Open Frontbrieven uit WO I eindelijk ontsloten

De Open Frontbrieven zijn een groep pamfletten waarmee de Vlaamse beweging in de loopgraven, de Frontbeweging, in de laatste jaren van de Eerste Wereldoorlog haar ongenoegen uitdrukte om de schrijnende taaltoestanden en misbruiken tegen de Vlaamse soldaat in de loopgraven.

Deze teksten vormen het iconisch begin van de Vlaamse beweging in haar politieke vorm, zoals die de Belgische politiek tot op vandaag mee vorm geeft. Deze teksten werden tot op heden echter niet wetenschappelijk uitgegeven. We kunnen ons de vraag stellen hoe het mogelijk is dat deze historische documenten honderd jaar hebben moeten wachten op een eerste wetenschappelijke uitgave?

Waarom

Vooreerst levert, zoals de boutade het wil, het stellen van de vraag het antwoord. De Open Frontbrieven zijn teksten die tot op de dag van vandaag niet gespeend zijn van politieke betekenis. Zij leveren een schrijnende getuigenis van hoe het Vlaamse volk zich niet gewild voelde binnen zijn eigen staat, de Belgische staat. Aandacht voor deze documenten als historische bronnen wordt tot vandaag verward met het hebben van een bepaalde politieke visie op het Belgische staatsbestel. Enerzijds werden deze documenten gebruikt om een Vlaamsgezinde agenda te benadrukken, zoals we later zullen zien. Anderzijds is de academische stilte rond de Open Frontbrieven een eloquente indicatie van het ongemak die deze documenten tot op heden veroorzaken.

Een tweede reden waarom de Open Frontbrieven nooit eerder wetenschappelijk werden ontsloten, ligt in wat ik de intellectuele verzadiging zou willen noemen die volgde op de maalstroom aan herdenkingen en publicaties honderd jaar na het uitbreken van de oorlog. Door deze vloedgolf krijgen wij vandaag de indruk dat we genoeg kennis hebben van de Eerste Wereldoorlog. Het recente boek van Christopher Clarke, Slaapwandelaars: Hoe Europa in 1914 ten oorlog trok, en de manier waarop dit boek enkele stereotiepen over de uitbraak van de oorlog van de kaart heeft geveegd, toont ons echter dat deze indruk een illusie is. Wij denken nog altijd over de Eerste Wereldoorlog in stereotypen, en het Belgische stereotyp, waar de Open Frontbrieven niet in passen, is daar een van.     

De derde reden is de problematische bronnentoestand die aan de grondslag ligt van dit corpus; over het algemeen werken moderne historici over onderwerpen waarvan alle bronnenmateriaal verondersteld overgeleverd en beschikbaar is. In het geval van de documenten van de Frontbeweging, een beweging die functioneerde in een sfeer van clandestiniteit en die onderhevig was aan censuur en zelfcensuur, is dit niet zo. Ten slotte is er de problematiek van het begrip ‘Open Frontbrieven’ en hoe we deze brieven definiëren – lees welke documenten vallen daar zoal onder?

Nieuw boek

Honderd jaar na de feiten doet een nieuwe uitgave, mede mogelijk gemaakt door VOS Vlaamse Vredesvereniging en Aan De IJzer, recht aan deze historische maar problematische bronnen van de Vlaamse Beweging in de loopgraven. Dit boek – ‘Alleen in u – o koning – geloven wij nog’ – is een onmisbaar historisch werk voor iedereen die geïnteresseerd is in de Eerste Wereldoorlog, de geschiedenis van Vlaanderen en de geschiedenis van het Vlaams-nationalisme. Het is een opstap voor verdere onderzoek en een referentie voor de geïnteresseerde leek.

Op zaterdag 29 april wordt de eerste wetenschappelijke uitgave van de Open Frontbrieven voorgesteld in het Vlaams Parlement, met als sprekers onder andere Rik Van Cauwelaert en Geert Bourgeois. Meer info en inschrijvingen: klik hier.