Israël – Palestina: tweespraak over oorzaken en oplossingen

De auteurs, Ludo Abicht en André Gantman zijn respectievelijk pro-Palestijns en pro-zionistisch. Nu de nieuwe regering Netanyahu voor onrust en doden zorgt, gaan de auteurs in debat over deze kwestie, die ruim 75 jaar oud is.

Hun debat is grotendeels chronologisch geordend en overloopt de geschiedenis van de Bijbel tot nu. Geschiedkundig begint het verhaal van Israël en Palestina met de vaststelling dat er vanaf ca. 2.000 v.C. Joden in hun huidig gebied woonden. Oorzaken van hun verdrijvingen waren hun monotheïsme en de gunstige ligging van hun land. Maar tussen de deportaties van 70 en 135 n.C. en de oprichting van Israël in 1948, woonden er permanent Joden in die regio.

Op het einde van de vierde eeuw werd het christendom de staatsgodsdienst in het Romeinse Rijk. Joden erkenden Christus niet als de Messias en werden beschuldigd van godsmoord. Hun vervolging was dus een teken van God. Maar men had ze nodig om geld te lenen.

Anti-judaïsme en antisemitisme

Het religieus en economisch gemotiveerde anti-judaïsme met slachtpartijen begon in 1096 in de Rijnvallei door de Kruisvaarders. Bij hen zaten ook veel huursoldaten die zichzelf betaalden met het plunderen van niet-christenen. In de veertiende eeuw schreef men de pest toe aan de Joden, die zogezegd de rivieren hadden vergiftigd. Ze kregen verplichte symbolen: een rode of gele lap, een hoed of een schijfje.

Met de Verlichting en de Franse Revolutie ontstond een nieuw soort antisemitisme, dat erger was dan het christelijke van daarvoor. Zo verscheen in 1897 het pamflet De Protocollen van de wijzen van Sion: de Joden zouden de christelijke maatschappij willen vervangen door een Joodse wereldheerschappij. Het is vandaag nog te koop in de Arabische landen. Een ander geval vond plaats in het Frankrijk van 1894, toen de Joods-Franse officier Dreyfus veroordeeld werd tot levenslange ballingschap wegens ‘spionage voor het Duitse Rijk’. Hoewel de echte verrader al in 1896 bekend was, werd Dreyfus pas in 1906 vrijgesproken. Deze affaire bracht Herzl tot het schrijven van zijn boek Der Judenstaat (1896) waarin hij zijn zionisme ontvouwde. Herzl stelde voor een eigen staat te stichten nabij de berg Sion in Jeruzalem.

Massale vestiging vanuit Europa en Arabische landen

De eerste migratie naar Palestina had toen al plaatsgehad: in 1878 trokken Russische Joden uit Odessa naar Palestina.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog verdeelden Sykes (Engeland) en Picot (Frankrijk) het Midden-Oosten onder Engeland en Frankrijk. Palestina werd aan Engeland toegewezen. In 1917 beloofde de Britse minister Balfour aan de Russisch-Joodse Chaïm Weizmann een ‘Nationaal Tehuis’ in Palestina. Tussen 1914 en 1948 vond de tweede migratiegolf plaats, veel groter dan die van 1878. De meeste immigranten kwamen uit Oost-Europa en Duitsland. Vanaf de jaren 20 was er gewapend Arabisch verzet tegen de zionisten, met onder andere een bloedbad van 130 doden in 1929 en een algemene staking in 1936. Vanaf 1939 beperkten de Britten de Joodse immigratie.

De Holocaust bevorderde de verdeling van Palestina. De Sovjet-Unie keurde in 1947 als eerste het verdelingsplan goed. Op 14 mei 1948 liep het mandaat van Engeland af en verklaarde Ben-Goerion de onafhankelijkheid van Israël. Vijf Arabische landen vielen Israël aan, maar zonder succes, behalve dat er 6.000 Israëlische doden vielen.

750.000 Joden werden verdreven uit Arabische landen en namen de plaats in van de ca. 750.000 Palestijnen, die verdreven of gevlucht waren. Abicht noemt het, zoals Ilan Pappe, een geplande etnische zuivering, Gantman zegt dat het niet gepland was. Mogelijk vluchtten ze uit angst voor de Joden en omdat de Arabische leiders hen aanspoorden om tijdelijk te vertrekken: dan hadden zij de handen vrij om oorlog te voeren. De Palestijnen noemen het de Nakba of de catastrofe. Zo ontstond het Palestijnse vluchtelingenprobleem, dat niet opgelost raakte. Hierop volgden er in de jaren 50 veel terreuraanvallen. (Ook was er in die jaren de Suezcrisis, die hier niet vermeld wordt.)

Palestijnse verzetsorganisaties

In 1964 werd de PLO opgericht om de Palestijnen te bevrijden en een einde te maken aan de staat Israël. Dit gebeurde via guerrilla-aanvallen vanuit kampen in Jordanië. In 1967 brak de Zesdaagse Oorlog uit, nadat Nasser de Golf van Akaba had afgesloten en een militair akkoord met Syrië had gesloten. Israël viel aan en versloeg in zes dagen de legers van Egypte, Syrië en Jordanië. Het veroverde de Sinaï, Gaza, de Westelijke Jordaanoever en de Golan. VN-resolutie 242 vroeg dat Israël zich zou terugtrekken uit (de) bezette gebieden: met ‘de’ in het Frans, zonder ‘de’ in het Engels. De Engelse tekst kreeg de goedkeuring.

In september 1970 verdreef Jordanië de PLO naar Libanon. Er kwamen vliegtuigkapingen en aanvallen op Joden wereldwijd. Toch kreeg Arafat overal een onthaal als vredesduif. Op 6 oktober 1973 vielen Egypte en Syrië tegelijk Israël aan. Er vielen 2.838 Israëlische doden en 8.800 gewonden. Bij de Arabieren sneuvelden er 8.500. De Arabische landen hanteerden de eerste keer het oliewapen. In 1978/1979 kwam er in Camp David vrede tussen Israël en Egypte, dat de Sinaï terugkreeg. Maar in 1981 werd Sadat vermoord.

Intifadah

In 1976 bombardeerde Syrië het PLO-kamp Tel al-Zataar met 1.000 doden als gevolg. In 1982 werd een bloedbad aangericht in de kampen Sabra en Chatila en werd de PLO uit Libanon verdreven naar Tunis. In 1987 brak de eerste Intifadah (Volksopstand) los, nadat een Israëlische jeep inreed op een begrafenisstoet. De opstand duurde vier jaar. Er vielen 1.000 Palestijnse doden en enkele Israëlische.

Dan kwam Hamas op het toneel: ze willen van heel Palestina een islamitische staat maken via een heilige oorlog.
In de Golfoorlog van 1990-1991 kozen de Palestijnen de kant van Irak. Gevolg: ze werden verdreven uit Koeweit en het inkomen op de Westoever en Gaza daalde van 2.000 naar 800 dollar per persoon per jaar (p. 147).

Geen vrede

In 1993 sloten Rabin, Arafat en Clinton de Oslo-akkoorden. De PLO erkende Israël binnen de grenzen van voor de Zesdaagse Oorlog. Israël erkende de PLO als vertegenwoordiger van het Palestijnse volk. In 1994 kwam er dan vrede tussen Jordanië en Israël. In 1995 volgden de Oslo II-akkoorden. Maar ze brachten geen vrede. Een Jood vermoordde Rabin omdat laatstgenoemde voor vrede was. Intussen waren de Palestijnen ontgoocheld omdat de miljoenen donorgeld niet naar hen gingen, maar naar Arafat en andere corrupte leiders, en naar wapens.

In september 2000 bezocht Sharon de Tempelberg. Dit gaf aanleiding tot de tweede Intifadah. In Taba (2001) kwam men nochtans dicht bij een akkoord. Israël deed toegevingen, onder andere een weg van 50 km tussen Gaza en de Westoever, en de Palestijnen zouden afzien van het recht op terugkeer van de vluchtelingen. Maar er volgde geen ratificatie.

In 2002 startte Israël met de bouw van de Muur, die 10 procent van de Westoever in beslag neemt en 30 procent van de Palestijnse waterbronnen. Nu is er geen aaneengesloten leefbaar Palestijns gebied meer. Duizenden Palestijnen, die vroeger werk hadden in Israël, zijn nu werkloos.

Geen verbetering

In 2005 trok Sharon de Israëlische troepen en 9.000 kolonisten terug uit Gaza. Het Palestijnse grondgebied werd met Gaza 20 procent groter, maar Israël sloot de grenzen en de werkloosheid steeg tot 70 procent. Gaza werd volledig afhankelijk van buitenlandse hulp. Hamas won er de verkiezingen van 2006 en voert er een schrikbewind.

Na 2006 bleef verbetering van de situatie uit. De eerste Gaza-oorlog duurde van 27 december 2008 tot 17 januari 2009. Hoewel Hamas duizenden raketten had afgevuurd, kwam Israël er weer slecht uit in de media. In 2014 werden drie Joodse tieners vermoord. Israël sloeg hard terug: er vielen 2100 Palestijnse doden en 73 Israëlische.

In 2020 sloten de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein in Washington de ‘Abraham-akkoorden’ met Israël. Er volgden overeenkomsten met Soedan en Marokko. Einde 2022 kreeg Israël de zesde regering van Netanyahu, met ultraorthodoxe en extreemrechtse kolonisten. Joodse kolonisten verdrijven weer Palestijnen uit hun huizen.

Op het einde vragen de auteurs zich af of een rechtvaardige oplossing mogelijk is. Theoretisch wel, in praktijk helaas nog lang niet. De 21 procent Palestijnen in Israël hebben het wel beter dan de Arabieren in de buurlanden.

Beoordeling

Dit is geen gemakkelijk boek. Niet iedereen kent de Bijbelse geschiedenis, niet iedereen kent het verschil tussen anti-judaïsme en antisemitisme, tussen de diverse soorten Joden. Een lijst met begrippen zou dus welkom zijn. Op het einde krijgen we een summier chronologisch overzicht, maar geen cijfers van het aantal Palestijnen in Gaza, Israël, West-Jordanië, elders en het aantal Joden in Israël en elders.

Het enige kaartje (p. 10) is vrij primitief en onduidelijk, een hoop plaatsnamen staan er niet op en de aanduiding van de Westoever is foutief.

De volgorde is soms rommelig: de eerste Intifadah van 1987-1991 staat voor de Jom Kippoeroorlog van 1973 en de antisemitische uitspraak van De Gaulle uit 1967 staat bij het huidige antisemitisme in plaats van bij de Zesdaagse Oorlog.
De lezer wordt wel permanent uitgedaagd om na te denken wie van de twee auteurs gelijk heeft. Het is een boeiend boek.

Israël-Palestina: Tweespraak over oorzaken en oplossingen van Ludo Abicht en André Gantman is verkrijgbaar bij onze webwinkel.