Op zoek naar De Boeck

Louis XVII (Louis-Charles de France) was de zoon van koning Louis XVI en Marie-Antoinette. Hij werd geboren op 27 maart 1785 in het kasteel van Versailles. Zoals men weet werden zijn ouders in 1793 geguillotineerd, tijdens de Terreur. Twee jaar later stierf de dauphin Louis XVII in erbarmelijke omstandigheden in de Temple-gevangenis te Parijs, als gevolg van tuberculose. Hij was tien jaar oud.

In december 1822 publiceerde Victor Hugo (1802-1885) een aangrijpende driedelige ode als hulde aan Louis XVII. Hij beschrijft hoe de hemelpoorten zich openen, en engelen de ziel van de jonge kroonprins als een martelaar verwelkomen. Daarop vertelt ‘un jeune ange’ (Louis XVII) in een lange monoloog het gruwelijke lot dat hem op aarde beschoren was, en roept hij verre herinneringen op aan een gelukkige kindertijd.

August De Boeck

De Ode à Louis XVIIvan August De Boeck is een compositie voor sopraansolo, vrouwenkoor en ‘klein’ orkest, waarbij de eerste twee delen van Hugo’s Ode op muziek werden gezet. De Boeck componeerde het werk in januari 1920, in een periode waarin hij zijn meesterwerk, de opera La Route d’Emeraude voltooide.

De Ode werd geschreven voor een uitvoering naar aanleiding van het vijftigjarig bestaan van de Muziekschool van Sint-Joost-ten-Node (Brussel), waar De Boecks vriend François Rasse directeur was. Tien jaar voordien was Rasse er Gustave Huberti opgevolgd.

Op 15 mei 1921 beleefde de Ode à Louis XVII haar Gentse première in de Koninklijke Schouwburg, onder leiding van Louis Arschodt tijdens een concert georganiseerd door de Société Royale Les Mélomanes. Bij deze gelegenheid werd de solopartij vertolkt door twee sopranen: les mademoiselles Mathilde De Vos (L’Ange) en Irène Wynen (Une voix). Op het programma stonden verder composities van Huberti, François Riga en Rasse. In de pers werd de Ode van De Boeck hoog geprezen, in schrille tegenstelling tot de werken van zijn collega’s. Op 21 juli van datzelfde jaar volgde een uitvoering in het kader van de Kursaalconcerten in Oostende tijdens een Grand Festival Belge, opnieuw door de Chorale Féminine de la Société Royale des Mélomanes de Gand voorbereid door Louis Arschodt. De sopraansolo werd toen gezongen door Madame Hélène Feltesse-Ocsombre, die datzelfde jaar als zanglerares was aangesteld aan het conservatorium van Oostende.

August De Boeck moet bijzonder gehecht geweest zijn aan zijn Ode à Louis XVII, want op 13 augustus 1937, enkele maanden voor zijn dood schreef hij – zonder gevolg – nog een brief aan Lodewijk De Vocht met het verzoek om zijn Ode te laten uitvoeren door diens beroemde Chorale Caecilia.

Partituur

In 1939, twee jaar na de dood van De Boeck werd de orkestpartituur van deOde à Louis XVII bij het August De Boeckfonds in Merchtem voor een uitvoering opgevraagd door Alfred Mahy, toen directeur van de muziekschool van Sint-Joost-ten-Node. Het feit dat René de Maeyer in zijn licentiaatsverhandeling uit 1952 de Odeniet in De Boecks oeuvrecatalogus vermeldt, versterkt ons vermoeden dat het werk zich toen niet meer in het August De Boeckfonds bevond.

In april van dit jaar was mijn verrassing groot toen ik bij het opruimen van de archieven van de abdij van Affligem in de muziekkamer een afschrift van de Odeontdekte. Het manuscript is van de hand van De Boecks leerling en vriend Dom Augustinus Verhaegen (1886-1965) en draagt als opschriftLouis XVII, de originele titel van de Odevan Victor Hugo. Helaas gaat het hier slechts om een pianoreductie (24 bladzijden) van de orkestpartituur.

De onverwachte ontdekking in Affligem was een aansporing om intensief verder te zoeken naar de orkestpartituur en het materiaal, die nog altijd spoorloos zijn. Dit opzoekingswerk bleef niet zonder resultaat. Tussen archiefmateriaal afkomstig uit het voormalige De Boeckfonds in Merchtem bevindt zich een briefkaart van 13 juli 1939 van Alfred Mahy, directeur van de École de musique de St. Josse-ten-Noode aan Albert de Koninck van het August De Boeckfonds: ‘J’ai le plaisir de vous annoncer que la partition de la cantate “Ode” de Aug. De Boeck et que le Maître avait composée autrefois pour l’ École de musique de St. Josse ten Noode-Schaerbeek, m’est bien parvenue. Je vous remercie vivement de votre envoi: la partition en question prendra place dans la bibliothèque de l’Ecole où se trouve déjà le matériel d’orchestre et choral de l’oeuvre (…).’

[‘Ik kan u met vreugde de goede ontvangst melden van de partituur van de cantate ‘Ode’ van Aug. De Boeck, die de Meester destijds had gecomponeerd voor de Muziekschool van Sint-Joost Ten Node-Schaarbeek. Ik dank u zeer voor uw zending: de partituur in kwestie zal een plaats krijgen in de Schoolbibliotheek, waar het orkest- en koormateriaal van het werk zich al bevindt (…).’]

De oplossing van het raadsel leek even nabij, maar na een aangetekend schrijven door het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek te Antwerpen aan de huidige Muziekacademie van ‘Saint-Josse-ten-Noode’ kwam helaas het bericht dat de orkestpartituur van August De Boecks Ode à Louis XVII zich niet meer in hun bibliotheek bevindt.

Van deze nieuwsbrief (Nieuwsbrief 150 van het Studiecentrum Vlaamse Muziek, nvdr.) willen wij dan ook gebruik maken om een dringende oproep te doen aan al onze bibliotheken en bezitters van privécollecties om te onderzoeken of de orkestpartituur en het materiaal van De Boecks Ode à Louis XVII (en meteen ook van een andere zoekgeraakte compositie van De Boeck, namelijk zijn oratorium Noël) zich misschien niet in hun archieven bevindt, of in niet-geïnventariseerde legaten enzovoort.

 

Frank Teirlinck en Jozef De Beenhouwer  zijn beide actief in het August De Boeck Comité, Merchtem:

Afbeelding © Reporters (Louis XVII 1785 – 1795 ziek en opgesloten, uit Histoire De France, door Colart, gepubliceerd circa 1840)