voor migratiebeleid, de Griek Avrevopoulosis daar het beste voorbeeld van. Die man had daar geen kaas van gegeten en doet gewoon wat zijn administratie hem voorhoudt.’

Wat is uw verwachting nu het boek over de toonbanken rolt?

‘Ik hoop vooral dat er een maatschappelijk debat zal losbarsten over de basisstellingen in het boek. Wellicht is dat er nog niet van gekomen vanwege de verkiezingen die er zijn tussen gekomen. Maar laat ons hopen dat de media het stilzwijgen van dit boek niet tot in den treure gaan volhouden.’

Dit interview verscheen eerder in het oktobernummer van het linkse Vlaams-nationalistische maandblad Meervoud; www.meervoud.org

Het boek Continent zonder grens is verkrijgbaar in de boekhandel en in de webwinkel van Doorbraak.