‘Een schitterend wit’ van een schitterende Nobelprijswinnaar

Van de jongste Nobelprijswinnaar verscheen de dag na zijn bekroning de novelle Een schitterend wit. In amper 77 bladzijden schrijft de gelauwerde Jon Fosse een verhaal neer over leven en dood dat niet alleen tot de verbeelding spreekt, maar tegelijk bewondering wekt voor het onmiskenbare schrijftalent van deze Noor.

Een man stapt in de auto en rijdt kriskras door de straten, neemt een afslag links, een zijstraat rechts. Tegen beter weten in volgt hij als in een roes een doodlopende bosweg waar hij onvermijdelijk vast komt te zitten in wielsporen, modder en plassen. Symbolisch. Hij zit vast, een dood spoor. Er is geen weg vooruit en er is geen weg terug.

Pad

Het begint te sneeuwen en doodvriezen is geen optie. De man vervolgt ten einde raad zijn weg te voet, hopend op een huis en bewoners die hem wellicht kunnen helpen. Hij moet op zoek naar mensen.

Gaan zitten op een steen, onder de takken van een boom die hem bescherming bieden tegen vallende, neerdwarrelende sneeuwvlokken, heeft geen zin. Hij moet maar gewoon een kant op gaan, dan vindt hij het pad wel terug. ‘Welke kant ik op zal gaan, dat weet ik niet, en aangezien ik dat niet weet, doet het er niet toe welke kant ik op ga.’ Hij moet gewoon op pad.

Opgesloten door zichzelf

Hij voelt zich hoogst onvrijwillig opgesloten, diep in het donkere bos, onvrijwillig opgesloten door zichzelf, als je het zo kan uitdrukken, zegt hij. Denkt hij. Maar dat zijn alleen maar woorden. Woorden en nog eens woorden. En nu voelt hij zich moederziel alleen, in het donkere bos.

Als lezer volg je hem mee, in zijn gedachtegang, argumenten en tegenargumenten: de twijfel is alom. Nam hij al of niet de juiste beslissing? Fosse geeft dat denkproces weer, het repetitieve maakt het authentiek, het onzegbare krijgt woorden, de vertwijfeling wordt proza.

Hallucinaties

Alleen in een vreemd, onbekend en donker bos, omgeven door een gordijn van haast ondoordringbare sneeuwvlokken is de man een speelbal van zijn eigen waanideeën, hallucinaties, geestverschijningen. Zijn dat echt zijn overleden ouders die ginder naar hem toekomen? ‘Dat heb ik me toch niet ingebeeld. Ik heb ze toch horen praten of, zoals altijd praatte alleen mijn moeder, mijn vader antwoordde alleen op wat zij zei. Alles was net als vroeger.’

‘We liepen, zowel zij als ik, maar het was alsof we niet dichter bij elkaar kwamen, en dat was toch eigenlijk merkwaardig, en niet te begrijpen. En waar zijn ze nu.’ Een schitterend wit is een verbluffende tekst over een onvoltooid verleden die blijft nazinderen.  Wonderbaarlijk en intens.  Een kleinood dat je als lezer koestert.