This England: boeiende serie over de politieke worstelweg van Boris Johnson

Eigenlijk hebben we weinig gemeen, Boris Johnson en ik. Hij heeft een rijke bourgeois-achtergrond, ik een proletarische. Hij studeerde in de elitaire bastions Eton en Oxford, ik met studiebeurzen in een college en aan de UFSIA. Hij heeft een indrukwekkende politieke blitzcarrière, van Londens burgemeester tot minister van Buitenlandse Zaken en ‘s lands eerste minister, ik ben al jaren apolitiek.

Om het met Orwelliaanse termen uit te drukken: Boris is het heerszuchtig varken Napoleon uit Animal Farm, ik de fatalistische ezel Benjamin die denkt: ‘Wie ook de macht neemt, de armen worden steeds armer en de rijken rijker!’

Shakespeare forever

Is het dat? Nee, natuurlijk niet. Ik kan zo nog lang doorgaan. Hij is 59, ik 75. Hij is ook journalist en schrijver, maar als columnist bij The Daily Telegraph heeft hij een jaarsalaris van 275.000 pond voor een wekelijkse bijdrage van 1.100 woorden. Hij heeft zeven kinderen bij diverse dames, ik slechts vier bij maar één vrouw. Hij is al sinds 2016 een boek over Shakespeare aan het schrijven met een voorschot van een half miljoen pond, drie keer meer dan zijn premierloon; ik heb mijn boek net af, zonder voorschot. Maar, ja hoor, daar lijken Boris en ik toch wel iets gemeen te hebben: onze bewondering voor de Bard van Engeland. Zijn boek zal Shakespeare: the Riddle of Genius heten, het mijne Shakespeare in Scène Gezet.

Zijn flaptekst luidt: ‘Boris Johnson sets out to determine whether the Bard is indeed all he’s cracked up to be, and if so, why and how… He explores the endlessly intriguing themes of the plays, and how they speak to us across the centuries.’ Mijn flaptekst is ietwat bescheidener: ‘Aan de hand van Shakespeare-verfilmingen leidt Karel Deburchgrave ons doorheen de ontelbare vragen, mysteries en anekdotes die onlosmakelijk verbonden zijn met het grootste Engelse exportproduct aller tijden.’ Boris zoekt naar de oorsprong van de genialiteit van Engelands iconische dramaturg, ik naar de eenvoudigste manier om als gewone sterveling er kennis mee te maken: niet alleen via de toneelstukken maar vooral via de verfilmingen.

‘This sceptered isle’

Maar wat heeft Shakespeare nu te maken met deze recensie over de zesdelige Britse tv-serie samengesteld uit archiefbeelden en nagespeelde scènes en nu te zien zondagavond op Canvas? Alles! Het begint al bij de titel en eindigt met de slotscène van dit docudrama geschreven door Michael Winterbottom en Kieron Quirke.

Oorspronkelijk ‘This Sceptred Isle’ genoemd, verwijst ook de huidige titel ‘This England’ naar een beroemde monoloog uit Richard II uitgesproken door de stervende, vaderlandslievende John of Gaunt: ‘This royal throne of kings, this sceptered isle, This earth of majesty, this seat of Mars, This other Eden, demi-paradise, This fortress built by Nature for herself, Against infection… Against the envy of less happier lands. This blessed plot, this earth, this realm, this England.’

Vandaag nog steeds beschouwd als de mooiste ode aan Engeland ooit geschreven. Maar was dat ook nog zo toen Boris aan de macht kwam? Een gekroond eiland met een hoogbejaarde koningin? Een ander Eden, met een Brexit voor de deur? Een fort tegen infecties, met een pandemie op komst? Zeker is dat het niet benijd werd door minder gelukkige landen.

Jaar van voorspoed en groei

Toch was Britain volgens Boris Johnson nog steeds groots, en zou het nog grootser worden. Iets wat grote broer Trump ook dacht, maar dan over zijn land. Met een verpletterende overwinning in december 2019 achter de rug, dankzij de ‘Get Brexit Done’-slogan, geeft Johnson zijn triomfantelijke overwinningsspeech met de belofte dat 2020 een ‘jaar van voorspoed, groei en hoop zal worden’.

Van Shakespeareaanse dramatische ironie gesproken. Hij had toen beter de woorden van zijn idool Churchill uitgesproken: ‘Ik kan u alleen bloed, zweet en tranen beloven.’ Niet toevallig volgt na die belofte een beeld van duizenden vleermuizen in Wuhan. Wat volgt is een blik in wat de Engelsen de ‘corridors of power’ noemen met Johnsons adviseur Dominic Cummings (deze keer niet Cumberbatch maar Simon Paisley Day) en minister van Gezondheid Matt Hancock (Andrew Buchan) als antagonisten. En met Kenneth Branagh en Ophelia Lovibond als Boris en Carrie Johnson.

Branagh, de Laurence Olivier van vandaag

Wat stem, fysiek, bewegingen en ook maniertjes betreft, is Branagh de ideale acteur om de joviale, charismatische maar zeer omstreden politicus te vertolken. Branagh kan transformeren, in Hercule Poirot met een imposante snor die zijn gelaatsverwondingen van de Eerste Wereldoorlog moet verbergen. Of als Shakespeare in All is true. Het was Branagh die de volledige Hamlet verfilmde, op één woord na. Welk woord, kan u zeker vinden in één van de twee hogergenoemde Shakespeare-boeken.

In 2012 was Groot-Brittannië gastland voor de Olympische Spelen. Tijdens het openingsfeest traden twee Britse iconen op: James Bond en William Shakespeare. 007, Daniel Craig, sprong samen met Queen Elizabeth (zogezegd) uit een helikopter en Kenneth Branagh gaf zijn ‘Be not afeard’ speech uit The Tempest.

Bond of Branagh, 007 of de Bard? Een Britse spion met een ‘license to kill’, zes decennia lang, of de grootste dramaturg ter wereld, vertaald in bijna honderd talen, met een universeel relevante en nog altijd hedendaagse thematiek gebracht met en traan en/of een lach, 41 decennia lang? Voor mij is Branagh de Laurence Olivier van vandaag! Het zijn acteurs als Kenneth Branagh die politici doen uitschreeuwen: ‘We want William Shakespeare in the classroom, not Ronald Mc Donald!’

A Shakespeare quote a day, keeps Alzheimer away

Niet verwonderlijk dat Johnsons Shakespeareboek en citaten uit Hamlet, Macbeth, Henry V en Julius Caesar de rode draad vormen in deze serie. ‘The readiness is all’ (Hamlet 5, 2) als coronaslogan. ‘Bloody instructions which, being taught, return to plague th’inventor'( Macbeth 1,7) als waarschuwing tegen verkeerde beslissingen. ‘Once more unto the breach, dear friends’ (Henry V 3,1) als aanmoediging om er nog eens tegenaan te gaan en natuurlijk ‘Beware the ides of March’ (Julius Caesar 1,2) als referentie naar de dag, 15 maart 2020, toen velen besmet werden, zoals Boris, of echt corona kregen, zoals ikzelf.

We horen niet alleen citaten van de Bard maar ook van John Donnes To His Mistress Going to Bed, de grootste verbale striptease uit de Engelse poëzie. Voor Boris in bed stapt, trakteert hij zijn vrouw op: ‘In this love’s hallow’d temple, this soft bed. In such white robes, heaven’s angels used to be received by men.’ Ook de seksuele beeldspraak in Donnes gedicht The Flea, krijgt ze van hem te horen: ‘It sucked me first, and now sucks thee, And in this flea our two bloods mingled be.’ Net voor hij ziek wordt, beseft Boris dat ‘Great honors taste sweet but they come bringing pain.Something goes wrong between a man and the gods and his whole life is overturned’ uit Euripides: Iphigeneia in Aulis.

‘Truth is stranger than fiction’ (Mark Twain)

Gebaseerd op echte gebeurtenissen. Zo wordt elke episode ingeleid. Is fictie wel de beste manier om ware geschiedenis aan de man te brengen? En dan nog wel een geschiedenis zo kort bij die we allen zelf beleefd hebben. The Independent noemde de serie ’the show that nobody was asking for’.

Willen we het nog wel zien: de vele coronadoden in rusthuizen, de dilettantische voorbereidingen, de overwerkte dokters en verplegers, en een eerste minister die Cobra-meetings brost en op vakantie gaat op het eiland Mustique om aan zijn boek te werken dat in 2016 had moeten verschijnen ter gelegenheid van de 400ste verjaardag van Shakeseares overlijden?

Een eerste minister die (zwart-wit) nachtmerries heeft, niet door corona maar door herinneringen aan zijn losbandig leven. Een eerste minister die constant op zoek is naar iemand om zijn hondje Dilyn uit te laten en ondertussen wel Griekse filosofen citeert en Shakespeare natuurlijk. Is dat flirten met de waarheid of had Ken Loach gelijk toen hij zei: ‘The only good Tory is a lavatory.’

‘The only good Tory is a lavatory’

Het is geen fraai beeld, het immens verschil tussen de echte en de gelogen coronacijfers. Johnsons adviseur Dominic Cummings die 400 kilometer van Londen naar Durham en Barnard Castle reist, terwijl hij en zijn gezin al coronaverschijnselen hadden en iedereen ‘in zijn kot’ moest blijven. En dan hebben we het nog niet gehad over de Partygate schandalen, het daaropvolgende aftreden van Johnson, én dat van zijn opvolgster Liz Truss. En het feit dat de kersverse nieuwe premier Rishi Sunak als minister van Financiën getrouwd is met een Indische miljardair die geen belastingen betaalt in het land dat hij leidt.

Echte Shakespeare villains zoals Jago of Richard III zijn het niet, dat was het coronavirus, maar het maakt wel duidelijk dat vele Conservatieven op een andere planeet leven. Met even veel minachting voor het gewone volk als Thatcher, die ooit de beruchte literaire woordspeling maakte op Christopher Fry’s komedie The Lady’s Not for Burning: ‘The lady is not for Turning.’

Wordt het voer voor This England, Part II of vinden we nu al dat het verhalen zijn ’told by an idiot, full of sound and fury, signifying nothing!’