Emily: het buitenbeentje van de Brontës

Emily, de titelheldin van deze film, schreef ooit ‘I am Heathcliff‘. Ze legde die woorden in de mond van Catherine, maar haar grote liefde, de stalknecht Heathcliff, heeft dat net niet gehoord. Hij verlaat de boerderij om zich te wreken nadat zijn geliefde Catherine heeft aangekondigd dat zij met de rijke Edgar Linton zal huwen.

De ultieme overgave

De Franse filosofe, schrijfster en feministe Simone de Beauvoir zag in die ‘Ik ben Heathcliff’ de ultieme overgave van de verliefde vrouw aan de identiteit van de geliefde. ‘Heathcliff is more myself than I am. Whatever our souls are made of, his and mine are the same.‘ Catherine impliceert hier dat hun zielen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en dat hun liefde spiritueel en tijdloos is, tot over de dood heen. Wanneer zij sterft zal de teruggekeerde Heathcliff haar ‘s nachts aanroepen. Over die Catherine, kortweg Cathy, zou singer-songwriter Kate Bush in 1978 debuteren met een nummer 1-hit: ‘Heathcliff, it’s me, Cathy, I’ve come home. I’m so cold, let me in your window.’ In tal van steden ter wereld dansen jonge meisjes nu nog op Kates eigenzinnige dans uit de muziekclip, ook in België.

De Woeste Hoogten

Cathy en Heathcliff zijn natuurlijk de protagonisten van Wuthering Heights, de meest gepassioneerde roman uit de Engelse literatuur, de enige van de Britse schrijfster Emily Brontë. Uiteraard was deze roman ‘gefundenes Fressen’ voor een filmadaptatie maar Luis Buñuel was de enige die het aandurfde om het necrofiele einde te respecteren: hij laat zijn Heathcliff in Cathy’s doodskist stappen.

Een film over de schrijfster van Wuthering Heights kon niet uitblijven. In 1842 studeerden Emily en haar zus Charlotte in Brussel bij Constantin Heger om hun Frans te perfectioneren. Een gedenkplaat naast Beaux Arts in de Baron Hortastraat herinnert ons aan die periode. Charlotte werd verliefd op Constantin Héger. Hij verscheurde haar liefdesbrieven maar zijn echtgenote verzamelde de snippers uit de papiermand en reconstrueerde Charlottes zogenaamde ‘Héger Letters’, vandaag te zien in het British Museum. ‘Vergeef me, liefste meester. Hoe kan ik ooit nog vrolijk zijn zolang ik weet dat ik je nooit meer zal zien’, schreef ze. Haar liefdessmart verzinkt echter in het niets vergeleken met de liefdespijnen van zus Emily.

Regiedebuut

Emily is het regiedebuut van de in Groot-Brittannië geboren Australische actrice Frances O’Conner. In Mansfield Park (1999) vertolkte zij de rol van Fanny Price uit Jane Austens gelijknamige roman van 1814. De 27-jarige Frans-Britse actrice Emma Mackey speelt de titelrol. Ze is bekend van haar rol in de Netflix-serie Sex Education over de seksuele ontwikkeling van tieners op een Engelse middelbare school. De 26-jarige Fionn Whitehead is Emily’s broer Branwell Brontë. Hij speelde de hoofdrol in Christopher Nolans epische oorlogsfilm Dunkirk (2017).

Jonge en bijzonder getalenteerde acteurs en actrices in dit fascinerend, romantisch regiedebuut dat met de deur in huis valt door met het einde van de film te beginnen. Zus Charlotte (Alexandra Dowling) is terecht kwaad op Emily. ‘Hoe kon je Wuthering Heights schrijven? Het is een lelijk boek vol egoïsten die alleen maar aan zichzelf denken.’ Emily valt flauw naast de drie volumes van haar roman, met een opvallend flesje opium ernaast. Het vervolg van de film tracht een antwoord te geven op de vraag: ‘Hoe kon een meisje in het landelijke Yorkshire, zonder enige ervaring en met slechts één buitenlandse reis, naar Brussel, zo’n overrompelende roman schrijven waarin liefde en doodsdrift, eros en thanatos, hand in hand gaan?‘

Inventief

Het is een semi-autobiografische biopic geworden die de schaarse historische gegevens inventief gebruikt en niet altijd de bekende tijdslijn volgt. Zo sterft broer Branwell vóór Emily, schrijft Charlotte Jane Eyre na Wuthering Heights en vertrekken de zusjes uit Brussel niet vanwege de dood van hun tante maar omwille van dominee Weightmans’ (Oliver Jackson-Cohen) overlijden aan cholera. Het is de haat-liefde relatie met deze dienaar van God die Emily geïnspireerd heeft om haar uniek boek te schrijven. Dat heeft ook Charlotte begrepen wanneer zij op het einde Emily’s liefdesbrieven verbrandt en daarna aan haar eigen beroemde roman Jane Eyre begint. Net zoals haar zus zit ook zij voor een leeg blad en opent zij, metaforisch, haar raam op de wereld.

‘Love and be loved’, hoor je dominee Weightman toegeven nadat hij met spijt erkent dat hij zijn passievolle relatie met Emily heeft opgegeven. Emily’s en broer Branwells credo ‘freedom in thought’, op de binnenkant van hun arm geschreven, strookt niet met zijn geloof, waarop Emily antwoordt: ‘Had God ons persoonlijk denken niet goedgekeurd dan had hij ons brein niet geschapen.’

Toch is het die geheime liefde voor de dominee die Emily’s schrijversfantasie gevoed heeft. Op haar echte grote liefde rustte immers een taboe: die voor haar broer Branwell, die ze vereerde én verguisde. Met hem fantaseerde ze verhalen wanneer ze ’s nachts in de burenhuiskamers keken, met hem experimenteerde ze met opium, voor zijn onbenullige schrijfsels was ze bitter hard maar op zijn doodsbed neemt zij zijn dode lichaam in haar armen. Zijn het hun belevenissen die zij verwerkt heeft in haar beroemde roman?

The Masked Writer

Met een panoramische, lyrische cinematografie van Nanu Segal en een Michael Nyman-achtige score van Abel Korzeniowski slaagt Emily erin ons in een Moors-sfeer te brengen. Zonder woorden worden flarden geschiedenis voor ons geresumeerd, zoals Emily’s verblijf in Brussel en haar onvermogen om gewoon les te geven zoals zus Charlotte.

De film breekt duidelijk met het mythische verlegen, zieke eenzaat cliché en toont ons een Emily, de ‘strange one’, de dichteres die niet past in het keurslijf dat haar familie en de burgerij van haar dorp Haworth haar willen opleggen. Dat wordt vooral duidelijk in een sleutelscène: het raad-eens-wie-ik-ben-spel. Met het masker van zijn overleden vrouw dat vader Brontë (Adrian Dunbar) heeft opgediept, speelt Charlotte eerst Marie-Antoinette.

Emily weigert echter het masker te dragen. Wanneer ze het uiteindelijk toch doet, wordt ze haar eigen moeder en reageert de woeste natuur in pure gothic-stijl. Met zo’n masker kan de introverte romanschrijfster een Heathcliff worden! En was die hypothetische liefdesrelatie met de dominee overbodig geweest: ‘Fantasie is het oog van de ziel’. Emily’s Amerikaanse naam- en tijdgenote Emily Dickinson zou twaalf jaar na Brontës dood haar gedicht I’m “wife”—I’ve finished that schrijven: ‘I’m “wife”—I’ve finished that—That other state—I’m Czar—I’m “Woman” now—It’s safer so.’