The Decameron: meer (opera) buffa dan Boccaccio

Deze achtdelige, zwarte komedieserie op Netflix, gloednieuw én stokoud, is zeer losjes gebaseerd op Il Decamerone van Boccaccio, het veelbesproken meesterwerk uit de veertiende eeuw.

De Italiaanse schrijver, dichter en humanist Giovanni Boccaccio (1313-1375) is vooral bekend van de Decamerone met zijn levendige beschrijvingen van het middeleeuwse leven en zijn scherpe observaties van de menselijke natuur en diens gedrag.

De Decamerone is wereldberoemd voor de volkse humor en spot met de geestelijkheid en de gezagdragers. Het werk is een raamvertelling en bestaat uit honderd verhalen, die worden verteld door een groep van zeven jonge vrouwen en drie jonge mannen.

Ze hebben zich teruggetrokken in een luxevilla op het platteland om te ontsnappen aan de pest die Florence teistert en de bevolking heeft gedecimeerd. De verhalen worden verteld over een periode van tien dagen, vandaar de naam. Ze variëren van komisch tot tragisch en hebben een grote invloed gehad op latere schrijvers, onder wie Chaucer en Shakespeare.

Boccaccio en Pasolini

Het is dus niet verwonderlijk dat de Italiaanse dichter, schrijver en regisseur Pier Paolo Pasolini in 1971 in de ban geraakte van zijn landgenoot Boccaccio met een selectie van tien verhalen uit het originele werk. Pasolini verplaatste ze van Florence naar de meer volkse omgeving van Napels.

Stuk voor stuk lopen ze over van de zinnelijkheid en bespotten ze de kerkelijke moraal. Zo valt een heel nonnenklooster voor de charmes van hun tuinman en belooft een priester om de vrouw van een naïeve boer in een paard te veranderen. Ze moet hiervoor al haar kleren uittrekken en als de priester haar berijdt, maakt hij zo ‘een staart’ aan haar achterwerk.

Pasolini’s Il Decameron werd zowel geprezen om zijn artistieke visie als bekritiseerd omwille van zijn vulgariteiten. Pasolini gebruikt de verhalen om de schoonheid en complexiteit van het menselijk bestaan te vieren en tegelijk de hypocrisie en corruptie van de samenleving aan te klagen.

Toen provocerend en controversieel, tegenwoordig beschouwd als een klassieker die de tand des tijds heeft doorstaan en nog altijd relevant is als viering van het leven in al zijn facetten.

Boccaccio en Kathleen Jordan

Ook de getalenteerde Amerikaanse scenarioschrijfster en producente Kathleen Jordan liet zich door Boccaccio inspireren. Ze staat vooral bekend om haar humor, haar scherpzinnigheid en de sterke vrouwelijke personages.

Toch wordt de Amerikanisering van dit Italiaans chefd’oeuvre door heel wat critici de grond ingeboord. Sommigen vergelijken The Decameron met het bij Doorbraak besproken The White Lotus, maar dan zeven eeuwen eerder en met veel meer ratten en pestbuilen. Een Love Island van heel, heel lang geleden. Een kostuumdrama zoals je nog nooit zag: hitsiger, gekker en gewelddadiger dan Bridgerton.

Ongelijk

Ongelijk hebben ze! Niet dat die vergelijkingen niet opgaan. Kathleen Jordan baseerde haar serie niet op het origineel, maar liet er zich door inspireren om een versie te maken waarin vooral de strijd tussen heersers en overheersten, meester en slaaf, centraal staat.

The Decameron speelt zich, net als het origineel, af op het Toscaanse platteland, even buiten Florence, maar voor de opnames gebruikte ze vooral de wijk San Pellegrino die werd omgetoverd tot het veertiende-eeuwse Florence. Villa Santa verrees in de Cinecittà Studio’s in Rome, meer bepaald in Studio 5, bekend als het tweede huis van Federico Fellini.

Hoewel ook nu enkele edelen en hun bedienden Florence ontvluchten en in Villa Santa belanden om aan de pest te ontsnappen, is het hier niet om verhalen te vertellen – dat doen ze op het einde van de serie – maar om die verhalen zelf te beleven.

Hun namen zijn behouden: onder meer Pampinea en Misia, haar dienstmeisje, hypochonder Tindaro met zijn persoonlijke arts Dioneo en Filomena, de laatste in de lijn van haar adellijke familie met Licisca, haar bediende.

De hel dat zijn de anderen

In een interview met The New York Times vertelde Kathleen Jordan dat ze haar inspiratie haalde uit de houding van rijke mensen tijdens de eerste maanden van de coronapandemie.

‘Waar gewone mensen en hulpverleners stierven of hun leven gaven, klaagden zij dat ze “vastzaten” in hun miljoenenvilla’s. Het motiveerde mij tot het schrijven van deze apocalyptische klassensatire, die zowel ouderwets als modern moest aanvoelen. Ik zie de serie als een extravagante lockdown vol seks, afgunst en eigen agenda’s, waarbij de horror uit de “echte wereld” steeds dichterbij komt’, klonk het. Die horror zit niet alleen buiten ons, maar in ons.

Het best kan je deze The Decameron als een opera buffa bestempelen, een operagenre dat ontstaan is in Italië uit de Commedia dell’arte. En nee, die arme Boccaccio draait zich niet om in z’n graf, maar denkt: ‘Er is niet veel veranderd op die zeven eeuwen: de rijken worden rijker, de armen armer en in de dood zijn ze allen gelijk, maar de een wat gelijker dan de ander.’