De man van de zon

Niemand had ooit kunnen denken dat deze middelmatige, naamloze man op een dag de voorpagina’s zou halen en de ‘moderne Prometheus’ zou worden genoemd. Niemand had gedacht dat hij tijdens de Grote Wereldtentoonstelling zou worden voorgesteld aan zestien miljoen bezoekers. Dat hij daar zijn uitvinding voor de wereld zou onthullen. Een kathedraal van spiegels. Een machine waarmee de warmte van de zon kon worden opgevangen net zoals stuwdammen het water opvangen dat van de bergen stort, schrijft auteur Miguel Bonnefoy.

De zon als heerser

Zijn uitvinding was haar tijd ver vooruit, en werd tot aan het hof van Napoleon III bejubeld. Zijn uitvinding slaagde erin om pompen en drukpersen aan te drijven. Hij verbaasde vriend en vijand door blokken ijs te maken met de kracht van zonlicht, aldus de flaptekst. Augustin Mouchot is de naam. Hij is een van de groten van de wetenschap die geheel vergeten is. Niet omdat hij niet briljant genoeg of volhardend genoeg was. Wél omdat hij in zijn scheppingsdrift een koninkrijk wilde veroveren dat geen mens ooit heeft kunnen innemen: de zon. In die tijd, het begin van de negentiende eeuw, wroette Frankrijk in de schoot van de aarde, aldus auteur Miguel Bonnefoy. Dit om er dagelijks duizenden tonnen steenkool uit te halen. De zon? Neen, de aarde was zoveel belangrijker.

Miguel Bonnefoy debuteerde met Erfgoed: een familiesaga in amper 270 bladzijden. Toch speelt het verhaal zich af op twee continenten, twee wereldoorlogen, een folterdictatuur en vier generaties. Het is een verhaal als een portret, waarin geen woord te veel en geen woord te weinig staat. Zie hier dus: Miguel Bonnefoy, het nieuwe Franse literaire godenkind (Grand Prix du Roman de l’Académie Française, shortlist Prix Goncourt, Prix Femina). En een boek als een ijsroomtaart: je smelt al lezende weg.

Een tijd van uitvindingen

Zijn nieuwste heet De uitvinder en gaat in dezelfde stijl verder. En het leest als een trein, mocht dat niet duidelijk zijn. Fascinerend is de weg die Augustin Mouchot aflegt in zijn obsessionele zoektocht met teleurstellingen en eurekamomenten. Het is de tijd van de uitvindingen. Volta met zijn elektrische batterij. Watt en zijn patent op de stoomlocomotief. Durand met het eerste conservenblikje. Darwin die het ontstaan van soorten bewees, terwijl Foucault zijn slinger installeerde. En toen ervaarde Mouchot zijn eerste schok. Hij las over Italiaanse artsen die gebruik maakten van glazen bollen water om zonnestralen te concentreren voor het desinfecteren van wonden. En de astronoom Cassini die een spiegel fabriceerde die een stuk ijzer binnen het uur kon laten smelten. Mouchot was gefascineerd. De zonneklokken van Marsini en Kircher, de lamp van Franchot, de koperen spiegel waarmee Archimedes tweeduizend jaar eerder de schepen van Marcellus in brand had gestoken tijdens het beleg van Syracuse. Het opende voor Mouchot een andere wereld, de zon als heerser.

Mouchots verbeeldingskracht, schrijft Bonnefoy, was tot dan toe nooit voorbij lepeltjes ciderazijn voor een betere spijsvertering gekomen. Er liep een huivering langs zijn rug bij de gedachte dat deze uitvinding (de zonnekookpot van de Saussure, nvdr) de brand in zijn ingewanden eindelijk zou kunnen blussen. In 1861 diende hij zijn eerste patent in op de aanwending van zonne-energie. Het ging om een apparaat met een trechter en een lampenglas, dat hij de heliopomp noemde. Het was de eerste door zonne-energie aangedreven machine. Door middel van een schotelvormige spiegel verhitte zijn toestel water in een stoommachine. Koken op zonne-energie: het lijkt ook vandaag hip.

De man die met zijn schuwe uiterlijk bang voor de wereld leek te zijn en door anderen overschaduwd werd, onderging een ware metamorfose. Hij zag een toekomst vol perspectieven. ‘Hij voelde de honger van titanen in zich groeien, een dionysische eetlust’. In een verlichte eeuw die zich op kolen concentreerde, was hij de man van de schaduw die gericht was op de zon.

Een adembenemend verhaal

Raadgevers van Napoleon III zagen brood in de uitvinding. Soldaten warme maaltijden aanbieden zonder rookpluimen te veroorzaken die de vijand alarmeerden, leek hen gesneden brood. De demonstratie aan het hof van de keizer werd een succes. Mouchot zou later naar Algerije vertrekken om daar zijn uitvinding te perfectioneren. Leuk is ook dat Bonnefoy een figuur optrommelt, Michel René (eigenlijk is het Michelle), die in een landgoed van wijnbouwers terechtkomt. Een jonge wijnboer die emigreert naar Amerika, maar tenslotte in Chile van boord gaat. Het verhaal van Erfgoed dus. Zo zijn beide boeken met een knipoog eventjes met elkaar verbonden.

Zoals matrozen in hun kraaiennest uitkijken naar een beloofd land, is deze uitkijkpost een speurtocht naar terra incognita, zoals elk boek zou moeten zijn. Een verhaal dat ons op elke pagina iets bijbrengt. Daar is deze auteur meesterlijk in geslaagd. De uitvinder is een adembenemend en leerrijk verhaal, een waar eerbetoon aan een lang vergeten wetenschapper. Als vervolg op Erfgoed is dit een origineel idee van auteur Bonnefoy. Want er is zoveel in de wereld, het is zo veel. En Bonnefoy beschrijft het treffend, waardoor je als lezer snel gebiologeerd raakt. Een mooi stuk literatuur, bij momenten grappig en tegelijk aangrijpend.

Miguel Bonnefoy: vergeet hem niet. Noteer de naam in gouden letters!