Romeinse tragedies

Paul van Ostaijen dichtte ooit, de eerste versregel in de linkse bovenhoek van de pagina, de tweede en laatste in de rechtse benedenhoek: De bar is leeg / en vol mensen. Hij bedoelde dat er veel volk was, maar dat ze weinig te zeggen hadden. Het tweeregelige gedicht kan ook overgeheveld worden naar het theater, zeker gezien de pandemie: de zaal is leeg / het podium vol mensen.

Voor een habbekrats

Dat is zeker het geval met de producties van het Internationaal Theater Amsterdam (ITA). Het gezelschap blijft niet bij de pakken zitten. Het heeft de kast met opnames van zijn producties opengetrokken en zendt wekelijks één of twee uit via livestream. Voor een habbekrats kan u internationaal bejubelde producties zien. Heeft u ze al gezien geeft een livestream hetzelfde gevoel als het na lange tijd weerzien van een vriend. Je gaat hem anders bekijken. Met een ander oog en oor. Meer als een inspecteur, een technicus of een dokter, kies maar uit.

Telkens weer

Van een tweede [derde, vierde] visie word je wijzer. Een goede vriend, fotograaf van beroep, kijkt elk jaar op oudejaarsavond naar de film Who’s Afraid of Virginia Woolf. ‘Het verhaal ken ik al door en door,’ zei hij me, ‘en toch leer ik elk jaar bij. De spelers acteren magistraal, maar even sterk is de regie en de plaats en houding die de acteurs in front met de camera innemen. Komt daarbij de muziek! Lijkt een rustgevend deuntje, maar onderhuids schuilt er een strakke spanning die de aandacht verscherpt. Het hele tijdsgebeuren lang. Van de nachtelijke wandeling huiswaarts door George (Richard Burton) en Martha (Elisabeth Taylor) tot het ochtendgloren als zij in de erker van hun huis tot rust komen en zich verzoenen. De wijze waarop hij zijn hand op haar schouder legt en zij haar hand op de zijne, grijpt je naar de keel. Telkens weer.’

Punt op punt versie

Een livestream is vergelijkbaar met de verfilming van een roman of een toneelstuk. Maar dat is hooguit voor 88% een interpretatie van het boek of het stuk. Een livestream is de punt op punt versie van de toneelopvoering. De kijker kijkt met de ogen van de regisseur. Kijk scherper, want hij kan niet afgeleid worden door het gebeuren in de zaal. Een buurman voor of achter met de kriebel in de keel. Iemand die voortdurend anderhalve stoel wil innemen of lacht op momenten dat het niet past.

Uiteraard kan hij afgeleid worden door andere huisbewoners — mens of dier — maar er zijn voldoende pauzemomenten mogelijk en voor een livestream moet men zich voorbereiden, zoals men zich vroeger instelde om naar de zondagsmis te gaan, zoals men zich hield in de kerk. Enkel met zichzelf zijn en de rituelen respecteren.

Summum magister

Kijken naar een voorstelling via livestream is een viering. Een hoogmis. En dat zijn de voorstellingen van ITA en in het bijzonder Ivo van Hove. Je wordt als regisseur niet gevraagd voor je schoon ogen op Broadway. Amerika heeft zijn gebreken — overal is wat en iedereen heeft iets —, maar Hollywood is het mekka van de film en New York van het toneel. Om daar te mogen regisseren moet je een summum magister zijn. Een primus inter pares met een super sterke vingerafdruk in zijn genre zijn.

Dat van Ivo van Hove is karaktertoneel, vertaald in zuiverheid en beheersing wat spel betreft met gebruikmaking van de modernste middelen om die zuiverheid en beheersing te kadreren. Waardoor je een spektakel krijgt waarin geestelijke verbeelding en lichamelijke schoonheid een huwelijk vormen en zich boven de wolken afspeelt.

Livestreaming

Dé productie van ITA die zich hoog boven de witte wolken afspeelt is Romeinse Tragedies. Driemaal heb ik de voorstelling gezien en zondag aanstaande zal ik pas tot rust komen als — bij wijze van spreken — het doek opgaat voor de livestreaming van deze voorstelling. Het magische aan de voorstelling is dat William Shakespeare drie stukken die zich in en rond de Romeinse politiek afspelen, naar Londen transformeerde, en Ivo van Hove Shakespeare’s wereld hedendaags maakte zonder diens adem en de Romeinse lucht ook maar één moment te verknoeien.

Met een spelersgroep die scherp staat, elke acteur een relatie heeft met de anderen en toch koning is van zijn acteursaandeel. Hij / zij haalt zijn tweede ego naar boven zonder zijn eerste te kwetsen. Kortom, ze zijn moderne heren en dames van stand.

The New York Times

De recensies waren wereldwijd stuk voor stuk lovend, met een hoge muzikale ondertoon. De productie reisde de wereld rond en zelfs bij de laatste ‘levende’ voorstelling, waar ik bij was — de Amsterdamse zaal Carré — was tot de nok gevuld. Niet alleen met mensen uit Amsterdam en de omliggende dorpen, maar komend uit alle hoeken van Europa.

De recensie van The New York Times ga ik niet publiceren. Ik pik er enkel de laatste zin uit: ‘One word: go!’

U kan ook gaan

Zondag aanstaande. 14 februari. In uw huiskamer. Vanaf 15 uur. Een koffer hoeft u niet te pakken, reisdocumenten niet in te vullen. Slechts klikken op de link onderaan — opgelet: tot zondagochtend — om uw toegang te veroveren. Nodig een koppel vrienden, uw partner, een buur of twee uit, houd afstand, maskers af en geniet.

ROMEINSE TRAGEDIES

naar William Shakespeare

Productie: ITA

Regie: Ivo van Hove

Sleutel: https://ita.nl/nl/voorstellingen/romeinse-tragedies/1569929/