De Bevrijding van Vlaanderen: de dingen die nooit voorbij gingen

‘Oorlog gaat natuurlijk over meer dan vechten. Het gaat over mensen die in moeilijke en verwarrende tijden boven zichzelf uitstijgen. Hoe vaak zeggen we niet over onze ouders of grootouders dat ze anders zijn omdat ze de oorlog nog hebben meegemaakt, dat ze sterker en weerbaarder zijn?’

In De Bevrijding van Vlaanderen praat Arnout Hauben met zowat de laatste overblijvers van die supersterke oorlogsgeneratie. Mensen die in een paar jaar oorlog meer hebben meegemaakt dan wij in een heel mensenleven, maar die toch krachtig en optimistisch in het leven staan, zoals Hauben schrijft in zijn inleiding.

Schrijnende getuigenissen

Alleen al daarom is dit een boek dat iedereen zou moeten lezen. Wij, van een naoorlogse generatie, leven immers met de gedachte dat de Bevrijding een grote feestroes was, momenten van blijdschap, vreugde en gelukzaligheid. Terwijl voor heel wat burgers de ellende dan pas begon.

Zelfs na de Bevrijding bleven de terreurzaaiende V2-bommen vallen, met vaak vele slachtoffers. De aanslag op Cinema Rex in Antwerpen zorgde voor vele dodelijke slachtoffers.  Hauben praat erover met enkele schaarse overlevenden. Het zijn schrijnende getuigenissen. Ook het verzet van de Duitsers tegen het veroveren van de Antwerpse haven levert onthutsende verhalen op, waar je als brave, onschuldige burger niets van weet.

Zo is De Bevrijding van Vlaanderen een eerbetoon aan al diegenen die in hun strijd toch een beetje vergeten zijn. Velen hadden jarenlang gezwegen over wat ze hadden meegemaakt, schrijft Hauben. Trauma’s werden weggemoffeld, tranen nooit vergoten, want ‘in de oorlog had iedereen wel afgezien. En toen het uiteindelijk vrede werd, wilde niemand nog herinnerd worden aan de ellende, de repressie, de angst.’

Als kinderen worden begraven, huilt iedereen

Van het eerst dorp dat bevrijd werd — Rongy —tot de verovering van de haven van Antwerpen: Hauben brengt getuigenissen van wie het van nabij beleefde. Dat gaat over de roes van de bevrijding, over de strijd om het water en de wraak vanuit de lucht.

De beulen van Breendonk. De iconische kus van een jong meisje voor een soldaat op een tank in Antwerpen. Het Bastogne van de Kempen en de slag om Geel, waar ontzettend hard gevochten werd met 1100 dodelijke slachtoffers en 4500 gewonden. De Slag om de Schelde door Canadeze soldaten in Sint-Laureins. De onbekende en vergeten steun van vele Poolse soldaten in Sint-Gillis-Waas. De aanval vanop zee waarbij vooral Westkapelle haast helemaal verwoest werd. De vele verhalen die Hauben brengt zinderen na.

Vrijheid kan duur zijn

De bevrijding werd duur betaald: er vielen 9000 V-bommen op ons land. De V van vergelding. 775 bommen maakten dodelijke slachtoffers, bijna altijd onschuldige burgers. De eerste V-bom viel in de nacht van 7 op 8 juli 1944 in Eernegem, de laatste in Kalmthout op 28 maart 1945.

Die 8 maanden leefden burgers in angst en onzekerheid, ’s nachts als overdag. Het menselijk leed in die laatste oorlogsmaanden in ‘bevrijd’ Vlaanderen was groot. Het was een ‘vrijheid’ onder voorwaarden, een vrijheid met zwarte rouwrand, schrijft Hauben. Want vrijheid kan duur zijn, erg duur.

De talrijke foto’s in dit tijdsdocument, waar je als lezer stil van wordt, scheppen een realistisch beeld van de periode. Dat wekt alleen maar ontzag en eerbied op.

Het boek Ten oorlog. De bevrijding van Vlaanderen sluit aan bij de tv-reeks, met aangrijpende verhalen over het einde van de oorlog, verdiepende uitleg, getuigenissen en veel foto’s.

De auteurs

Arnout Hauben (1976) is televisiemaker en medeoprichter van het productiehuis De chinezen. Hij werkte mee aan televisieprogramma’s als Man bijt hond, Meneer Doktoor, Weg naar Compostela, Leve de Zoo! en Rond de Noordzee. Hij maakte de alom bejubelde en bekroonde reeks Ten oorlog, over de Eerste en de Tweede Wereldoorlog.

Voor De bevrijding van Vlaanderen werkte Arnout Hauben opnieuw samen met Johanna Spaey (1966). Zij is de auteur van de bekroonde roman Dood van een soldaat en van Kleine encyclopedie van de eenzaamheid. Eerder schreef Johanna Spaey samen met Arnout Hauben de boeken Ten oorlog, Ten oorlog II en Onder Vlaamse velden.