Professor Rik Torfs: ‘Partijvoorzitters komen en gaan, maar De Wever is een soort bindmiddel voor N-VA’

Op 9 juni 2024 trekken we opnieuw naar de stembus. In de aanloop daarvan lanceerde Doorbraak het journalistiek project Horizon 2024. Wat loopt er fout in dit land? Waarom loopt het fout? Bestaan er oplossingen voor de Belgische problemen? En waarom komen die er niet? In onze zoektocht naar antwoorden hebben we vandaag niemand minder dan professor Rik Torfs te gast. Hieronder worden alvast enkele vragen uit het gesprek belicht.

Vivaldi

Wat is uw mening over de Vivaldi-regering?

‘Ik denk dat de Vivaldi-regering tot nog toe geen fantastische prestaties heeft geleverd, wat niet alleen te wijten is aan het inhoudelijk tekortschieten, maar ook aan de grote ongelijkheid tussen het Franstalige en Vlaamse politieke landschap. Dat laatste is een gevolg van de sociaal-economische tegenstellingen tussen het noorden en het zuiden van België. Je voelt bovendien dat PS voor elke hervorming een voert op de rem zet, en we daardoor de staatsfinanciën niet opgezuiverd krijgen. De begroting is gedoemd om te blijven ontsporen, ook de komende jaren. En dat is natuurlijk iets wat de mensen zorgen baart.’

Gelooft u nog in de traditionele partijen? Want eigenlijk hebben die zichzelf de laatste jaren opgeblazen…

‘Dat is zeker een probleem. De traditionele partijen zitten al jarenlang in allerlei regeringen, en veel mensen hebben de indruk dat ze niet meer in staat zijn om de grote problemen van vandaag aan te pakken. Maar toch denk ik van wel. Ik ben een gematigd, lichtjes uitgeblust man. Eigenlijk ben ik voorstander van centrumpolitiek, en waarschijnlijk zal vroeg of laat toch een soort hergroepering in het centrum mogelijk moeten zijn. Daarbij denk ik niet zozeer aan de samensmelting van bestaande partijen, want daarvoor zijn de persoonlijke tegenstellingen te groot. Maar ergens zal, wanneer het nog slechter gaat dan nu, iemand in het midden moeten opstaan om voor een nieuwe hergroepering te zorgen. Ik vrees echter dat we daarvoor moeten wachten op een soort instorting van het systeem.’

Verschillende stemmen

Vlamingen stemmen veelal naar de rechterkant, terwijl Wallonië net meer links stemt. Is dat volgens u een probleem?

‘Natuurlijk is dat een probleem in een land waarbij belangrijke bevoegdheden zoals fiscaliteit, sociale zekerheid, … voor een groot stuk op federaal niveau blijven. Belastingverhogingen zijn bijna per definitie in het nadeel van Vlaanderen, terwijl de uitkeringen vooral in het voordeel van Franstalig België werken. Dat is een onevenwichtige situatie, en het is daarom dat ik pleit voor een economische revival van Wallonië. Ik ben immers zeker geen tegenstander van Wallonië.

CD&V

U bent zelf parlementslid geweest voor CD&V. Heeft u daarvoor nog ambities?

‘Nee, mijn eerste ambitie is om nog héél lang te leven. Ik heb veel politieke belangstelling, dat wel, en ik sluit ook niet uit dat ik ooit nog terug begin, maar de prijs die je moet betalen als politicus is héél hoog. Het statuut van zakkenvuller, een pak beledigingen en gebrek aan vrije tijd zijn het beroep niet vreemd.’

Waar ziet u CD&V binnen vijf jaar staan? 

‘Dat is een goede vraag. Ik denk dat een van CD&V’s grote problemen is dat het een partij is geworden met een “te groot kostuum”. Er zullen altijd nog overblijfselen vanuit het verleden terug te vinden zijn, maar je merkt dat de mensen die vroeger de middenstanders vertegenwoordigden al lang geleden zijn vertrokken naar Open Vld, en nu vooral bij N-VA zitten. De partij zit met een soort geraamte van vroeger, en dat maakt het voortbestaan héél moeilijk. Daarom denk ik dat het verstandig zou zijn om mee te denken over centrumvorming, waarbij natuurlijk een christendemocratische gedachtegoed een grote rol kan spelen.’

CD&V is een tijdje samen met N-VA geweest. Als u daar nu op terugblikt, hadden beide partijen niet sterker gestaan als ze samen waren gebleven?

‘Ja, ongetwijfeld. Je kunt natuurlijk niet zeggen dat de stemmen van CD&V en N-VA opgeteld zouden kunnen worden wanneer de twee partijen zouden fuseren. Bovendien is het ook zo dat in N-VA je natuurlijk een vrij grote breedte van stemmen en opinies hebt. Die wordt geplakt en gebonden door Bart De Wever, die precies daardoor erg moeilijk kan aftreden. Alle andere partijvoorzitters komen en gaan, maar De Wever is zelf een soort bindmiddel dat moeilijk door iemand anders kan worden vervangen.’

‘Het is natuurlijk wel zo dat in N-VA potentieel zit om mee deel uit te maken van een toekomstig centrum. Maar N-VA alleen, denk ik, heeft soms nog wat “hardere trekjes” die voor sommige mensen moeilijk liggen. Maar bij een nieuwe hergroepering kan je aan alles denken. Vlaams Belang bijvoorbeeld, haalt volgens de laatste peilingen ongeveer 25 procent. Dat is erg veel. N-VA haalt min of meer 20 procent. Stel dat dat volgend jaar meer wordt…’

Open Vld

En Open Vld? Hoe ziet u die partij?

‘Ik ken héél wat mensen bij Open Vld, en daar zitten er veel sympathieke tussen. Misschien is één van hun problemen dat ze niet liberaal genoeg zijn, eerlijk gezegd. Soms zijn er toch wat autoritaire trekjes. Dat merk je bijvoorbeeld bij minister Van Quickenborne, die nogal sterk en redelijk autoriteit over sommige punten durft doorspreken. Ik ziet trouwens ook nadelen bij liberalen, zoals politieke dynastieën waar je bijzonder moeilijk van afraakt. En dat zorgt voor spanning tussen de links-liberalen en de eerder donkerblauwe liberalen, die meer voor de “vrijheid” zijn, vooral op vlak van economie. Die twee groepen worden nu echter wat bijeen geplakt. Maar voor veel mensen is het toch niet zo helder waar de Open Vld in de toekomst voor staat.’

Moeten zij meer naar hun Franse broeders van MR luisteren?

‘Ik weet dat ik het bijna niet mag zeggen, maar ik heb sympathie voor de manier van aanpak van Georges-Louis Bouchez. Hij heeft morele moed, en durft dingen zeggen die voorheen in Franstalig België nooit ter sprake kwamen. Net door dat te doen, verbreedt hij een vrij gesloten debat in Wallonië, waarbij MR vooral aanleunde bij PS.’

Socialisme

Over Vooruit hebben we het nog niet gehad. Gaan zij vooruit? 

‘Wel, ik herken in het discours van voorzitter Conner Rousseau een wat gehaaide, inhoudelijk lege, niet onsympathieke populisme dat ook Steve Stevaert niet vreemd is. Als je Rousseau bezig hoort, dan zegt hij dingen die door een liberaal zouden gezegd kunnen worden. Hij is volgens mij meester in gepolijst taalgebruik, en heeft daarbovenop goede looks die hem kunnen helpen om tijdelijk electoraal succes te boeken. Maar dat is een verschijnsel, een hype, en die blijven niet duren. Daarbovenop zie je dat de sociaaldemocratie het bijzonder moeilijk heeft. In Nederland proberen GroenLinks en PvdA wat samen te klitten. In Frankrijk zijn ten onder gegaan, en in Duitsland wordt huidig bondskanselier Olaf Scholz beschouwd als de meest conservatieve politicus van het land. Of Conner op termijn iets gaat betekenen, daar ben ik niet zeker van. Maar dat hij volgend jaar mooie resultaten zal behalen, en misschien premier zal worden van een nog steeds rammelend land, valt niet uit te sluiten.’

En de PVDA?

‘Raoel Hedebouw is uiteraard een platte populist, misschien nog meer dan ik zelf. PVDA is goed bezig wanneer ze de mensen die dat nodig hebben willen helpen. Daar heb ik geen enkel probleem mee. Maar wel wanneer ze daar ideologische brainwashing bij laten aansluiten. En het is goed dat ze aandacht hebben voor mensen. Wat natuurlijk veel minder goed is, is dat dat allemaal gaat in het kader van een gesloten ideologie, waarbij eigenlijk ook veel jaloersheid bestaat. Waarbij mensen worden gemeden omdat ze meer of “te veel” verdienen.’

Boeren

Gaat er een boerenpartij in België komen? Of in Vlaanderen? 

‘Het is altijd mogelijk dat er een partij komt die zich laat inspireren door de BBB in Nederland. Wat mij echter opviel, is dat de BBB niet enkel over boeren gaat. Je leest bijvoorbeeld ook dat zij de cultuursubsidies niet enkel naar de Randstad of grote steden willen laten gaan, maar ook duidelijk in het platteland aanwezig moet zijn. In hun programma is bijvoorbeeld ook een zeker eurosceptisme te vinden.’

Groen

We hebben nog een partij over: Groen. Zie je de groenen opnieuw stijgen? 

‘Wat mij altijd verwondert is dat, hoewel veel mensen belangstelling hebben voor het milieu en het klimaat, de groenen telkens wanneer ze aan de macht zijn de kunst verstaan om het ongelooflijk te verknoeien. En dat ze bijvoorbeeld op het gebied van de kerncentrales een ongelofelijk brokkenparcours afleggen. Dat parcours groeit eigenlijk voort uit verouderd gedachtegoed, de strijd tegen kerncentrales uit het verleden. Toen ze nog dachten dat de boel ging ontploffen, bij wijze van spreken. Ik denk zeker dat er interesse is voor het groene gedachtegoed, maar de manier waarop Groen de dingen aanpakt, brengt in zekere zin de klimaatpolitiek zelf in diskrediet. En wat natuurlijk ook veel mensen ten aanzien van Groen irriteert, is dat het natuurlijk vooral een stedelijke partij is. Mensen in een dorp zullen niet gemakkelijk voor Groen stemmen.’

Redacteur: Wannes Bok