Mrs Lowry & Son: Moeders Mooiste

Biografische films over schilders: cinematografisch zitten ze altijd goed want er wordt immers geschilderd met licht. Mike Leighs drie uur durende Mr. Turner (2014), bijvoorbeeld, lijkt dan ook meer op een schilderij dan op een film. De Britse romantische kunstschilder J.M.W. Turner, vertolkt door Timothy Spall, schilderde veel landschappen en zeegezichten die bijzonder aantrekkelijk ogen op het witte doek.

Ook inhoudelijk kunnen ze putten uit sterke emoties: Vincent van Gogh die zijn oor afsnijdt, de zwaargehavende kreupelen Henri de Toulouse-Lautrec en Frida Kahlo die toch een passioneel leven lijden, vechtersbaas Caravaggio die tijdens een ruzie een man doodt.

Oedipus in Pendlebury

Mrs Lowry & Son van Royal Shakespeare Company regisseur Adrian Noble gaatover de Engelse schilder L(aurence) S(tephen) Lowry (1887-1976) en diens oedipale relatie met zijn bedlegerige, dominante moeder Elizabeth. Als film deelt hij noch de cinematografische kwaliteiten, noch de passionele emoties van hogergenoemde biopics: Lowry behoort dan ook niet tot het pantheon van schildertitanen. Een bed-Kammerspiel zou je deze film kunnen noemen die zich bijna uitsluitend afspeelt in de slaapkamer van Lowry’s betuttelende moeder in Pendlebury.

Gebaseerd op een luisterspel dat tot toneelstuk werd verwerkt kan de film zijn theaterorigine niet verbergen. Met zijn klassieke eenheid van tijd en plaats moet deze biopic het hebben van het minst filmische element: dialogen. De repetitieve conversaties tussen zoonlief en mama doen denken aan het absurd theater van Samuel Beckett met als onderwerp: het eten en het thuiskomen. ‘Ben jij het Laurie? Wie anders, mama! Is de deur op slot ,want er zijn veel inbrekers in deze arbeiderswijk? Maar hoe zouden die aan een sleutel komen, mama?’ De door Lowry gebakken worstjes worden uiteindelijk afgekeurd zodra ma hoort dat niet haar lievelingsbeenhouwer maar diens slagersknecht ze heeft verkocht.

Levenspassie mijlenver zoek

In feite is Lowry een mantelzorger avant la lettre: overdag haalt hij de huishuur op in de armenbuurt van Manchester. Af en toe krijgt hij een emmer over zijn hoofd als de centen ontbreken maar voor de rest is het moeder verzorgen en… ’s nachts schilderen in zijn werkkamer. Een totaal zinloze bezigheid volgens mama Elizabeth en volgens de lokale kunstrecensent wiens artikel ze graag tergend voorleest.

Nee, de levenspassie die we vinden bij schilders als Van Gogh, Toulouse-Lautrec, Kahlo, Caravaggio en Turner, is mijlenver zoek bij Lowry. Op zijn 82ste gaf de schilder toe nooit een vrouw te hebben gehad. De biopic focust, zoals de titel aangeeft, op die verstikkende relatie tussen de schilder en zijn rancuneuze, manipulatieve moeder, die geen kans laat voorbijgaan om haar zoon te vernederen.

Industriële landschappen

Centraal staat de periode na het overlijden van Lowry’s vader tot de (bevrijdende) dood van zijn moeder in 1939. Wat daarna komt, dus niet verteld wordt in de film, kleurt heel wat scenes. Hoe potsierlijk van Elizabeth om haar zoon, de zogezegde zondagsschilder, te adviseren een ‘hobby’ te zoeken die iets opbrengt, wetende dat men Lowry’s schilderij The Football Match (1949) in 2011 voor £5,641,250 veilde bij Christie’s.

Lowry wordt de schilder van industriële landschappen genoemd, de schilder van de arbeidersklasse, voorgesteld als ‘matchstick men’, lucifermensjes in fabrieken. Wat het platteland rond Arles was voor Van Gogh, zijn de industriesteden en de arbeiderswijken van Manchester voor Lowry.

Toen hij in 1976 op 88-jarige leeftijd stierf, liet hij, ongehuwd en kinderloos, 1000 schilderijen en 8000 tekeningen na. In een anachronistische epiloog zien we de toen al overleden schilder zitten in het Lowry Centre in Salford. Daar herkennen we onder meer zijn Man Lying on a Wall en zijn Bearded Lady. Dan pas beseffen we dat Lowry’s moeder een ereplaats verdient in het pantheon van verschrikkelijke moeders, naast Mommie Dearest, Precious, Carrie en natuurlijk Psycho. Waar, toch, was Norman Bates toen Lowry hem nodig had?

Burgerlijke snob

Opgekropte frustratie, dat is de reden van Elizabeths demoraliserende houding. Zij is verbitterd door het feit dat haar echtgenoot haar heeft achtergelaten met zware schulden waardoor ze moest verhuizen naar een arme arbeiderswijk. ‘What kind of a woman dreams of ending up in a two-up, two-down terrace in Pendlebury?’, verzucht ze. Vaarwel haar ambities om concertpianiste te worden! Tot overmaat van ramp neemt nu haar zoon deze vulgaire lagere klassen als onderwerp voor zijn dilettantistisch prulwerk. ‘You find things beautiful that no one else does. Why can’t you just do normal painting?’ Normale schilderijen zoals zeilboten op een rivier. Omwille van zijn voorliefde voor de zee, heeft Lowry die ook geschilderd. Maar het is pas nadat buurvrouw Mrs Stanhope Lowry’s conventionele zeilbotenschilderij heeft goedgekeurd, dat ook Elizabeth het mooi vindt. Onnodig te zeggen dat beide dames dezelfde Hogere Klassenpretenties delen.

Dat is nu net de diagnose van Elizabeths houding; het ‘keeping up appearances’ syndroom, typisch Engels (misplaatste) klassenbewustzijn. Hyacint ‘Bouquet’ regeerde haar omgeving met ‘goede smaak’, Elisabeth doet dat vanuit haar bed door haar zoon te kleineren! En die zoon wil een vrouw behagen die niet te behagen valt.

Twee filmlegendes

Het samenspel tussen de twee filmlegendes Vanessa Redgrave (82!) en Timothy Spall (62) is de grootste troef van deze ‘kleine’ film. Redgrave speelt het kreng op zo’n manier dat we haar uiteindelijk toch niet gaan haten.

Daartegenover staat Timothy Spall, houterig en kwetsbaar, die, net als in zijn vertolking van Turner, met zijn zachtaardig gegrom zijn gemoedstoestand uit. Sinds zijn vertolking van Turner is zijn lichaamsgewicht gehalveerd, zijn talent helemaal niet!

 ‘I am a man who paints. Nothing more, nothing less’

Zo excentriek en flamboyant als Turner is, zo gewoon en bescheiden is Lowry. Die vergelijking maken we bijna spontaan omdat beide schilders vertolkt worden door Timothy Spall. ‘Ik ben een man die schildert, niets meer en niets minder,’ herhaalt Lowry alsmaar opnieuw, als een refrein. Later weigerde hij een aantal belangrijke onderscheidingen, waaronder de Order of the British Empire (OBE) en het ridderschap. ‘Waarom zou ik, nu mijn moeder niet meer leeft,’ was zijn verklaring.

Mrs Lowry & Son is dus een intiem, niet spectaculair portret geworden, zonder glamour en kleurrijke extravaganties.

Een tip voor kunstgalerijen: vertoon de film gecombineerd met een bezoek aan The Lowry, het museum in Salford Quays, Engeland. Best op een moment dat er geen kwaadaardige virussen circuleren.

De coronacrisis verhindert bioscoopbezoek. Maar enkele Belgische VOD-platformen en filmdistributeurs zorgen voor een blijvend filmaanbod. Dit digitaal initiatief geldt voor films die in de bisocoop nog te zien waren de dag van de sluiting van de zalen en zal duren zolang de zalen gesloten blijven. Dit aanbod zal dus op de Video On Demand platformen aanwezig zijn tegen een bioscoopprijs van €7,99. U kan hiervoor terecht bij de VOD-platformen Proximus Pickx VOD, VOO, Dalton.be, Lumierefilms.be en Universcine.be.