De smaak van water: niet alles op deze wereld behoort de mens toe

Emmi Itäranta debuteerde in 2012 met haar boek De smaak van water. Ze won literaire prijzen in Finland en stond meermaals op de shortlist van diverse awards. Haar werk werd eind vorig jaar eindelijk vertaald naar het Nederlands. 

Voor de lezer is De smaak van water een onheilspellend toekomstbeeld, waar water gerantsoeneerd is en er een waterbrigade rondloopt die ‘Big Brother’-gewijs streng toekijkt op waterverspilling, misbruik en illegaal bezit van water.

Rituele ceremonie

Noria is door haar vader opgeleid tot de volgende theemeester: het drinken van een thee in een besloten gezelschap, weg van de bestaande wereld, is een aloude rituele ceremonie. Haar familie bewaakt echter al generaties lang een geheime, ondergrondse zoetwaterbron die onuitputtelijk lijkt. Maar sommige geheimen vragen erom aan het licht te komen…

Noria en haar vriendin Sanja verzamelen afvalplastic, ooit weggegooid in het ‘plasticgraf’ — nutteloze, willekeurige stukken die niets met elkaar te maken hadden — uit de ‘verledenwereld’, zoals ze die noemen. ‘De beste vondsten waren onderdelen van kapotte “verledenwereldtechnologie”, dingen van metaal en plastic die waren ontworpen voor functies die in onze tegenwoordige wereld nergens meer voorkwamen.’

Bij de beschrijving van die oud-technologische voorwerpen knipoogt de lezer wel eens naar zichzelf bij de herkenning van een antieke VHS-videocassette of een compact disc — voorwerpen die voor Noria en haar vriendin raadselachtig zijn. Maar Sanja slaagt erin om cd’s terug tot leven te wekken en de daarop verscholen berichten te beluisteren. Het opent een nieuwe wereld, letterlijk.

Onherstelbare wereld

Na het vertrek van haar moeder en de dood van haar vader groeit bij Noria een ontluikend besef of een ijdele hoop dat ‘er meer moest zijn in het leven dan alleen dit, dat er ergens buiten het dorp, ergens onder de uitgestrekte hemel, een reden moest zijn om te geloven dat de wereld niet onherstelbaar verdroogd, verschroeid en stervende was’. Dat droombeeld jaagt Noria na.

Een reeks CD’s die ze half beschadigd terug vond in het plasticgraf sterkt haar in die hoop: ze hoort er verdoken boodschappen van wetenschappers op expeditie naar wat nu de ‘Verlorenlanden’ heet, de door klimaatopwarming overstroomde gebieden. Intrigerende boodschappen over zoetwaterbronnen waar de overheid geen weet van heeft. Voor Noria en Sanja wenkt het avontuur, maar de vijand luistert mee…

Sombere hedendaagse wereld

De smaak van water is een dystopisch verhaal en schetste in 2012 een sombere wereld, die niettemin vandaag actueler is dan ooit. Toch maakt dit het boek poëtisch, nostalgisch en tegelijk melancholiek. Volgens aloude theemeesters beschikt water over bewustzijn, draagt het de herinnering met zich mee aan alles wat er ooit in deze wereld is gebeurd.

‘Aarde vestigt zich waar het water eens was, neemt zijn plaats in op de menselijke huid of op een groen blad dat aan het zand ontspruit, en verspreidt zich als stof. Het blad, de huid, de vacht van een dier krijgt langzaam de de structuur en de kleur van aarde, tot je onmogelijk kunt vaststellen waar het een eindigt en het ander begint. Dorre, dode dingen veranderen in aarde. Aarde verandert in dorre, dode dingen. Het enige wat ons van het stof scheidt, is water, en water kan niet op zijn plek worden gehouden’, schrijft Itäranta.

De smaak van water werd mooi uitgegeven — kleur op snee — en vormt een sieraad op de boekenplank. Tegelijkertijd is het een waarschuwing voor de dictatoriale trends die zich onmiskenbaar voordoen in deze samenleving.