Requiem pour Hong Kong: comment la Chine a tué Hong Kong

Dorian Malovic is Aziëspecialist voor het Franse dagblad La Croix. In de jaren 80 verbleef hij in Hongkong, hij keerde er dikwijls terug en ontmoette er figuren zoals Joshua Wong, Joseph Zen, Jimmy Lai en velen die nu helaas in de gevangenis zitten. Zijn ervaringen schreef hij neer in Requiem pour Hong Kong.

Protesten

De protestbeweging van 3 miljoen mensen voor het behoud van de democratie in 2019-2020 volgde Malovic op de voet. De 7 miljoen inwoners van Hongkong leven nu onder het bewind van Xi Jinping, volgens Malovic de wreedste en meest repressieve autocraat sinds Mao. Miljoenen van hen, vooral Kantonezen, waren destijds de Mao-dictatuur ontvlucht, maar nu leven ze weer onder een dictatuur.

In 1987 werd Malovic correspondent in een overbevolkt Hongkong, toen samen met Japan het enige gebied met persvrijheid. Hij ontmoette er Chinezen die in de jaren 50-70 de terreur en de hongersnood van de ‘Grote Sprong Voorwaarts’ (met 35 miljoen doden) en in 1966-1976 de terreur van de Culturele Revolutie (met 10 miljoen doden) waren ontvlucht.

In Hongkong werkten ze 12 uur per dag, elke dag van de week. De industrie trok weg naar het vasteland: in de jaren ’90 was China nog arm en waren de lonen laag. De investeringen tijdens Deng kwamen grotendeels uit Hongkong en Taiwan.

Priesters gevangen

Malovic vertelt ook over de katholieke kerk in China: in 1949-1951 werden alle priesters en missionarissen gevangen, verbannen of vermoord. De Chinese Communistische Partij (CCP) confisqueerde alle bezittingen en brak de banden met het Vaticaan. De 4 miljoen katholieken werden publiekelijk vernederd en gevangen.

Tijdens de Culturele Revolutie takelden de Rode Gardisten de kerken en kathedralen zwaar toe. Aan het einde van de jaren ’80 herleefde de kerk, maar de controle bleef. En talrijke priesters zaten nog in de gevangenis. Buitenlandse priesters mogen nog altijd niet de catechismus onderrichten of een mis lezen.

Malovic bezocht ook een dorp op 80 kilometer van Xi’an, waar een Romaanse kerk uit de 19de eeuw stond en waar enkele honderden gelovigen waren ontsnapt aan de zuiveringen van de jaren 50-70.

Tegen corruptie

Dan vertelt hij over Tiananmen. Zes maanden werd er betoogd tegen corruptie en voor democratie. De Hongkongers steunden de opstand door hun geld van de bank te halen, waardoor de aandelen 10 à 40% daalden. 30 jaar later werd mediamagnaat Jimmy Lai gevangen en in 2022 werd kardinaal Joseph Zen op zijn 90ste aangehouden.

Hongkong dan. In 1997 vond de overdracht plaats van Groot-Brittannië naar China. China benoemde de Wetgevende Raad en stemde dertien wetten die een aantal vrijheden inperkten. Malovic vertelt ook over Yiwu, de grootste supermarkt ter wereld, met elke dag duizenden kopers van overal.

Hij spreekt over huwelijksbureaus, over welk soort mannen de meisjes willen en hoort dat ze zich op hun 28ste al oud voelen en zich bij het afval rekenen. De onderwereld van de prostitutie krijgt ook zijn aandacht.

Camera’s

In 2013 bezocht Malovic Tibet. Tientallen camera’s volgden hem en zijn drie Franse collega’s. Normaal mogen buitenlandse journalisten er niet binnen wegens de bezetting en kolonisering door de Chinezen.

Maar zij werden bij uitzondering uitgenodigd door de Chinese overheid om het gemoderniseerde Tibet te bewonderen, ondanks de negatieve artikelen die hij al geschreven had over de arrestatie van duizenden monniken die creperen in de gevangenissen.

De religieuze repressie bestaat nog steeds, hoewel er officieel godsdienstvrijheid is. Tussen 2009 en 2012 hebben meer dan honderd monniken zichzelf in brand gestoken als protest.

Onderdrukte Oeigoeren

In 2015 bezocht hij Xinjiang, het gebied van de Oeigoeren. Ook zij worden onderdrukt in hun godsdienst en taal. Aan de grote moskee staat permanent een cordon gewapende politieagenten. Malovic heeft zijn getuigen enkel kunnen spreken door te ontsnappen uit de groep, waarvoor hij nadien flink uitgekafferd werd door de gids.

Pas in 2016 bereikten onthullingen over de Chinese culturele genocide op de Oeigoeren en de heropvoedingskampen met meer dan 1 miljoen gevangen Oeigoeren  het Westen dankzij Adrian Zenz, een Duitse onderzoeker.

Niet meer naar de kerk

Ook voor de kleine gemeenschap katholieken in Xinjiang verslechtert de situatie: almaar meer categorieën, gaande van scholieren tot ambtenaren, mogen niet meer naar de kerk gaan. Xi is bijna zo erg als Mao, die alle godsdiensten wou uitroeien.

De auteur besluit dit hoofdstuk zo: ‘China had vijftig jaar nodig om Tibet te vermoorden, twintig jaar om Xinjiang af te slachten en één jaar om Hongkong te verpletteren in 2019-2020.’

Nieuwe baas

In 2014 hadden de Hongkongers al maanden tevergeefs geprotesteerd tegen een Chinese wet die bepaalde dat de baas van Hongkong niet meer met algemeen stemrecht verkozen mocht worden. In januari 2020 werden alle bijeenkomsten verboden wegens het virus van Wuhan. Een buitenkansje voor Peking om in juni 2020 een nieuwe, nog strengere wet op te leggen.

In 2022 kwam Xi naar Hongkong om de nieuwe baas in te huldigen: John Lee, de politiechef die verantwoordelijk was voor de onderdrukking in 2019. De inwoners kunnen nu niet meer vrij praten over politiek en ook de sociale media worden streng gecontroleerd door de geheime dienst.

Censuur

In 2023 reisde de schrijver opnieuw naar Hongkong. Hij zag overal Chinese vlaggen als symbool van de gebiedsverovering. Getuigen vertelden hem hoe bang ze waren om opgepakt te worden. De leiders van de beweging  voor democratie van 2020 zitten allemaal in de cel. De censuur is nu onbegrensd.

Op drie jaar tijd hebben 400.000 Hongkongers het gebied verlaten. Maar elke dag immigreren er tweehonderd Chinese handarbeiders. De leraren moeten bij de leerlingen patriottisme aanbrengen, de toespraken van Xi aanleren en zeggen dat het Westen China bedreigt.

China heeft ons verraden

De auteur besluit: de wereld hoopte op politieke hervormingen, maar China heeft ons verraden en bedreigt het evenwicht in de Zuid-Chinese Zee, die China voor zich opeist, tot ongenoegen van de Filippijnen, Vietnam, Maleisië en Brunei, en dat ondanks de veroordeling door het Internationaal Gerechtshof in Den Haag in 2016.

Japan wordt ook bedreigd door Noord-Korea en China. Het land verdubbelt nu zijn militair budget in vijf jaar. Australië, het Verenigd Koninkrijk en de VS hebben samen de AUKUS opgericht als verdedigingsmechanisme. De verplettering van Hongkong is een voorbode voor de onderdrukking van Taiwan.

De militaire uitgaven van China stijgen al 28 jaar en bedroegen 292 miljard dollar in 2023. Het wil land wil volgens Malovic samen met het Rusland van Poetin een nieuwe, despotische wereldorde creëren, ten koste van de democratieën.

Beoordeling

Requiem pour Hong Kong is een duidelijke en niet mis te verstane waarschuwing aan de leiders van het Westen en van Oost-Azië voor het toenemende Chinese gevaar. Optimisme is er weinig in te vinden. En de auteur zegt weinig goeds over China. Achteraan staat een summier chronologisch lijstje en een vaag kaartje van China.

Een aparte kaart van Hongkong is er niet bij: je moet zelf uitzoeken waar het vermelde Victoria-eiland, schiereiland Kowloon, … liggen. Mijn Atlas of China was dus nodig om een aantal plaatsnamen terug te vinden.