Dit volk heeft zijn eigen God op aarde: over gruwelgeschiedenis van Rusland

Het boek Dit volk heeft zijn eigen God op aarde is een uitgebreide versie van Ooggetuigen van de Russische geschiedenis dat in 2007 verscheen. De aanleiding ervoor is de oorlog van Rusland tegen Oekraïne, waar wreedheid, geklungel, blinde gehoorzaamheid aan een leider, corruptie en onverschilligheid de hoofdrol in spelen. Die eigenschappen blijken al langer in het land verscholen te zitten.

Het lijkt wel alsof de Russen altijd een despoot nodig hebben, een idee dat ook Poetin graag verkondigt. Het verhaal begint in 1091 in Kiev met een fragment uit de Nestorkroniek, de oudste geschiedenis van Oekraïne en Rusland, geschreven in het Kievse Holenklooster. Hoewel het originele document verloren is gegaan en daardoor moeilijk te construeren is, wordt de geschiedenis tussen de beide landen beter belicht.

Enkele eeuwen later, tussen 1476 en 1477, waren er in Moskou negen maanden bittere koude per jaar. De inwoners dronken mateloos om die te vergeten. Nog later volgde een massa-executie van edelen door heerser Ivan IV ‘De Verschrikkelijke’. In 1697-98 bezocht Peter de Grote West-Europa om bij te leren, de Russische marine op te bouwen en om bondgenoten tegen de Turken te zoeken. Een Duitse dame getuigt over haar ontmoeting met deze ‘lange, mooie man’, die ‘wel wat beter gemanierd zou mogen zijn’. Hij liet de Europese geschiedenis vertalen uit het Latijn en eiste dat de vertaler ook de passages opnam waarin de Russen niet mooi voorgesteld werden.

Brand van Moskou

Tot onheil echt de overhand neemt. In de 19de eeuw ontstaat de brand van Moskou, aangestoken door vrijgelaten Russische gevangenen. Enkel de kerken en het Kremlin ontsnappen aan het vuur, want die waren van steen. Niet veel later starten de Dekabristen een opstand, waarbij vijf gevangenen worden opgehangen. De andere 595 kregen twintig jaar dwangarbeid in Siberië. In 1839-1843 maakte de Franse aristocraat Francis de Custine een reis door Rusland. Hij zag er allerlei wreedheden.

Tsaar-bevrijder Alexander II werd in 1881 vermoord, omdat zijn hervormingen niet snel genoeg gingen. Daarna veranderde Rusland weer in een dictatuur met een oppermachtige geheime politie. Nicolaas II werd in 1894 tsaar tegen zijn zin. Tijdens de feesten om dat te vieren, kwamen meer dan duizend mensen om het leven, en toch werden de festiviteiten niet stopgezet.

Moordende relschoppers

De meest aangrijpende gebeurtenis uit het boek vond plaats in wat nu Moldavië is. Een politieagent en twee patrouilles soldaten keken toe toen relschoppers Joden afmaakten en van een dak naar beneden gooiden. Hoongelach van de toeschouwers bleef niet achterwege. Hoeveel Joden precies werden afgeslacht is niet duidelijk, maar ongeveer vijftig plus verschillende gewonden en slachtoffers van misbruik.

Ook ‘Bloedige Zondag’ doet de mond van de lezer openvallen. Hongerige arbeiders willend op 9 januari 1905 een petitie geven aan de tsaar, maar werden beschoten. Honderden mensen lieten het leven. Verder is er de plundering van het Winterpaleis en de gevangenneming van de Voorlopige Regering in oktober/november 1917 met de Oktoberrevolutie tot gevolg. Verschillende ministers werden toen geëxecuteerd.

Nadien volgden jaren van vreselijke armoede, honger, nachtelijke huiszoekingen door de Tsjeka (de bolsjewistische geheime dienst), waarbij onschuldigen opgepakt werden en nooit meer terugkeerden.

Stalin

En dan een van Ruslands meest beruchte communisten nog: Stalin. Die zou alle wandaden van het Rode Leger (het Sovjetleger toen het communisme heerste) goedgepraat hebben. Vrouwen verkrachten of vluchtelingen en kinderen neerschieten, het gebeurde allemaal. De persoonsverheerlijking van Stalin kende geen grenzen: ‘het grootste genie’ was God geworden. De jaren na Stalin waren instabiel, tot Poetin aan de macht kwam.

Bij elke verkiezing koopt Poetins partij alle zendtijd op, zodat de bevolking enkel reclame voor hem te zien krijgt. In 2012 was er groot protest tegen die vervalste verkiezingen, maar dat werd met massaal geweld onderdrukt. Sindsdien is de repressie enkel verergerd, met talloze doden tot gevolg. Maar de blijvende heerschappij van Poetin is niet enkel te wijten aan vervalste verkiezingen. Ook de annexatie van de Krim bezorgde hem veel populariteit.

De invasie in Oekraïne leidde tot een ontelbaar aantal oorlogsmisdaden. De 458 mensen die het leven lieten tijdens ‘Het Bloedbad van Boetsja’ zijn er het bekendste voorbeeld van. Wat blijkt? Wie die misdaden bekend durft maken in Rusland, krijgt jarenlange gevangenisstraffen.

Beoordeling

Dit volk heeft zijn eigen God op aarde is een degelijk, maar selectief overzicht van bijna duizend jaar Russische geschiedenis. Een aantal getuigenissen zijn erg aangrijpend. Nadeel is dat het taalgebruik in de oudere teksten die in het boek vervat zitten vaak ouderwets is. Al is het werk zeker boeiend, een aanrader voor wie zich graag in geschiedenis verdiept.