Drugsgeweld, jihadi’s & kindsoldaten: de nieuwe oorlogsvoering

Dertig jaar lang was cultureel antropoloog Teun Voeten oorlogsfotograaf en verslaggever van wereldwijde conflicten. Een jaar geleden schreef hij een boek over: Het Mexicaanse drugsgeweld. Hij legt daarin onverbloemd verbanden met het exotisch drugsgeweld en onze Westerse, neoliberale samenleving. Zo een dolgedraaide samenleving, schrijft Voeten, schept een klasse van overtollige mensen, die vaak de voetsoldaten worden van drugkartels. Die analogie wordt ondertussen alsmaar meer een zichtbare realiteit. Politici, journalisten en ‘experten’ volharden in wegkijken. Of zoals de uitgeverij De Blauwe Tijger eraan toevoegt: het gelijk van Voeten wordt steeds wranger.

Een Mexicaanse wind waait over

Het gedoogbeleid leidde tot een bloeiende drugseconomie bij onze noorderburen. Sterker, Nederland is het belangrijkste productieland van Europa en exporteert XTC, MDMA en (‘Jihad-drug’) Captagon op grote schaal. Bovendien zijn de drugsdealers innovatief: door agrarische veredelingstechnieken verhandelen ze ‘nederwiet’ met een THC-gehalte dat tien keer hoger ligt dat in het hippie-tijdperk en dat ondertussen als harddrug kan bestempeld worden. De cijfers die Voeten daarover aanhaalt, zijn duizelingwekkend. Alleen al in Tilburg is de illegale hennepteelt de grootste werkgever en is de omzet van achthonderd miljoen even groot als de gemeentebegroting. In augustus 2018 presenteerden criminoloog Pieter Tops en onderzoeksjournalist Jan Tromp* nieuwe cijfers. Zij schatten de omzet van de synthetische drugsmarkt (voorzichtig) op 18,9 miljard euro… Zowat even groot als de omzet van supermarktketen Albert Hein!

Justitie of obstructie?

Ook de drugsgerelateerde liquidaties nemen – net zoals in Mexico – toe. Tegelijk is het een teken aan de wand dat misdaadjournalisten moeten onderduiken en dat een Officier van Justitie bedreigingen kreeg. Kortom, de Mexicaanse drugsoorlog is niet ver van ons bed. Nederland is een narcostaat geworden, zo schrijft Voeten. In februari 2018 was dat ook de alarmerende boodschap van de Nederlandse Politiebond. Door gebrek aan middelen zou de georganiseerde misdaad straffeloos haar gang kunnen gaan en vanuit de onderwereld infiltreren in de legale bovenwereld. Minister van Veiligheid Grapperhuis vond het overdreven, een grap. Recente feiten geven hem ongelijk.

Wat een land tot narcostaat maakt, is volgens Voeten corruptie, infiltratie van de gevestigde orde, straffeloosheid, een bloeiende parallelle zwarte drugseconomie, verstrengeling van onder- en bovenwereld en liquidaties met zware wapens die tot voor kort ondenkbaar waren. Nietsontziende moordpartijen (zoals recent op de Nederlandse advocaat van een kroongetuige in een maffiaproces) gaan steeds meer in de richting van hetgeen zich al decennialang in Mexico afspeelt.
‘In Mexico wordt naar schatting 98,5% van de drugsgerelateerde moorden nooit opgelost. Volgens de voormalige Officier van Justitie, Greetje Bos, resulteerden 400 aanhoudingen in het Brabants drugsmilieu in… zes veroordelingen. Zes op vierhonderd is exact hetzelfde percentage als de 98,5% in Mexico. De obstructie, vertraging en saboteren van de rechtsgang doet het in Nederland even goed.

Ferrari’s & islamscholen

Wanneer je in de Antwerpse buurt Borgerhout een trouwstoet ziet met Rolls Royces, Ferrari’s, Bentleys, weet de brave Antwerpenaar genoeg. De drugsmaffia pakt even uit. Onderzoeksjournalist Raf Sauviller (overleden in 2018) schreef een onthutsend verslag over de Borgerokko Maffia: Marokkaanse drugsmisdaad in Antwerpen.De Mexicaanse strategieën maken ook hier opgang: jongeren kunnen als uitkijkpost of loopjongen tot 5000 euro per week verdienen, buurtbewoners worden tot zwijgen gedwongen, drugscriminelen die sportclubs en islamistische scholen financieren (‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ heet dat tegenwoordig), een ‘omerta’ in de Marokkaanse gemeenschap… Infiltratie van lokaal bestuur door criminele elementen, een verregaande straffeloosheid en een toename van gewelddadige executies worden realiteit.

Antwerps burgemeester Bart De Wever verweet Nederland dat ze door hun tolerant drugsbeleid een ondergrondse economie doen ontstaan, die nu ook naar België is overgewaaid. De haven van Antwerpen is daarbij niet onbelangrijk: een kwart van de Europese cocaïne wordt hier binnengesmokkeld. **

Donkere zijde van de globalisering

Europa, zo stelt Voeten, is niet immuun voor de negatieve effecten van globalisering en neoliberalisme en voor de dreiging van de internationale misdaad waarvan drugs slechts een van de vele takken is. Onze sociaaldemocratische staten krijgen door de massamigratie steeds meer te maken met een groeiende onderklasse van mensen die zich buitengesloten voelen. Dat kunnen net zo goed autochtonen zijn uit de lagere sociaaleconomische lagen, maar ze omvat eveneens een groeiende groep van legale/illegale migranten die moeite hebben om een plaats op de arbeidsmarkt te verwerven.

Het Mexicaanse drugsgeweld is een rauw verslag over extreem geweld en gebaseerd op verdienstelijk, want uitgebreid veldwerk. Daarom is het een boek voor iedereen die met de problematiek begaan is.

(addendum: Ik beperk mij in deze bespreking tot de analogie met West-Europa. Het boek van Teun Voeten is omvattender: hij heeft het ook over de geschiedenis van het drugsgeweld, bekijkt het drugsgeweld vanuit economisch perspectief en doet eveneens een poging tot verklaring van het geweld. Hij probeert de moordenaars te begrijpen: wat is namelijk de zin van ‘zinloos’? Hij deinst er niet voor terug om het perspectief van daders te onderzoeken.)

*Pieter Tops en Jan Tromp, De achterkant van Nederland. Hoe onder- en bovenwereld verstrengeld raken, 2017

** TV-reportage: Drugsmaffia in Antwerpen: het sociale drama achter de coke, 2017