Tobback schudt de socialisten wakker

De jongere generatie zal het zich amper of niet kunnen voorstellen, maar ooit waren de socialisten groot en machtig. Er was een tijd toen er nog werd geluisterd naar socialistische voormannen en -vrouwen. Dat was natuurlijk ook omdat die mannen en vrouwen toen iets te vertellen hadden. Er was een visie, een plan en de onstilbare goesting om de samenleving vorm te geven. Zaken die compleet ontbreken bij de socialisten van vandaag.

Dat is ook wat Louis Tobback, een van die voormannen uit de goede tijden, meer dan behoorlijk dwarszit. Geheel in zijn eigen vlijmscherpe, soms onbehouwen stijl ventileert hij zijn ongenoegen in het pas verschenen boek Dwarsgedachten, de neerslag van 40 uren interviews met journalist Jan Lippens.

Van machtspartij naar partij zonder smoel

Louis Tobback begon zijn politieke carrière in 1965 bij de Leuvense Commissie van Openbare Onderstand (nu OCMW), als 27-jarig lid van de toenmalige nog unitaire Belgische Socialistische Partij. In de daaropvolgende 54 jaar zou zijn politieke carrière hem gemeenteraadslid, schepen, volksvertegenwoordiger, minister, fractievoorzitter, partijvoorzitter, provincieraadslid en bovenal burgemeester van Leuven maken, een post die hij sinds 1995 bekleedde en pas vorig jaar doorgaf aan Mohamed Ridouani.

In die vele jaren lanceerde Tobback niet alleen Ridouani en zijn eigen zoon Bruno, maar ook illustere socialisten als Frank Vandenbroucke en Johan Vande Lanotte. Hij legde zelf ook een bewogen weg af met hoogtepunten, successen maar ook dieptepunten, zoals het Agustaschandaal en de dood van de uitgewezen asielzoekster Semira Adamu. Hij zag ook zijn partij evolueren van een unitair Belgische naar een Vlaamse partij en van een succesvolle machtspartij die echt kon wegen op het beleid naar het zieltogende partijtje dat zich nu moet weren in de oppositie, zonder een echte eigen smoel.

Agusta

REPORTERS © Didier DE HOE

Een Agusta boven Brussel

Vooral dat laatste valt Tobback bijzonder zwaar. In Dwarsgedachten  spaart hij zijn kritiek dan ook niet, iets wat hij overigens nooit gedaan heeft. Hoewel het boek al voor de jongste federale en Vlaamse verkiezingen geschreven werd, blijkt uit de uithalen van Tobback dat hij de bui al goed zag hangen. Hij heeft dan ook zijn jarenlange ervaring mee. In 1994 werd hij partijvoorzitter van de toenmalige SP, die in bijzonder woelig water terecht was gekomen door het zogenoemde ‘Agustaschandaal’.

Het Italiaanse bedrijf Agusta bleek vele miljoenen Belgische franken te hebben beloofd aan vooraanstaande figuren van de SP en PS in ruil voor een lucratief contract voor de aankoop van een aantal Agusta gevechtshelikopters. De corruptie kwam aan het licht en kostte een aantal socialistische kopstukken hun job en vooral de partij een groot deel van haar geloofwaardigheid en betrouwbaarheid. Tobback gooide het roer helemaal om, zocht naar verjonging en verbreding binnen zijn SP en gaf de opdracht om een grondige ideologische en organisatorische vernieuwing uit te tekenen, wat uitmondde in het Toekomstcongres van 1998.

‘Kleinburgers’

Die drang om de partij op het juiste spoor te zetten en te houden heeft de 81-jarige ‘krokodil’ vandaag nog altijd. ‘Geef mij 100 militanten en ik verover de wereld’, zegt hij stellig. Hij zal het niet letterlijk menen, maar hij is wel oprecht als hij ook stelt dat hij met de idee speelt om een socialistisch studiecentrum op te richten. Volgens Tobback is dat dringend nodig, want de socialistische droom is in zekere zin compleet mislukt: in plaats van socialisten heeft de socialistische beweging ‘kleinburgers’ voortgebracht, een soort waar Tobback niet bepaald mild voor is:

‘Als de kleinburger het gevoel heeft dat hem tekort wordt gedaan, dan ziet hij politiek twee mogelijkheden. Ofwel springt hij over naar neoliberale partijen die, geïnspireerd door Theodore Dalrymple, vinden dat het maar eens uit moet zijn met al dat profiterende gespuis. Ze moeten verdorie maar werken en voor zichzelf zorgen. De kleinburger met een beetje beschaving stemt dus voor neoliberalen die staan voor orde en discipline en dure woorden gebruiken over de sterke, individuele, hardwerkende burger. Liberale partijen die ook al die bijdragen voor de sociale zekerheid niet nodig of minstens veel te hoog vinden. Als de kleinburger ietsje minder beschaafd is, stemt hij voor het Vlaams Blok — ik gebruik nog altijd liever die naam dan Vlaams Belang, want die dekt beter de lading.’

Socialisme gefileerd

En zo fileert Tobback in twintig hoofdstukken in zijn kenmerkende onbehouwen stijl het socialisme van vandaag, maar geeft hij tegelijk ook inzicht in het socialisme van vroeger. Dat is geen perfect verhaal, verre van, maar het zou de jongere generatie zeker sieren om er met het nodige respect, maar vooral met de nodige aandacht, naar te kijken en te luisteren. De sociaaldemocratie ligt vandaag geheel voor pampus. In Vlaanderen wordt aan de ene kant mordicus afstand genomen van de hardere lijn die de Deense socialisten zijn ingeslagen, maar staat men tegelijk ook op de achterste poten omdat gelijke kansen voorvechter nogal boude uitspraken heeft gedaan over Molenbeek.

Het is duidelijk dat migratie en integratie de splijtzwam van de socialistische partij is. Het is de rots waar het eens zo sterke schip op te pletter is gelopen en de overlevenden maken spartelend voor hun leven ruzie over of ze nu op die rots aan land moeten gaan of er net zo snel mogelijk van moeten wegzwemmen. Auteur Jan Lippens laat er Tobback een heel hoofdstuk zijn (dwars)gedacht over zeggen. Het is niet heel orthodox en bij wijlen behoorlijk politiek incorrect, maar er zit zeker materiaal in dat kan dienen voor een opfrissing van de socialistische gedachte.

Dwarsgedachten is een aanrader, niet in het minst voor de nieuwe lichting socialisten.