Jan Hertogen, socioloog en voormalig onderzoeker aan de KU Leuven, publiceerde op 27 juni 2022 een overzicht van het aantal Belgwordingen in 2021. Uit zijn verslag blijkt dat slechts 0,3 procent van de ‘nieuwe Belgen’ ontstaat via naturalisatie. De overige 99,7 procent geschiedt via andere wegen. Hertogen baseert zich daarvoor op eigen onderzoek, informatie vrijgegeven door de administratie van de Kamer en cijfers van Statbel.

Belg zijn

Er zijn drie verschillende manieren om Belg te worden. Wanneer een minderjarige – lees: minder dan 18 jaar – de Belgische nationaliteit verkrijgt, spreekt de wetgever van een ‘automatische toekenning’. De Belgische nationaliteit wordt onder bepaalde voorwaarden immers ‘automatisch’ toegekend.

Voor een meerderjarige geldt als normale procedure een ‘nationaliteitsverklaring’, waarbij een kandidaat-Belg een verklaring aflegt en daardoor de Belgische nationaliteit verwerft. Dat kan slechts in een beperkt aantal gevallen. Bovendien dient de kandidaat een procedure te volgen, die overigens niet gratis verloopt. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan de plicht om registratie-, rol- en zegelrechten te betalen.

De uitzondering op de algemene regel  van nationaliteitsverklaring is de ‘naturalisatie’, geregeld – maar voornamelijk verstrengd – door de regering Michel, die naturalisatie voorhield aan wie ‘buitengewone diensten bewezen heeft aan België’. Naturalisatie is slechts mogelijk in een beperkt aantal gevallen, via een bijzondere procedure en brengt een kost met zich mee.

Je komt in aanmerking als je:

– ofwel buitengewone verdiensten bewijst aan België;

– ofwel erkende staatloze bent.

Wie de Belgische nationaliteit verwerft, beschikt over verschillende voordelen. Zo heeft een Belg het recht om te stemmen en een betere sociale bescherming.

Naturalisatie

Wie de Belgische nationaliteit nog niet heeft, maar wel wil, kan dus onder bepaalde voorwaarden Belg worden via naturalisatie. Dat is echter de uitzondering op de algemene regel. De kandidaat moet sinds 1 januari 2013 zijn hoofdverblijfplaats hebben in België. De aanvraag tot naturalisatie wordt behandeld door de federale Kamer van Volksvertegenwoordigers en de procedure duurt minstens twee jaar, maar kan in praktijk soms wel tot tien jaar oplopen.

In zijn rapport stelt Jan Hertogen vast dat het aantal naturalisatieaanvragen sterk afnam (van 2.573 aanvragen in 2013 naar 113 in 2014; zie tabel) door een wetswijziging in 2013. Sindsdien is het aantal aanvragen vrij laag in vergelijking met het verleden, maar min of meer constant.

In 2021 werden er opmerkelijk minder beslissingen over aanvragen genomen (van 1.333 naar 234 in vergelijking met het jaar voordien; zie tabel). Toch waren er aan het eind van 2020 meer dan genoeg wachtenden (meer dan 3.400; zie tabel). Hertogen vraagt zich af waarom dat zo is, want een eenvoudige verklaring ligt niet voor de hand.

Stijging na verstrenging van verblijfsvoorwaarden

Zoals supra vermeld, vormde de regering Michel de naturalisering om tot een uitzonderlijke procedure, voor personen die buitengewone diensten bewezen aan ons Belgenland. Door de invoering van de strengere regels werden minder naturalisaties goedgekeurd. Er werden overigens ook minder aanvragen ingediend.

Opmerkelijk is dat de ‘andere’ – lees: niet-naturalisaties – Belgwordingen opnieuw stegen na een dip in 2014. In dat jaar zakte het aantal andere Belgwordingen van 26.679 naar 15.372 in vergelijking met het jaar voordien. Gewoonlijk ligt het aantal andere Belgwordingen tussen 25.000 en 35.000 per jaar. Die dip kwam er volgens Hertogen door de regering Di Rupo.

En in de toekomst?

In 2022 werden al meer dan 4.000 Belgwordingen gerealiseerd in de eerste vier maanden. Er bestaat volgens Hertogen een onderling verband tussen het aantal aanwezige vreemdelingen in België en het aantal Belgwordingen. Als vreemdelingen gedurende een langere periode in België blijven, zullen ze geneigd zijn zich thuis te voelen en voelen ze zich deel van het ‘eigen volk’. Dat doet hen blijven.

Vreemdelingen die Belg worden, worden niet meer opgenomen in vreemdelingentellingen. Als het aantal Belgwordingen stabiliseert, zal ook de stijging van het aantal vreemdelingen vertraagd worden. De Belgwordingen zullen in de toekomst stijgend zijn. Volgens Hertogen zal door de toenemende immigratie van vreemdelingen, de Belgwording een bijkomende versnelling kennen in de nabije toekomst. En dat is volgens hem noodzakelijk.

Herbevolking na ontvolking

De aanhangers van de omvolkingstheorie stellen dat de Westerse inheemse bevolking vervangen wordt door immigranten met een niet-Westerse cultuur. Volgens Hertogen is dat niet het geval. Hij verklaart dat Belgwording één van de belangrijkste factoren is om de integratie van mensen met een migratieachtergrond te bevorderen, en dat dat noodzakelijk is om de uitstervende grootsteden (en later ook de gemeenten en kleine steden) te redden van de ondergang. Hertogen spreekt van een ‘herbevolking na ontvolking’.

De Belgwording is volgens de socioloog noodzakelijk om de bevolkingsdaling na 1970 in grotere steden om te zetten in een bevolkingsstijging, die pas gerealiseerd werd met de tweede en derde generaties van de Belgische inwoners met een migratieachtergrond. Arbeidsmigratie, concreet gerealiseerd door immigranten zwaar werk te laten verrichten in mijnen of zware industrie, was volgens Hertogen een manier om de instroom van migranten op gang te brengen en zo de ‘uitstervende steden’ te redden van de ondergang.

Aanvankelijk speelde dat verhaal zich voornamelijk af in grootsteden. Volgens Hertogen is dat vandaag niet meer zo. Ook in kleinere steden en gemeenten worden de schoolbanken meer en meer gevuld door nakomelingen van mensen met een migratieachtergrond. Hij stelt dat ‘wie zich tegen migratie keert, ingaat tegen het belang van het eigen volk dat nu al met uitsterven bedreigd zou zijn, moest migratie hierin niet als essentiële factor zijn ingebracht door een vooruitziende overheid in de zestiger jaren’.

Onontkoombaar, noodzakelijk en wenselijk

Op de grafiek infra is het aantal vreemdelingen en het aantal Belgwordingen te zien in de periode van 1945 tot nu. Volgens Hertogen geeft de grafiek de ‘onontkoombaarheid, noodzaak en wenselijkheid van een groeiend aantal Belgwordingen’ weer. Er is vandaag een stijging van arbeidsbehoefte. Dat zorgt er volgens de socioloog voor dat nieuwe immigratie noodzakelijk is, en dat bijkomend ook een noodzaak tot Belgwording ontstaat. En dat zou dan weer zorgen voor integratie.

Volgens Hertogen is het opvallend dat er een toenemende politieke deelname is van inwoners met een migratieachtergrond. Dat is volgens hem niet enkel zo in grote-, maar ook in kleinere steden en zelfs in landelijke gemeenten. De oorzaak daarvan ligt volgens de socioloog in verhuizing, nieuwe immigratie en een toenemend aantal leegstaande woningen, die gerenoveerd worden. Al die factoren samen leiden volgens Hertogen tot het feit dat migranten een essentieel en onvervangbaar deel van het ‘eigen volk’ worden.