‘Federaal is het alternatief zonder N-VA een “octopussy-coalitie”‘

Voor Doorbraak Radio, de podcast van Doorbraak had Doorbraak-hoofdredacteur Pieter Bauwens een gesprek met Nicolas Bouteca (prof. politicologie aan de UGent) en Herman Matthijs (prof publieke financiën aan de UGent en de VUB en auteur bij Doorbraak). Over de coalitievorming, de positie van De Wever, het Vlaams Belang en het cordon sanitaire.

Groene peilingen

Bouteca ziet in het gesprek met Pieter Bauwens twee belangrijke campagnemomenten. ‘We hadden verwacht dat Groen het goed zou doen, maar ze kregen de sticker opgekleefd dat hun maatregelen niet betaalbaar waren. Daarbovenop kwam dat probleem met de afschaf van de salariswagens. In De Afspraak kwamen ze daar klem te zitten en ze zijn er niet meer uitgeraakt.’

Een tweede moment was de pensioentackle van John Crombez (sp.a) op Bart De Wever. Volgens Bouteca heeft Vlaams Belang daar garen uit gesponnen. ‘Dan kwam het ongenuanceerde beeld dat met de N-VA de pensioenleeftijd 70 jaar zou worden. Dat heeft in het nadeel van N-VA gespeeld.’ 

Volgens prof. Herman Matthijs hebben de verkiezingen nog maar eens bewezen dat de peilingen in dit land ondermaats zijn. Daarnaast is het volgens Matthijs duidelijk dat de lokale verkiezingen geen graadmeter zijn voor Vlaamse en Federale verkiezingen. ‘Groen zal een communicatiestrateeg moeten aanwerven die iets van financiën kent. Als je zegt dat je niet meer in de auto of vliegtuig mag stappen en je belast zal worden op je wijn en boeken, dan ben je niet goed bezig. Die titel in HLN was dodelijk voor Groen. Die partij heeft zich niet gerealiseerd wat een vermogen is van 1 miljoen euro is. Als grens is dat te laag, veel mensen met een twee verblijf bijvoorbeeld vallen daaronder.’

Vermogenskadaster

Maar is zo’n vermogenskadaster dan op zich geen goede zaak? Matthijs is tegen. Hij ziet niet hoe dat gerealiseerd moet worden, zeker niet omdat het communautair verdeeld is. ‘In Duitsland zijn ze ermee gestopt. Persoonlijk vind ik vermogen een privézaak, de overheid moet zich daar niet mee moeien. Frankrijk schaft de vermogenstaks opnieuw af omdat die niet genoeg opgebracht heeft, maar er wel voor gezorgd heeft dat Louis Vuitton nu in België belastingen betaalt.’

Bouteca aanvaardt de privacybezwaren, ‘maar ik denk dat er over fiscaliteit moet nagedacht worden. Meer bijdrage vragen aan kapitaalkrachtigen is geen slecht idee.’

Matthijs reageert: ‘ Het beslag op de ontvangsten is nu al 52%. Er is al een belasting op grond, huizen, aandelen en beurzentaksen, dat zijn vermogenstaksen. Electoraal is een vermogensbelasting in Vlaanderen niet aantrekkelijk, want het merendeel van zo’n taks zal in Vlaanderen betaald worden. Als je echt de verkiezingen wil verliezen moet in Vlaanderen een vermogenstaks voorstellen.’

Vlaams Belang

Herman Matthijs ziet een duidelijke constante, ‘Het Vlaams belang wordt altijd onderschat in peilingen. Dat is al jaren zo.’ Volgens Matthijs zijn er meerdere redenen voor de verkiezingsoverwinning van het Vlaams Belang. ‘Het migratiethema, kijk maar naar Theo Francken die stand heeft gehouden. Tienduizenden mensen die dagelijks naar Brussel gaan en in Brussel-Noord moeten afstappen, zien dat er een probleem is. Er is ook een groot algemeen ongenoegen bij de bevolking. Dat merk ik bij mijn voordrachten. mensen zeggen dan dat ze te veel belastingen betalen, maar de wegen zijn slecht, de treinen rijden niet op tijd, het comfort op de trein is benedenmaats en daar wordt allemaal niets aan gedaan. Daarbovenop , nu is er een probleem met de bevoorrading van water en elektriciteit, zoals in ontwikkelingslanden. Als de mensen ontevreden zijn naar wie wijken ze uit? Niet naar de traditionele partijen, niet naar Groen, een beetje naar de N-VA en naar Vlaams Belang. Het is ook de enige die het belang heeft ingezien van de sociale media. De partij heeft er massief in geïnvesteerd.’

Matthijs rekent dat er deze verkiezingen 400.000 nieuwe kiezers waren, iets meer dan 225.000 in Vlaanderen. Het Vlaams Belang heeft daar op ingezet. ‘Als over vijf jaar nog eens een groot deel van de nieuwe kiezers dat doet, dan heb je een enorme accelerator. Dat is trouwens opmerkelijk, men ging er altijd vanuit dat de Vlaams Belangkiezer een oudere was, een Antwerpse dokwerker. Dat lijkt nu anders, zeker bij de jongens voel je veel affiniteit met het Vlaams Belang. De andere partijen zouden er goed aan doen om de communicatie van Van Grieken eens goed te bestuderen, hij heeft er verstand van.’

Bouteca ondersteund die visie van Matthijs, ‘het oude profiel van de Vlaams Belang-kiezer moet waarschijnlijk aangepast worden.’ Bouteca deed een aantal schooldebatten en zag daar de populariteit van het Vlaams Belang. ‘De schroom om te zeggen dat ze voor Vlaams Belang stemmen is bij die jongeren niet aanwezig.’Ook trekken extremere partijen meer jongeren aan, weten we uit internationaal onderzoek.’

Is Vlaams Belang niet plots erg veranderd wil Pieter Bauwens weten. Bouteca ziet gelijkenissen en verschillen. ‘De organisatie is even strak, maar de communicatie zit nu helemaal in de hand van Tom Van Grieken, niemand durft zich nog uitspreken, iedereen verwijst naar de voorzitter. Tom Van Grieken heeft nu zeer veel macht gewonnen in de partij, hij heeft twee verkiezingen gewonnen. Dewinter en Annemans hebben geen macht meer. Het is duidelijk dat ook Vlaams Belang debatfiches heeft, daar stond duidelijk in dat het een “Witte Zondag” moest worden en geen “Zwarte Zondag”. Maar het valt op dat ze hun tong draaien en doorverwijzen naar Tom Van Grieken.’

Cordon doorbroken?

Herman Matthijs verwacht niet dat het cordon doorbroken wordt. ‘Het cordon is geen wettelijke regeling. De N-VA heeft dat nooit getekend en is de grootste partij. Maar zal het breken? N-VA en Vlaams Belang hebben samen geen meerderheid dus je kan er eindeloos over discussiëren. De enige mogelijkheid is iets als N-VA met CD&V als minderheidsregering gesteund door Vlaams Belang. Er is nog een tweede aspect Vlaams Belang haalt nu 18% van de stemmen, moet dat cordon dan ook tegen de PTB-PVDA?’

Volgens Matthijs is de discussie over het cordon bepalend geworden. ‘Of je het afschaft of niet, het blijft wegen op je systeem. Als je daar geen rekening mee houdt heb je de volgende keer electoraal opnieuw prijs.’ Volgens Matthijs zijn er Vlaams Twee coalities mogelijk, Bourgondisch (N-VA/Open Vld/sp.a) met 1 zetel op overschot of Zweeds (N-VA/Open Vld/CD&V) met zeven zetels op overschot. Het Vlaams Belang heeft natuurlijk een grote fractie die vooral op N-VA zal wegen.’

Communautair?

Bouteca vindt het opvallend dat het communautaire plots weer bovenaan de agenda staat. Weegt die communautaire stem echt door? ‘Onderzoek in 2014 toonde aan dat 11% van N-VA en 7,9% van de kiezers van N-VA om communautaire redenen voor die partijen had gestemd. dat is dus niet veel. Ik vraag me af of je dit verkiezingsresultaat als confederale stem kan beschouwen. De programma’s zijn duidelijk, daar kan je niet rond. Maar stemde de Vlaming echt communautair? Ga je naar verkiezingen rond dat onderwerp, dan zou dat aantal communautaire stemmers kunnen stijgen. Het helpt De Wever wel om het dossier op tafel te leggen.’

Volgens Bouteca liggen de kaarten fantastisch voor De Wever. ‘Hij heeft de verkiezingen verloren, maar in Vlaanderen is hij onmisbaar. En federaal heb ik niet de indruk dat ze echt zin hebben om daaraan mee te doen. Stel je voor dat CD&V en Open Vld in een federale meerderheid stappen zonder meerderheid in Vlaanderen… dan kan je dat politiek uitspelen. Die meerderheid is zeer gevoelig in Vlaanderen en N-VA kan de liberalen socio-economisch in de wind zetten, want die moeten dan links besturen.’

Ook Herman Matthijs ziet de N-VA als verliezers van de verkiezingen, ‘de eerste grote nederlaag van de N-VA. Het verschil met 2014 is dat ze minder stemmen en zetels hebben, maar ze zijn Vlaams incontournable. Op Federaal vlak is het alternatief om zonder N-VA te besturen een ‘octopussy-coalitie’, genaamd naar de James Bond-film. Wat Di Rupo voorstelt is regeren met acht partijen, wat zal het regeerprogramma zijn? Dat is te links voor de liberalen. Als Open Vld en CD&V willen flirten met de kiesdrempel de volgende keer moeten ze dat vooral doen.’

Ziet prof. Matthijs dan een alternatief? ‘Paars-Groen, heeft 76 zetels, dat is een meerderheid (met 1 zetel op overschot-red) zonder Vlaamse meerderheid. Dus ook Federaal is het moeilijk om zonder N-VA te besturen. Daar komt niets van. Maar stel u die ‘octopussy-coalitie’ (in een andere Doorbraak Radio ‘Trado-Groen’ genoemd– red) voor. De vier Vlaamse partijen hebben dan elk twee ministers en staatssecretarissen, dat wordt een mamoetregering. Federaal is eigenlijk enkel bourgondisch mogelijk, maar dat is een coalitie waarvoor nog maanden massagewerk zal nodig zijn. Maar dat zal snel blijken. De Wever kan niet eindeloos wachten wat hij Vlaams zal doen. Hij zal een keuze moeten maken. Federaal zal  het tot na de zomer duren. Maar onderschat het communautaire nooit, het komt altijd terug. Daarnaast heeft Di Rupo geld nodig. De Wever zou beter naar Di Rupo stappen met de vraag: ‘money, how many?’ Het draait altijd om geld.’

En ja, Nicolas Bouteca kan enkel vaststellen dat ‘de analyse die BDW al jaren maakt, wordt voor een stuk vandaag bewezen. Daar kan je niet onderuit. Op dit moment lijkt die waterdicht. Als je naar Bourgondisch gaat, zal je toegevingen moeten doen. Geld is vaak een sleutel om anderen te overtuiging, maar N-VA wou geen staatshervorming oude stijl, dus dan is de Bourgondische coalitie geen oplossing.’

Het wordt een lange hete politiek zomer, al dan niet met een heruitzending van Octopussy.

Luister hieronder naar het volledige gesprek op Doorbraak Radio met Pieter Bauwens (interview) en Nicolas Boutec en Herman Matthijs.
Productie: David Geens

Beluister ook onze andere podcasts: