Personalisme, solidariteit en rentmeesterschap

In juni zal ik ruim een kwart eeuw politiek actief zijn en exact 17 jaar Vlaams minister. In deze bijzondere vloeibare tijden waarin maatschappelijke uitdagingen nog niet gekristalliseerd zijn voor er weer nieuwe opduiken en politici elkaar even snel lijken op te volgen, krijg ik wel eens de vraag wat mijn recept is, vanwaar ik de drive en motivatie blijf halen. Een opiniebijdrage schrijven voor Doorbraak over die ideologische wortels is dan een interessante uitdaging waar ik graag op inga.

De wortels van mijn politiek engagement liggen zonder twijfel in mijn afkomst en opvoeding. Zo was mijn vader schooldirecteur in Torhout en later nationaal voorzitter van de COV, de Christelijke Onderwijzersvakbond en van het Davidsfonds. Mijn moeder, juf Jeanny, was een begrip in Torhout en omgeving, even behulpzaam tijdens de schooluren als daarbuiten. Dat je in het leven verantwoordelijkheid moet nemen en je actief moet inzetten voor de samenleving, werd me dan ook met de paplepel ingegeven. Ook de liefde voor mijn stad, mijn provincie en Vlaanderen maakte onverminderd deel uit van dat maatschappelijk engagement.

Als jonge mama overstappen van de advocatuur naar de politiek voelde dan ook niet echt aan als een carrièreswitch maar eerder als een verlenging van mijn maatschappelijk engagement en een vervulling van mijn roeping, ondanks de aanvankelijke koudwatervrees. Het was pas later bij het overschouwen van mijn keuzes dat ik ontdekte hoe bepaalde maatschappelijke overtuigingen als het ware een leidraad waren in mijn leven en engagement.

Personalisme

Zo is er vooreerst het personalisme: de vaste overtuiging en ideologie die de menselijke persoon en waardigheid centraal stelt, niet zozeer als individu, maar wel in relatie tot onze medemens en gemeenschap. De uniciteit en intrinsieke waarde van elke persoon staat centraal, maar om die waardigheid te respecteren en te bevorderen hebben we nood aan sterke sociale structuren, niet alleen van overheidswege maar via allerlei middenveldorganisaties. Want een individu kan zich maar ten volle realiseren in relatie tot anderen en de gemeenschap. Geen doorgedreven individualisering dus voor ons, geen vrijheid blijheid, maar ook geen betutteling van staat of overheid.

Het is allicht daarom ook dat de ‘filosofie van de Ander’ van Emmanuel Levinas mij blijft bekoren. Voor Levinas is de ontmoeting met de ‘Ander’ een fundamenteel ethisch moment, waarin het gelaat van de ‘Ander’ ons oproept tot verantwoordelijkheid en moreel handelen. Tegenover het ‘l’enfer c’est les autres’ van Sartre waardoor onze huidige samenleving vaak besmet lijkt, plaatst hij de onvoorwaardelijke ontmoeting met de Andere als noodzakelijke voorwaarde om ook jezelf als mens te leren kennen en volledig te ontplooien.

En dat geldt a priori voor de kwetsbare en behoeftige ‘Andere’. Want niets is menselijker dan zorgen voor elkaar. De graad van beschaving en menselijkheid van een samenleving kan men voor mij dan ook aflezen aan de manier waarop die samenleving met kwetsbaren omgaat of het nu onderwijs, welzijn, wonen of de arbeidsmarkt betreft. Die focus op menselijke waardigheid, gemeenschap en aandacht voor kwetsbaren strookt ook met de christelijke waarden die aan de basis liggen van de christendemocratie.

Solidariteit en rentmeesterschap

Dat ethisch appel heeft voor mij verregaande consequenties als politica. Als mensen pas echt mens worden in relatie tot elkaar dan moet elke beleidsbeslissing ook de toetssteen van solidariteit en inclusiviteit doorstaan. Welvaart en welzijn kunnen voor ons dan ook nooit losgekoppeld worden. Geen economische welvaart zonder sociale vooruitgang. Een samenleving zal pas vooruitgaan als iedereen vooruitgaat. Sociale rechtvaardigheid en zorg voor de meest kwetsbaren zijn dus noodzakelijke voorwaarden voor goed bestuur.

Tot slot is er het rentmeesterschap waarvan elk goed beleid moet getuigen, onze verantwoordelijkheid om niet alleen zorg te dragen voor onze eigen generatie en de wereld waarin we ons vandaag bevinden, maar evenzeer voor volgende generaties. Het zijn dingen waar je als moeder en oma alleen maar meer waarde aan gaat hechten. Hoeveel stenen we ook mogen verleggen in de rivier, ons bestaan zal een voetnoot blijven in de geschiedenis van de mensheid. We moeten dus met de nodige bescheidenheid en het nodige perspectief naar de uitdagingen van onze tijd kijken en de toekomstige generaties als kompas nemen voor al onze beslissingen.

Dat betekent ook dat je de belastinginkomsten beheert als een goede huisvader en begrotingstekorten onder controle houdt. Want ook dat is een kwestie van duurzaamheid en toekomstperspectief. Hoe groot de noden ook zijn, bijvoorbeeld in welzijn, de solidariteit van een gemeenschap is niet eindeloos of onuitputtelijk. Ook daar moeten dus grenzen getrokken worden en moet er voortdurend gezocht worden naar een juist evenwicht.

Dialoog en respect

Personalisme, solidariteit en rentmeesterschap. Het zijn de drie onderdelen van de driefasige motor die mijn politiek engagement al meer dan 25 jaar aandrijven. Maar het perpetuum mobile achter mijn politiek engagement, de kracht die ervoor zorgt dat het vuur onverminderd blijft branden is toch eerder de stijl en manier om aan politiek te doen.

Als we pas echt onszelf worden in onze relatie tot de anderen, spreekt het ook voor zich dat elke mening telt. Een luisterend oor en respectvolle dialoog zijn dan de enige manier om tot duurzame oplossingen en vooruitgang te komen in de samenleving. Respect en dialoog niet alleen in gedachten maar ook in woorden en daden, dat is het alfa en omega van mijn politiek engagement. Dat politiek engagement zal niet eeuwig duren, maar zolang het vuur brandt, zal ik doorgaan en elke dag het verschil proberen te maken voor de mensen.