Het kwam voor velen als een verrassing, de aankondiging afgelopen dinsdag dat Qatar de banden herstelt met de andere leden van de Gulf Cooperation Council-GCC (Bahrein, Koeweit, Oman, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten). Die GCC werd opgericht in 1981, en was een antwoord op de destabiliserende invloed die de islamitische revolutie in Iran van 1979 zou kunnen uitoefenen in de regio.

Boycot

In juni 2017 verbraken Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en Egypte hun banden met Qatar en spraken een boycot uit. De grens tussen Qatar en Saoedi-Arabië ging dicht, wat lastig is voor Qatar, want de enige grens die het schiereiland heeft is precies die met Saoedi-Arabië, de rest is Perzische Golf. Andere landen, waaronder Jordanië en Senegal, volgden deze lijn. Qatar kreeg het verwijt het internationale terrorisme te steunen, alsook de Moslimbroeders die een grote rol hadden gespeeld bij de opstanden in het kader van de Arabische Lente sinds 2011. De zeer conservatieve Saoedi’s bekeken die met argusogen.

Qatar kreeg ook het verwijt te goede relaties te onderhouden met het sjiitische Iran, terwijl de zes GCC-staten streng soenitisch zijn (ook al is de bevolking van Bahrein in meerderheid sjiitisch, terwijl de machthebbers soenitisch zijn). Saoedi-Arabië en de andere boycottende landen stelden 13 eisen aan Qatar om de relaties te hernieuwen. De boycot werd afgelopen dinsdag opgeheven, ook al werd aan alle 13 eisen (waaronder de sluiting van de Qatarese zender Al Jazeera) niet voldaan. Qatar behoudt goede relaties met Iran. Het kan ook niet anders want Iran is zijn grote buur van net over de Perzische Golf. De economische relaties met Iran zijn aanzienlijk, en de twee landen moeten een gemeenschappelijk gasveld beheren.

Gehavend blazoen

De Verenigde Staten, de Europese Unie, Turkije, Pakistan, de GCC, etc., ze zijn allemaal tevreden met de dooi. Hoe is die er dan kunnen komen? Door een mix van factoren. Zo bleek Qatar de boycot beter te kunnen doorstaan dan algemeen verwacht, en is het landje eigenlijk zelfbedruipend geworden. Er was de druk van de Verenigde Staten om het geruzie te stoppen (de Verenigde Staten hebben tenslotte een militaire basis in Qatar). Saoedi-Arabië kan door deze diplomatieke geste zijn gehavende blazoen oppoetsen richting VS (denk aan de moord op journalist Jamal Kashoggi die het imago van Saoedi-Arabië ernstig heeft geschaad).

De Saoedische kroonprins en sterke man Mohammed bin Salman – MBS voor de intimi – weet immers goed dat zijn manoeuvreerruimte onder het bewind van Joe Biden geringer zal zijn dan onder het presidentschap van Donald Trump. Maar ook GCC-lid Koeweit heeft een grote rol gespeeld in het beëindigen van de crisis met Qatar, een crisis waar het eigenlijk weinig bij te winnen had. Westerse politici zien de nieuwe romance tussen de zes GCC-leden als een welkome stap in het vormen van een front tegen Iran, dat verweten wordt een destructieve rol te spelen in het Midden-Oosten door zijn steun aan de Houthi’s in Jemen, Hezbollah in Libanon, het regime van Bashar al Assad in Syrië, en zijn nucleaire ambities.

Opnieuw alcohol drinken

Voor Qatar is de herstelde vriendschap natuurlijk ook welgekomen, want het land organiseert in 2022 het wereldkampioenschap voetbal. Een wereldkampioenschap voetbal organiseren terwijl je buurlanden je boycotten: het is niet evident. Qatar heeft zich tijdens de 3,5 jaar durende boycot ook redelijk opgesteld ten opzichte van de vijf andere GCC-leden. Zo bleef het gas leveren aan de Verenigde Arabische Emiraten (Qatar is niet alleen rijk geworden met olie, maar nog meer met gas). Het land heeft de afgelopen jaren ook gastheer gespeeld voor discrete gesprekken tussen de Verenigde Staten en de Taliban rond de terugtrekking van Amerikaanse militairen uit Afghanistan. Het heeft de afgelopen 3,5 jaar wel zijn agressieve buitenlandse politiek moeten inperken, maar ook dat was geen onoverkomelijk probleem, want die agressieve politiek werd overgenomen door trouwe bondgenoot Turkije.

En wie is er nog tevreden? De dorstige inwoners van Saoedi-Arabië, die opnieuw alcohol kunnen drinken in de sjieke bars van de Qatarese hoofdstad Doha. In Saoedi-Arabië is dat immers niet evident. Slachtoffer van de deal is dan weer zender en nieuwsleverancier Al Jazeera, dat zijn agressieve berichtgeving over Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, etc. zal moeten stopzetten. De zender zal aan zelfcensuur moeten doen. Maar gezien hij daar veel ervaring mee heeft (de zender werd opgericht in 1996) kan ook dit geen onoverkomelijk probleem zijn. Sommige analisten gaan er vanuit dat de weg nu geëffend is voor Saoedi-Arabië om de relaties met Israël te normaliseren. Maar dat is een ander verhaal.