Waar blijven onze boze boeren?

In Nederland is het landbouwprotest in alle hevigheid losgebarsten. Wegen worden geblokkeerd, deuren worden geramd, experten worden verguisd. ‘Het is oorlog’, volgens de boeren. De aanleiding is de conclusie van de Commissie Remkes die de stikstofimpasse moest doorbreken: minder veeteelt en een maximumsnelheid op wegen in de buurt van natuurgebieden. Nu is de Vlaamse veeteelt nog intensiever dan de Nederlandse en het autoverkeer nog meer alomtegenwoordig. Vreemd dan dat de stikstofimpasse hier uitblijft. Of is het de stilte voor de storm?

Normoverschrijdend

De stikstofimpasse was ontstaan door een arrest van de Nederlandse Raad van State in mei 2019. De Raad oordeelde dat de vergunningverlenende overheid niet mag vooruitlopen op de toekomstige positieve gevolgen van beleid om de stikstofuitstoot te beperken. De Programma Aanpak Stikstof van de Nederlandse overheid deed dat wel en gaf bouwvergunningen ondanks overschrijding van de normen voorzien in de Habitat-richtlijn. Sinds het arrest zitten duizenden bouwvergunningen voor woningen, wegen en bedrijfsgebouwen in buitengebied geblokkeerd. De boeren zijn dus niet de enige betrokken partij, maar ze zitten wel aan de kant waar de onvermijdelijke beperkingen vallen. De veestapel moet krimpen, door uitkoop van landbouwbedrijven en annuleren van niet-gebruikte stikstofquota.

Vlaanderen lijkt erg op Nederland op vlak van stikstofdepositie, maar dan erger. De totale oppervlakte van Vlaanderen is een derde van die van Nederland. Maar de Vlaamse veestapel is relatief groter. Het totaal aantal runderen en pluimvee bedraagt 35% van het aantal Nederlandse en het aantal varkens zelfs 46%. De totale landbouwoppervlakte is bovendien kleiner, 32% van de Nederlandse. Dus de Vlaamse landbouw is nog intensiever. De gemiddelde stikstofdepositie per hectare ligt dan ook net iets hoger in Vlaanderen dan in Nederland. En in Vlaanderen wordt in 71% van de habitatgebieden de norm voor stikstofdepositie overschreden. In Nederland is dat 70%.

Startblokken

Hoe komt het dan dat het in Vlaanderen rustig blijft? De reden: het moet nog echt beginnen. Want ook in Vlaanderen is het beleid ontoereikend: in 2030 zou in 41% van de habitatgebieden de norm nog steeds overschreden worden. Daarom besliste ook de vorige Vlaamse regering een Programma Aanpak Stikstof, in 2016. En ook de Vlaamse overheid voorziet een impact op vergunningen. Maar de eerste planperiode van de programma-aanpak begint pas in 2020. De Vlaamse regering gaat de reductieprogramma’s en actieplannen evalueren. En: ‘Als dat niet volstaat, worden vergunningsvoorwaarden op bedrijfsniveau aangepast.’ Dat wordt het moment waarop ook Vlaanderen met een harde limiet zal geconfronteerd worden, na 2020.

De Vlaamse regering heeft tijd gekocht, net als de Nederlandse tot nu. De regerende partijen hebben ook dezelfde oriëntatie: in het nagestreefde evenwicht tussen milieu en economie buigen ze sneller voor de boeren. De Commissie Remkes had nog maar net zijn conclusies geformuleerd en verschillende VVD- en CDA-kopstukken gingen er al voor liggen. Aan de veestapel en de maximumsnelheid zou niet geraakt worden, althans toch niet generiek. Vier van de twaalf provincies hebben de strenge stikstofregels ingetrokken. Den Haag moet het nu maar oplossen. En straks is het ongetwijfeld de schuld van Europa die de mensen op het platteland viseert met zijn wereldvreemde Habitat-richtlijn.

Niets wijst erop dat Vlaanderen de Nederlandse stikstofimpasse en het landbouwprotest kan vermijden. Niets in het regeerakkoord wijst erop dat de houding van CD&V, Open Vld en N-VA anders zal zijn dan die van CDA en VVD in het noorden. Dat is dan alvast één punt waar Vlaanderen gidsland Nederland snel zal bijbenen, zo niet overtreffen.