Rekeningrijden, een oplossing van gisteren voor een probleem van vandaag

Niemand ontkent dat Vlaanderen/België te kampen heeft met een zwaar fileprobleem. Tevens zullen weinigen ontkennen dat Vlaanderen gebukt gaat onder een loodzware belastingdruk. Bij zowat elke belastingparameter vind je België aan de top of minstens in de top-3. Anderzijds staat België laag gerangschikt qua ‘wat krijg je terug voor je belastingen’. Toch besliste Vlaanderen zonet om een nieuwe kilometerheffing in te voeren. Niet meteen, maar de princiepsbeslissing is genomen, gesteund door alle traditionele partijen.

De rekening van het rijden

België kent reeds een vorm van rekeningrijden: de accijnzen en btw bovenop die accijnzen behelzen 60% van de pompprijs. De gebruiker betaalt dus reeds per gereden kilometer. Met gemiddeld 15.000km per jaar, 6,5l/100km en een benzine/dieselprijs rond 1,4€/l geeft dat een jaarlijkse belasting van 819€ of 5,5ct per gereden kilometer (ongeacht locatie en/of tijdstip). Dit komt uiteraard bovenop de BIV en de jaarlijkse verkeersbelasting (laten we uitgaan van 400€).

Bij het proefproject rekeningrijden uit 2014 werden volgende zones (tarieven) voorgesteld: stad (9ct/km), snelweg (5ct/km) en daarbuiten (6,5ct/km). Dit proefproject leverde volgende resultaten op:

• 63% was tegen het concept, 25% voor;
• verkeer nam af met 5,5% (8% in de stad, slechts 2% op snelwegen);
• quasi geen effect op het file-leed;
• deelnemers beperkten hun gebruik met gemiddeld 3,6%.

Aan die tarieven, met een geschatte 20-60-20 distributie stad-snelweg-daarbuiten(~6,1ct/km), zit je reeds na 6557km door de 400€ voorgestelde ‘korting’ op de jaarlijkse verkeersbelasting. Áls je tenminste daadwerkelijk gelooft dat een overheid zo’n lucratieve no-hassle  belasting effectief zou afschaffen.

Kristallen bol

Mijn voorspelling: Die 5€ extra belasting per werkdag zal gewoon betaald worden. Er zal gevloekt worden en traditionele partijen zullen wat extra stemmen verliezen, maar het lijkt een stretch om te denken dat mensen die bereid zijn 1 tot 3u per dag in de file te staan, een alternatief gaan uitdokteren om 5€/dag te besparen. Je kan er trouwens gif op innemen dat die 6,1ct/km snel zal oplopen (ter info: congestietaks voor Londen is intussen 11,50£/dag).

Ban je met extra rekeningrijden de auto verder uit de (dure) binnenstad? Vermoedelijk wel. Vermindert dit de files? Blijkbaar amper. Zullen de voorstellen uitmonden in een triple-op belasting via verkeersbelasting, accijnzen+btw en rekeningrijden? Gegarandeerd. Laten we immers niet vergeten dat we in een land leven waar de politiek eerst zwaar inzet op het promoten van dieselwagens en, als dit goed gelukt is, beslist om diezelfde dieselgebruiker fiscaal de nek om te wringen en zijn investering quasi waardeloos te maken; al dit zonder dat diezelfde bevolking de guillotine begint af te stoffen.

Alternatieven

Wat me vooral tegen de borst stuit, is dat politici in dit land telkens naar hetzelfde middel grijpen om ongewenst gedrag (is mobiliteit ongewenst gedrag?) bij te sturen: kapot belasten, zelfs als het aantoonbaar niet werkt. Nochtans zijn er rond het verkeersprobleem alternatieve oplossingen voorhanden:

• Uitbreiden van de bestaande weg-infrastructuur of beter gebruik maken van de beschikbare infrastructuur. Vb: het invoeren van een spitsstrook op de E40 tussen Brussel-Leuven heeft onmiskenbaar een positief effect gehad op de files. Uiteraard heeft een klein en compact land als België hierin limieten.
• Uitbreiden van openbaar vervoer of faciliteren van die mogelijkheid. Een voorbeeldje: ik neem dagelijks de wagen naar een stadsrand-parking waarna ik de rest van de woon-werk trip afleg via de metro. Een zeer interessant concept, buiten het feit dat de weg naar de stadsrand uiteraard een file-ramp is en de parking reeds om 6:30 volzet is. Het Brusselse GEN, iemand?
• Promoten van carpoolen of alternatieven.

Laten we dat laatste puntje wat nader bekijken. Elke forens die in andermans wagen plaatsneemt om de weg te delen, neemt effectief 1 voertuig uit de circulatie. De meeste wagens hebben 4-5 zitplaatsen, wat het potentieel gigantisch maakt. Het grootste probleem van carpoolen lijkt me de match te maken tussen vrije zitjes, tijdstip en vertrek/aankomst-locatie. Om een min of meer gegarandeerde dienstverlening te hebben, heb je een zeer groot klantenbestand nodig. Als we de huidige files bekijken, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat, dan lijkt het potentieel aan kandidaten die jouw tijdstip, oppik- en afleverpunt matchen geen theoretische onmogelijkheid te zijn. De vraag stelt zich dus hoe we dit klantenbestand verder kunnen maximaliseren en of een overheid daartoe kan bijdragen.

Morgen

Ik heb het even berekend, mijn wagen wordt gedurende 3,15% van de beschikbare tijd gebruikt om van A naar B te karren. De overige 96,85% staat hij ofwel in mijn garage ofwel ergens op een parking stof te vergaren. Hoe cool mocht het zijn indien mijn (zelfrijdende) wagen ook die overige 96+ procent van de beschikbare tijd zou gebruiken om passagiers naar hun bestemming te rijden en zodoende een extra inkomen te genereren? Zolang hij maar beschikbaar is als ik hem nodig heb. Hoe lang zou het duren alvorens ik die 3%-wagen zou omruilen voor een gegarandeerd ritje met de wagen van de buren? Laat hem maar de zorgen over verzekeringen, carwash, nieuwe investeringen,… Hoe lang zou het duren alvorens een bedrijf in de markt springt en een wagenpark beheert dat niets anders doet dan passagiers rondvoeren? Wel, eigenlijk bestaat dat bedrijf al: Uber of Lyft, waarbij de wagens momenteel nog eigendom zijn van particulieren, maar Uber/Lyft de betalingsmodaliteiten en het matchen van vraag/aanbod via een online platform voor zijn rekening neemt.

Rekeningrijden, zoals voorgesteld door de Vlaamse overheid, lijkt me een oplossing van gisteren voor een probleem van vandaag. Laten we liever inzetten op een oplossing van morgen die helpt om het probleem van vandaag te verminderen én ons klaarstoomt voor een toekomst mét mobiliteit. In plaats van een negatieve bestraffing van wagengebruik, waarom niet volop inzetten op positieve stimulansen om gedeeld wagengebruik volop te promoten en dit moet veel verder gaan dan de huidige carpool-fiscaliteit. Laten we van elke chauffeur een Uber-chauffeur maken en elke kilometer die hij gedeeld aanbiedt een korting op zijn belastingen geven. Een fikse korting om de match tussen vraag en aanbod te maximaliseren.

Overmorgen

Zoals eerder vermeld is de situatie zoals geschetst in de vorige paragraaf slechts een kort leven beschoren. Ik heb een dubbele garage in mijn huis en dat verloren plaatsgebrek stoort mij gigantisch voor een dienst die ik slechts 3,15% van de tijd gebruik. Mijn wagen zelf beslaat 9,25m2 en dat om grotendeels 1 persoon en zijn brooddoos te vervoeren. Dan tel ik nog niet de afstand die gelaten moet worden tussen 2 voertuigen op de weg. Qua inefficiëntie kan dat tellen. Ik voorspel dan ook een spoedig einde van de traditionele personenwagen.

Laten we even wegdromen in volgend scenario: de auto wordt vervangen door een soort ‘pod’, die via een simpele app aangevraagd wordt en op het gewenste tijdstip aan je deur verschijnt. Pods die net groot genoeg zijn om de dienst te leveren die gevraagd wordt: een éénpersoonspod voor mijn tripje naar het werk (of een x-persoonspod als blijkt dat x personen hetzelfde traject afleggen) en een 5-persoonspod voor het familie-uitje. Wegen zijn uiteraard onbestaande in de toekomst, tenzij om te wandelen. Pods bewegen voort in hun eigen, liefst ondergrondse bedding en gebruiken geen fossiele brandstoffen, maar bvb. een combinatie van magnetische levitatie en elektrische motoren.

Dit is geen science fiction, het is min of meer het concept van Hyperloop en wordt op dit moment uitgetest voor supersnel verkeer tussen 2 steden. Het is dus nog niet voor de thuismarkt, maar ik zie geen reden waarom een Hyperloop-systeem op (iets langere) termijn het netwerk niet tot de eindstations zal brengen (je huis of ‘straat’), met gematigde snelheden rond eindpunten, maar gigantische snelheden voor internationaal verkeer (Hyperloop rekent op snelheden tot 1.000km/u). Om even te vergelijken, je bent sneller vanuit Brussel in hartje Parijs of Londen, dan je momenteel 5km aflegt in de file tussen Leuven en Brussel…

Privacy

Om op een efficiënte manier het gebruik van de wegen te monitoren en rekeningrijden in te voeren, moet in elke wagen een gps-module geplaatst worden. Een overheidsdienst zal op elk moment weten waar je wagen zich bevindt. Sinds de opkomst van sociale media weten we dat mensen over het algemeen weinig graten zien in het delen van gevoelige informatie, maar toch dit: sociale media heeft een opt-out functie. Je beslist zélf welke informatie je deelt en welke niet.

Bovendien wordt informatie, verzameld door een privé-bedrijf, grotendeels gebruikt om je een betere, meer gepersonaliseerde dienst te bieden (mét verdienmodel), terwijl informatie, verzameld door een overheid, enkel dient om je efficiënter te monitoren en belasten. Uber/Lyft mag gerust mijn verkeersgegevens beheren om de factuur op te maken, maar enkel voor die trips waarbij ik het model wil gebruiken om een belastingvoordeel te claimen.

Rijkdom

Net als goedkope energie een ongelooflijke rijkdom heeft gebracht aan mens en maatschappij, is mobiliteit in mijn ogen een tweede, net zo belangrijke factor. De stilstand in België is ongetwijfeld een gigantische kost voor de maatschappij, maar mobiliteit in se inperken door het invoeren van ontmoedigingsbelastingen lijkt mij niet de oplossing te zijn. De mensheid is inventiever dan dat.

Houd ‘filevrij rijden’ uit de handen van incapabele overheden en laat het over aan privé-firma’s. Een oplossing van het verkeersprobleem wordt op die manier idealiter een noodzakelijke factor in het verdienmodel van concurrerende bedrijven. Zodoende kan ik eindelijk onze twee wagens van de hand doen en mijn garage omvormen tot een gym om die onvermijdelijke eindejaarskilo’s weg te werken. Gelukkig Nieuwjaar!