Water is een moordenaar

Na zijn recent verschenen Toen de wereld brak (het vervolg op zijn wereldwijde bestseller De jongen in de gestreepte pyjama) is veelschrijver John Boyne begonnen aan zijn ‘Elementencyclus’. Water is hiervan het eerste deel.

De elementen (water, aarde, lucht, vuur), schrijft Boyne, zijn onze allerbeste vrienden, onze drijvende krachten. Ze voeden ons, verwarmen ons, geven ons leven, maar tegelijk kunnen ze elk moment samenspannen om ons te vermoorden.

De 52-jarige Vanessa Carvin werpt haar naam als een boetekleed van zich af wanneer ze kiest voor een kluizenaarsbestaan op een godverlaten eiland. De eenvoud, het kloosterlijk leven in een primitief huisje, weg van de mensenmassa, spreekt haar aan. Terug naar af. Dat wekt meteen nieuwsgierigheid: waarom, wat ging eraan vooraf?

Actrice

Het klinkt romantisch: ze kijkt ernaar uit om als een actrice in een televisiereclame langs de kliffen te wandelen, over de zee in de verte te turen en de brokstukken van haar bestaan te overpeinzen. Lange wandelingen, weinig sociale contacten en leven zonder wifi zijn heilzaam voor de ziel. Vanessa ontdekt het samen met de lezer, geleidelijk aan.

Het eiland is een disharmonisch snijpunt van de elementen. Water heeft haar leven verwoest. Al in de baarmoeder zwemmen we erin, we bestaan er voor een groot deel uit, geeft Boyne aan. We drinken het, we worden er ons hele leven door aangetrokken, meer dan door bergen of woestijnen. Maar het is gruwelijk: ‘Water is een moordenaar.’

De onbuigzame mannelijkheid

Vertelster Vanessa verwijst in haar verhaal naar de twaalf apostelen, ‘de onbuigzame mannelijkheid van die kliek’, die van bij het begin geen vrouwen toelieten in hun midden. Het zit haar al jaren dwars.  De meesten zijn heiligen geworden, al 2000 jaar gezegend, geheiligd en aanbeden. Maar ‘het waren de vrouwen die er op het einde voor Hem waren toen deze mannen Hem hadden verraden, verlaten en dertig zilverlingen opstreken.’ Maar de mannen werden heilig verklaard.

Geschiedenis wordt geschreven door mannen en vrouwen krijgen er een ondergeschikte rol. Terwijl mannen gefrustreerd blijken omdat ze niet eeuwig jonge tieners kunnen zijn, trachten vrouwen een goede echtgenote te zijn, een zorgzame moeder en hebben ze oog voor een harmonieus gezin. En praten ze volgens Boyne alles goed van ‘die infantiele wezens die ze hun echtgenoot noemen’. Maar als het misloopt zijn het zij die verantwoordelijk worden om de janboel op te ruimen.

Grote schandalen

Zo ook in in Vanessa’s verhaal. Haar man is een heilige die van zijn troon valt, terwijl ze amper een jaar geleden nog in Rome op audiëntie gingen bij de paus. Grote schandalen blijven aan je kleven, ook al ben je onschuldig. Als echtgenote ben je voor velen een ondeelbaar geheel en dus haast per definitie medeplichtig aan wat je man uitspookt. Als die man een monster blijkt te zijn, wat ben je zelf dan? Naïef, egoïstisch, medeplichtig? Kan je ontsnappen aan je leven, heb je recht op een nieuw leven?

Vrouwen zoals wij laten het gebeuren, zegt Vanessa’s vriendin tijdens een toevallige ontmoeting in de supermarkt. ‘Het is immers gemakkelijker je mond te houden dan stampij te maken, toch? We zijn net zo erg als zij.’ Boyne beschrijft dit drama ingetogen, bijna luchtig. Dialogen toveren een glimlach bij de lezer, ook al is de ontroering nooit ver weg.

Dit eerste deel van de aangekondigde Elementencyclus wordt slim opgebouwd en is een intrigerend en heerlijk beschreven verhaal, los van alle sentimentaliteit en dramatiek. Boyne bewees in zijn omvangrijk oeuvre eerder al dat hij een meesterverteller is. Water is daarvan een sprankelende  getuige.