Naar een ordentelijke splitsing van België

‘De splitsing van België zal ordentelijk verlopen.’ De conclusie van professor Luc De Vos aan het einde van het colloquium ‘De Nederlanden’ afgelopen zaterdag in Keerbergen was voorzichtig optimistisch. De drie topsprekers Axel Buyse, Jules Gheude en Rik Van Cauwelaert hebben alvast een grote rode stip gezet bij het verkiezingsjaar 2019. Zal het dan gebeuren en, vooral, zijn de verschillende partijen voorbereid? Een verslag van een boeiend en leerrijk colloquium.

De volledige titel van het colloquium, georganiseerd door N-VA Arrondissement Leuven, luidde De Nederlanden (2015-2030) – Een confederatie, maar met wie?. Het was de tweede editie, nadat in 2015 in Pellenberg al gesproken werd over de periode 1815-1830. Zaterdag in Keerbergen onderzochten professor De Vos en zijn sprekers de vormen die een confederatie voor Vlaanderen en Wallonië zou kunnen aannemen.

Het recht op geluk

Burgemeester van Keerbergen Dominick Vansevenant (N-VA) beet de spits af. In zijn welkomstwoord twijfelde hij openlijk aan het draagvlak van de Europese Unie in haar huidige vorm. Volgens Vansevenant toont de EU zich momenteel niet van haar beste kant, verwijzend naar de situatie in Catalonië. ‘De Unie is de hoeder van het status quo. Misschien is het tijd om de focus te verleggen van een Unie van staten naar een Unie van volkeren.’

Na Vansevenant mocht professor Luc De Vos als gelegenheidsmoderator de debatten inleiden. De Vos begon met een citaat uit de Amerikaanse grondwet, waarin het recht op geluk staat opgenomen. Maar hoe dat geluk staatkundig vorm te geven? Via staten, regio’s en, indien dat laatste, hoeveel regio’s? Misschien ligt de oplossing in confederaties. ‘Maar met wie’, vroeg De Vos zich luidop af over Vlaanderen. Met Wallonië? Met Nederland? Met niemand?

‘Confederatie niet voor morgen’

Axel Buyse

De eerste die op die vraag mocht antwoorden was Axel Buyse. Buyse werkt als Algemeen Afgevaardigde van de Vlaamse Regering in Den Haag. Hij begon meteen met een ‘ontnuchtering’: een confederatie Vlaanderen-Nederland is niet voor morgen. Vooral Nederland neemt een eerder voorzichtige houding aan tegenover wat zij noemen ‘dat muitzieke volkje bezuiden Roosendaal’. Toch zijn de geesten van officieel Nederland geëvolueerd, van argwanend naar pragmatisch. ‘De houding van Nederland is gewijzigd in 2005, toen de Vlaamse Regering met haar eerste strategienota voor Nederland uitpakte. Hoewel de relaties een duik namen door het dispuut over de Hedwigepolder in 2011, tonen de wederzijdse engagementen dat Nederland Vlaanderen steeds serieuzer is beginnen nemen’.

Die engagementen bestaan uit een tweejaarlijks bezoek van de regeringsleiders, de nakende fusie van de haven van Gent met enkele Nederlandse havens en nauwere wetenschappelijke samenwerking met het oog op Europese fondsen. Volgens Buyse vormt Nederland voor Vlaanderen de geschiktste partner om diplomatieke legitimiteit te verwerven. Die vergroot nog met de vier doelstellingen uit de tweede strategische nota: Vlaanderen en Nederland als één logistieke ruimte, als één economische ruimte, als één culturele ruimte en als partners voor internationale samenwerking over thema’s als de Brexit, waarin de Vlaams-Nederlandse belangen gelijklopender zijn dan de Vlaams-Waalse.

Papegaai aan zijn stok

Jules Gheude

Na Buyse nam de bij de Doorbraak-lezers welbekende Jules Gheude het woord. Gheude schetste een Waalse toekomstvisie, vertrekkend vanuit een overzicht van de federalisering van België. Hij noemde de periode 1960-1980 ’20 jaar verloren tijd’ voor Wallonië. ‘De Walen hebben zelf regionalisering geëist, ze hebben de hefbomen gekregen, maar hebben die niet op een efficiënte manier gebruikt. Een land heeft geen 35 jaar nodig om zich te herstellen’. De hoofdverantwoordelijke voor die verloren tijd is voor Gheude de PS, met zijn suïcidale strategie van stakingen en met zijn cliëntelisme. Zelfs het Waalse Marshallplan, dat in 2005 ook in Vlaanderen positief werd onthaald, heeft geen resultaten opgeleverd. ‘De eens machtige Waalse industrie vertegenwoordigt nog slechts 14% van het Waalse BBP, de export daalt, de werkloosheid blijft veel hoger dan de Vlaamse en budgettair krijgt men de zaken niet op orde’. Nog volgens Gheude klampen de Franstaligen zich vast aan het federalisme ‘als een papegaai aan zijn stok’.

Gheude blikte vooruit naar 2019. Zal N-VA het confederalisme op tafel leggen? En wat zijn de Waalse opties indien België uiteenvalt? Een onafhankelijk Wallonië is financieel niet haalbaar. Het Plan-B, Wallobrux, zal op een ontgoocheling uitdraaien voor Wallonië, want volgens peilingen wil ongeveer 70% van de Brusselaars een onafhankelijk Brussel, eerder dan samen te gaan met Wallonië. Wie de rattachist Gheude kent, weet dan al welke richting het uitgaat. Frankrijk. Hij wees erop dat Wallonië in duizend jaar slechts zeer korte tijd een Frans gewest is geweest, maar dat het niettemin de Franse taal en cultuur heeft aanvaard. ‘Ik voel mezelf een Fransman die door de grillen van de geschiedenis buiten de hexagoon heeft moeten leven’. Volgens Gheude is Wallonië altijd welkom bij Frankrijk en zou het zelfs onder een speciaal statuut kunnen aansluiten.

Bedriegelijke communautaire rust

Reporters

Rik Van Cauwelaert

De derde spreker was journalist Rik Van Cauwelaert. In zijn welbekende stijl surfte de erudiete voormalige Knack-directeur van citaat naar citaat door de opeenvolgende Belgische staatshervormingen. Hij begon met Baudelaire: ‘Je wordt Belg als je in een vorig leven gezondigd hebt’. Van Cauwelaert stelde zich de vraag wat er nog overbleef van het Belgische gevoel en of België nog wel een soevereine staat is in de Europese context. De communautaire rust noemde hij ‘bedrieglijk’, verwijzend naar de roomsblauwe regering Vanden Boeynants-Declercq, die hetzelfde claimde, maar na enkele maanden in zwaar communautair weer kwam met Leuven-Vlaams. Van Cauwelaert acht de kans op een communautaire confrontatie in 2019 reëel indien Wallonië een linkse coalitie bijeenstemt.

Volgens Van Cauwelaert is communautaire vrede niet mogelijk door de vele onduidelijkheden in de staatshervormingen. Niemand heeft een welomlijnd plan, telkens is het improviseren. Vlaanderen en Wallonië groeien verder uit elkaar en Brussel zinkt weg. Europa werkt die verwijdering bovendien in de hand. ‘Een volgende staatshervorming is nodig’, oreerde Van Cauwelaert. Hij denkt daarbij aan de invulling van artikel 35 van de Grondwet, daarbij aanhalend dat al in 1947 een Franstalig voorstel tot confederatie bestond. Na de verkiezingen van 2019 kan een Belgische conventie naar Europees model in het leven geroepen worden om de confederatie vorm te geven.

Tot elkaar veroordeeld

Volgens de programmagids kwam er na Van Cauwelaert een pauze, maar doordat de sprekers hun spreektijd naar boven afrondden, zag moderator De Vos zich genoopt onmiddellijk over te gaan tot de vragenronde. Op de vraag of Vlaanderen en Wallonië, maar ook Nederland en Frankrijk, concrete stappen voorbereidden voor na het einde van België, antwoordde Gheude namens Frankrijk en Wallonië ‘niks’, Buyse namens Nederland ‘niks’, daar weliswaar aan toevoegend dat de Nederlandse bevolking ‘ja’ zou stemmen indien morgen een referendum zou plaatsvinden over een confederatie Nederland-Vlaanderen. Van Cauwelaert beklemtoonde dat Vlaanderen en Wallonië het wellicht met elkaar zullen moeten doen, ook in het post-Belgica tijdperk. Hij verwees naar een bijeenkomst van de Belgische en Franse PS in 2010, waar Frankrijk duidelijk maakte dat Vlaanderen voor hen minstens zo belangrijk is als Wallonië.

Reporters

Luc De Vos

Tijdens de vragenronde kwam ook Brussel ter sprake. Volgens Gheude hebben de Vlamingen er voordeel bij Brussel los te laten, omdat dat een opsplitsing op basis van de gewesten toelaat, waardoor internationale bemiddeling niet nodig is aangezien er aan de bestaande grenzen niet wordt geraakt. Van Cauwelaert voegde daaraan toe dat hij er geen geld zou op verwedden dat Brussel niet voor Vlaanderen zou kiezen als het erop aankwam, daarbij José Happart citerend dat ‘de Brusselaar draagt zijn portefeuille aan de kant van zijn hart’.

De slotvraag van De Vos was of Vlamingen en Walen tot elkaar veroordeeld zijn. Gheude antwoordde laconiek dat ‘nothing lasts forever’, dat de verdwijning van België niet bepaald gelijk stond aan de apocalyps en dat hij hoopte op een vreedzame oplossing. Volgens Buyse zal de beslissing tot scheiding in Wallonië genomen worden en is de totale blokkering al in 2019 mogelijk door een constitutioneel infarct. Van Cauwelaert, tot slot, antwoordde daarop dat dat infarct er al is, herhaalde zijn idee van een Belgische conventie en drukte eveneens zijn hoop uit op een ordentelijke afhandeling, waarop moderator De Vos tot zijn conclusie kwam waarmee dit verslag begon.

Geslaagd en leerrijk colloquium

Het niet zo heel talrijk opgekomen publiek kreeg zeker waar voor zijn niet betaalde geld (inkom was gratis) met dit geslaagde colloquium, niet alleen doordat de sprekers langer spraken dan voorzien, maar ook door de inzichten die ze aanreikten met hun discours, dat bij allevier vrij was van cretologie en sentimentele dogmatiek. Buyse was de voorzichtigste van de vier (De Vos incluis), maar ook hij nam de verdediging van België niet op zich. De aandachtige luisteraar kon leren hoezeer de geesten al gerijpt zijn aan beide kanten van de taalgrens. Verfrissend daarbij blijft het relaas van Jules Gheude, dat een Franstalige zonder rancune toont. Nu is het nog wachten tot iemand de woorden van Gheude’s mentor François Perin in de praktijk omzet: ‘België, laten we ermee ophouden’.