Servië Russische pion in Europa

Servië kostte ons al Wereldoorlog I. Een Serviër vermoordde de Oostenrijk-Hongaarse troonopvolger en zijn vrouw. Als het koninkrijk Servië niet helemaal aan het ultimatum van de Habsburgse keizer voldeed verklaarde Oostenrijk – Hongarije het de oorlog. De Duitse keizer ging op het oorlogspad in West – Europa. De Russische tsaar trad echter op als de traditionele beschermheer van het orthodoxe Servië. Het gevolg was een vierjarige wereldoorlog met als uitvloeisel het begin van het einde van de hoofdrol van Europa in het politieke wereldgebeuren.

Stalin nam de rol van schutsheer van Servië van de tsaar over. Sovjettroepen haastten zich om tegen het einde van Wereldoorlog II Belgrado te bevrijden.

Servië tussen EU en ‘Euraziatische Unie‘

Servië wil graag lid worden van de Europese Unie (EU), maar het wil dit niet ten koste laten gaan van de oude banden met Rusland. Zo weigert het de sancties toe te passen die de Europese Unie Rusland wegens zijn optreden in de Oekraïne-crisis, oplegde. Belgrado wil in dat conflict neutraal blijven, al zegt de regering wel de territoriale eenheid van Oekraïne te respecteren. De EU maakt daarvan officieel geen probleem, maar achter de schermen groeit de irritatie over de Servische houding.

Het proces van toetreding tot de Europese Unie plaatst Servische politici voor een dilemma. De EU-sancties dreigen Servië haast onmiddellijk pijn te doen. Het eventuele lidmaatschap van de EU en de verhoopte voordelen daarvan zijn echter voor veel later.

Alle grote politieke partijen steunen voorlopig nog de EU-kandidatuur, maar volgens opiniepeilingen kalft de steun onder de bevolking af. De sympathie voor Rusland daarentegen blijft groeien. Sommigen opperen zelfs dat het land beter af zou zijn binnen de Euraziatische Unie, die Moskou als tegenhanger van de EU ziet.

‘South Stream – pijplijn’

Doorbraak vestigde er de aandacht op dat ingevolge een tussenkomst van de EU-commissie, Bulgarije de werken aan de ‘South Stream’-pijplijn op zijn grondgebied had gestopt.

Servië is vooralsnog geen EU-lidstaat. De Commissie kan dus niet dezelfde druk uitoefenen op Servië als op Bulgarije. Zij kan echter wel de snelheid bepalen waarmee Servië al dan niet voor EU-lidmaatschap in aanmerking komt.

In haar op 8 oktober 2014 vrijgegeven rapport over de uitbreiding van de Unie schrijft de EU Commissie dat het door de Russische en Servische regeringen in 2008 getekend verdrag over de aanleg in Servië van de ‘South Stream’-gaspijplijn niet beantwoordt aan het Gemeenschapsrecht of ‘acquis communautaire’, d.i. het geheel van EU-verdragen,verordeningen en richtlijnen, inclusief de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie.

De Commissie voegt er aan toe dat Servië niet aan de in 2014 geplande bouw van die pijplijn op zijn grondgebied mag beginnen zolang niet aan alle bepalingen van het acquis is voldaan. Dit schuift het project op de lange baan of voert het misschien wel af.

Volgens het gemeenschapsrecht kunnen bv. energiebedrijven niet tegelijk eigenaar zijn van de brandstof en van de distributiekanalen om aldus te vermijden dat monopolies de energieprijzen kunstmatig opdrijven. Prijstransparantie is van het grootste belang.

De Servische minister van Buitenlandse Zaken, Ivica Dacic bracht onlangs een bezoek aan Moskou. Hij verklaarde daar dat het ‘South Stream’-project in Servië gewoon verder zou gaan en stelde een beperkte vrijhandelszone tussen beide landen voor. Russische firma’s zouden van hun kant voor 1 miljard dollar in Servië investeren. Servië zou, naar verluidt, starten met de uitvoer naar Rusland van zuivelproducten en met name van kaas.

De EU-commissie is het EU-orgaan dat het algemeen belang van Unie moet behartigen. De  commissie Barroso is tot het einde van haar mandaat op 31.10.2014 op haar standpunt gebleven : voorkomen dat door de ‘Nord Stream’ – en de ‘South Stream’ – pijplijnen samen, Europa voor gasleveringen uit het oosten volledig op Rusland zou zijn aangewezen en dat daardoor bovendien Oekraïne als transitland volledig buitenspel wordt gezet.

Of dat onder de op 1.11.2014 aangetreden commissie Juncker zo blijft, is de vraag.

Jean Claude Juncker heeft al verklaard dat er hoe dan ook de eerste vijf jaar geen uitbreiding van de EU komt. De politieke druk op Servië kan daardoor verminderen.

De nieuwe Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie voor Buitenlands- en Veiligheidsbeleid, Federica Mogherini, tevens ondervoorzitter van de Juncker-commissie wordt geacht sympathie voor het Kremlin te koesteren. In juli 2014 bracht zij een bezoek aan president Poetin in Moskou en bestempelde de ‘South Stream’ – gaspijplijn als voordelig voor Europa. Zij was toen zelfs een van de hevigste promotoren van het project. Geen wonder overigens want het legt Italiaanse firma’s geen windeieren.

Tijdens haar hoorzitting in het Europese Parlement op 6.10.2014 stond zij weliswaar  kritischer tegenover Rusland. Over het ‘South Stream’-project zei zij letterlijk :

‘political conditions are not right for the project even if it complied with EU law‘.

Of dit louter opportunisme is dan wel een echte wijziging in haar politieke opvattingen  moet nog blijken.

Iets wat de EU-Commissie zelf, de EU-lidstaten en het Europees Parlement nauwlettend in het oog moeten houden.

(c) Reporters