Poppolls interessante, maar gevaarlijke spiegel

Nog twee grote peilingen leren ons een paar keer per jaar een en ander over de politieke machtsverhoudingen in dit land. In Wallonië roert er iets (quid PTB, quid Ecolo?). In Vlaanderen beperkt de verschuiving zich tot wat verlies voor de sp.a en wat winst voor Groen. Marktonderzoekers koppelen er steevast ook een poppoll aan. Wat kunnen we eruit leren?

Komen en gaan – merkwaardig hoe snel veel politici komen en gaan. De goden van tien jaar geleden zijn uit beeld verdwenen. U herinnert het zich vast hoe in 2007 het Vlaams Kartel (CD&V/N-VA, 2004-2008) piekte op zowat 30 procent. De meest populaire politici van toen werden uit hun baan gedreven. Zoek de verschillen …

Yves Leterme scoorde in 2007 het hoogst. Guy Verhofstadt was voor nog even de onbetwiste nummer twee. En Johan Vande Lanotte vervolledigde de top 3. Weg zijn ze. De socialisten bezetten toen nog topplaatsen met Patrick Janssens, Steve Stevaert, Bert Anciaux, Frank Vandenbroucke en Freya Van den Bossche. Allemaal van het bord geschoven. Het teletubbiesprookje is voorbij.

CD&V had naast Yves Leterme en Inge Vervotte ook nog Herman Van Rompuy, Pieter De Crem en Kris Peeters in de top 20. Verhofstadt had nog Herman De Croo, Karel De Gucht, Patrick Dewael en Bart Somers achter zich. De verstoten liberaal Jean-Marie Dedecker begon aan zijn korte opmars bij de naar hem genoemde LDD. Bij het Vlaams Belang was een Filip Dewinter veruit de populairste figuur. Bart De Wever tot slot zou pas in het najaar van 2007 de top 20 binnenduiken (26e).

Vandaag

Vergelijk even met vorig jaar. In beide herfstpeilingen stonden Francken, De Wever, Jambon (N-VA), Peeters, Crevits, Geens en Beke (CD&V), De Block en De Croo (Open Vld) in de top 10. Rutten (Open Vld) of Bourgeois (N-VA) vulden elk één keer de top 10 aan.

Tien jaar later zitten we met een ander plaatje. De polls van VRT/DS en VTM/HLN zijn duidelijk. Dat beiden hun onderzoeksbureaus (respectievelijk TNS en Ipsos) de opdracht gaven om ook de populariteit van Charles Michel te meten, is een waardeloze oefening. Vlamingen kunnen niet voor hem kiezen, dus heeft dat weinig zin.

Wat is er het jongste jaar nog verschoven? Niet veel. Weyts staat nu tweemaal in de top 10, Tommelein eenmaal. Rutten viel eruit.

Merkwaardige pollijst

Waarom die Walen? – Over Michel hadden we het al. Dat de Waal alleen met de MR tot een regering toetrad, levert hem goede punten op, maar de vergelijking met Vlaamse politici zegt niets. Om dezelfde reden is het merkwaardig dat VTM/Het Laatste Nieuws in de poll ook plaats maakt voor Di Rupo, Hedebouw en Termont. Twee Waalse politici en een burgemeester waarop wij niet eens kunnen stemmen. De kieskringen zijn regionaal gescheiden. Houden zo. De laatsten die daar de jongste twaalf maanden in de media nog over jammerden zijn voormalig VRT-journalist Walter Zinzen, Kristof Calvo, Raoul Hedebouw (PVDA) en Sven Gatz (Open Vld).

Merkwaardige switch – Het jongste jaar schrapte VRT/De Standaard Bruno Tobback (sp.a) van de lijst. VTM/HLN deed hetzelfde met Vande Lanotte. Beide oud-voorzitters spelen geen prominente rol meer in de Wetstraat en moesten plaatsmaken voor Wouter Van Besien (Groen). Maar andere wissels zijn minder begrijpelijk.

Bij VRT/DS mogen de ministers Philippe Muyters en Sven Gatz en staatssecretaris Zuhal Demir en fractieleider Joris Vandenbroucke in de top 30. Niet zo bij VTM. Het omgekeerde is ook waar: bij VTM/HLN figureren minister van Defensie Steven Vandeput, staatssecretaris Philippe De Backer (Open Vld) en Kamerfractieleider Patrick Dewael (Open Vld), die dan weer ontbreken bij VRT/DS.

Waarom de paarsgroene fractieleiders Dewael, Calvo, Kitir wel opnemen, en de andere fractieleiders Peter De Roover (N-VA), Servais Verherstraeten (CD&V) en Barbara Pas (VB) dan weer niet?

De bizarre sprong van Hilde – De peilingen spreken mekaar al eens grondig tegen. Bizar toch, hoe Hilde Crevits (CD&V) plots op 1 terechtkomt bij VRT/DS en op 6 blijft hangen bij VTM/HLN? En dat terwijl er tussen beide peilingen slechts enkele weken liggen. De voor Crevits verrassend goede peiling van VRT/DS viel in september, een maand dat een minister van Onderwijs vaak opdaagt in de media. Even wachten toch op bevestiging?

Overigens valt het op dat in september VRT/DS voor CD&V hogere en voor N-VA lagere scores noteert dan VTM/HLN. De bonus voor Crevits, Vandeurzen en Schauvliege is opvallend, de malus voor Homans, Jambon en Weyts evenzeer.

De resultaten

De belangrijkste verschuivingen – Wie de plaatsen en percentages van vorige maand vergelijkt met die van vorig jaar, zal merken dat er maar een paar grote verschuivingen zijn: een opvallende winst voor de Vlaams-nationalisten Jambon en Francken, het grootste positieverlies voor de liberalen De Block en Rutten.

Zak en as voor de oppositie – Niet één socialist in de top 15, dat is geen resultaat om vrolijk van te worden. Zelfde vaststelling voor Groen. Volgens de recentste grote peilingen zou Groen ‘naar ongekende hoogten’ klimmen. In de poppoll is daar weinig van te merken. Vlaams Belang bengelt helemaal achteraan en Van Grieken geraakt maar niet voorbij Dewinter.

Aandacht krimpt – Is het omdat het niet geestig meer is, dat de poppolls toch wat minder aandacht krijgen in de pers? Toen Maggie De Block daar als topper paradeerde was het wel even anders. Francken kreeg minder uitnodigingen, maar meer kritische vragen. Het omgekeerde staat ons wellicht weer te wachten met Crevits?

Waar zijn de vrouwen? – Opvallend weinig vrouwen in de polls. Homans en Demir bij N-VA, Crevits en Schauvliege bij CD&V, Kitir bij sp.a, Almaci bij Groen, en Rutten bij Open Vld, dat zijn ze. Zeven in de top 30. De feministen zullen wellicht weer aan de bel trekken. Minder politiek correct is het te stellen dat de politieke spoeling bij de dames wat dunnetjes is. Dat begint al op gemeentelijk vlak. Overal hoor je tandengeknars over de quotaplicht, want men krijgt er de lijsten niet gevuld. ’t Zal de schuld van de vent zijn, allicht.

Zin en onzin van poppolls

Polls zijn tijdsopnames, met hun mankementen. Ze meten de populariteit van politici, maar de vraag is vaag. ‘Wil je dat de politicus in kwestie een belangrijke rol speelt in de politiek?’ of ‘voor welke van volgende politici kan u zich voorstellen dat u ervoor zou stemmen? U mag meerdere politici vernoemen’. De ‘respons rate’ is mager (minder dan 20 procent).

Wat leren de polls ons dan wel? Dat goed scorende politici hun verwachtingen beter wat temperen. Dat valt makkelijk af te leiden uit de vergelijking van hun scores bij verkiezingen (hun ‘potentieel’ in het jargon) en de daaraan voorafgaande poppoll. We vergeleken de verkiezingen van mei 2014 (federaal en Vlaams) met die van de daaraan voorafgaande poll van De Standaard van april 2014. Die vergelijking verrast (zie tabel).

Liesbeth Homans was de enige die in haar kiesomschrijving relatief meer kiezers achter zich kreeg (14,5 procent) dan in de kort daarvoor gehouden poll van De Standaard (25e plek met 13 procent).

Alle andere politici zullen vaststellen dat hun zogenaamd poppoll-potentieel veel groter was dan hun uiteindelijke score bij verkiezingen. Bij sommigen was het verschil wel bijzonder groot. Kris Peeters was volgens de poll in april 2014 54 procent waard (a), maar uiteindelijk stemden maar 12,5 procent van de Antwerpenaren voor hem (b). Een ontnuchterende kloof (a-b) van 42 procent.

Ook De Wevers kiespotentieel lag 16 procent hoger dan het percentage stemmen in zijn kiesomschrijving. Hoe zat dat bij de andere voorzitters? Bij Beke was dat 19 procent, bij van Besien 21 procent, bij Tobback 29 procent. Peter Mertens had een kiespotentieel van 6 procent maar behaalde uiteindelijk 2,3 procent (verschil 3,7). Gerolf Annemans (VB) stond op een Europese lijst.

Jawel, poppolls leren ons iets, als we ze grondig lezen. Ze zijn een genadeloze spiegel voor politici. Roem blijft niet duren. En ze weerkaatsen nogal wat schone schijn … Ze zijn ook speelgoed in de handen van de media. Wakker blijven, dus.