Staatshervorming? ’t Was maar om te lachen

‘De regering wil tijdens de komende legislatuur een grondige hervorming voorbereiden van de staatsstructuren. Ze zal hierover een breed democratisch debat met burgers, middenveld, academische wereld en politieke vertegenwoordigers organiseren. Het doel is een nieuwe staatsstructuur vanaf 2024, met een meer homogene en efficiënte bevoegdheidsverdeling. Dit moet leiden tot een versterking van de autonomie van de deelstaten én van de slagkracht van de federale overheid.’ Dat stond in de federale regeringsverklaring  van 1 oktober 2020. En nu? 

Also sprach niet Zarathustra, maar Alexander De Croo, eerste minister bij de genade van de voorzitters van de zeven Vivaldipartijen in het algemeen en die van de Parti Socialiste (PS) in het bijzonder. Dit las hij bij de start van zijn regering voor in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Het is een uiterst bondige synthese van onderdeel ‘5.1 Institutionele hervormingen’ van het regeerakkoord van 30 september 2020, waarin de Vivaldipartijen op drie en een halve bladzijde hun beleidsintenties daarover uit de doeken doen.

Beleidsnota

De twee ministers die met ‘Institutionele Hervormingen’ werden belast, Annelies Verlinden (CD&V) en David Clarinval (MR), hebben voor de derde en laatste keer hun beleidsnota bij de Kamer ingediend. Daarin geven ze, overeenkomstig artikel 111 van het Kamerreglement, ‘toelichting bij de wijze waarop de ministers gevolg geven aan het regeerakkoord’. Hun toelichting kan als volgt worden samengevat: ‘Institutionele hervormingen? Het was maar om te lachen’.

Natuurlijk ‘werden er stappen gezet in uitvoering van het regeerakkoord’, zoals het tweespan Verlinden-Clarinval in de eerste volzin van de beleidsnota verkondigt – het zou er nog aan ontbreken. Maar wat zijn die stappen en wat stellen ze voor?

1. Een gemengde commissie van Kamerleden en senatoren heeft de zes staatshervormingen sinds 1970 geëvalueerd, althans enkele onderdelen ervan: de bevoegdheidsverdeling in de domeinen gezondheidszorg, energie, milieu en klimaat, en mobiliteit; de samenwerkingsvormen; het tweekamerstelsel.

De verslagen geven op 800 tweetalige bladzijden nauwgezet weer wat academici, ambtenaren en middenvelders tijdens hoorzittingen hebben gezegd, en wat het standpunt van de verschillende fracties is. De inhoud van de verslagen gaat bijgevolg de vier communautaire windrichtingen uit. Conclusies zijn niet getrokken, aanbevelingen werden niet gedaan.

Burgerbevraging

2. In het ‘participatief traject via een online platform’, beter bekend als de burgerbevraging ‘Een land voor de toekomst’ (kostprijs 2,1 miljoen euro), hebben welgeteld 10.512 Belgen meegedeeld hoe zij hun land willen organiseren. Volgens het eindverslag bestrijken de modellen die ze voor ogen hebben ‘het hele spectrum, van een unitair België tot een splitsing van het land’. Waardeloos, dus.

3. De federale en de deelstatelijke overheidsdiensten werden bevraagd over ‘de actuele knelpunten’ in de bevoegdheidsverdeling. De ‘fiches’ die ze geproduceerd hebben, zijn meegedeeld aan het parlement. Ze kwamen ook aan bod in zeven ambtelijke werkgroepen die zich ook over de bevoegdheidsverdeling hebben gebogen in evenveel beleidsdomeinen: gezondheidszorg, arbeidsmarktbeleid, mobiliteit en vervoer, klimaat en energie, justitie en justitiehuizen, lokale besturen, fiscaliteit en financiën. Hun rapporten zijn aan het parlement bezorgd en liggen daar, samen met de evaluatieverslagen, de resultaten van de burgerbevraging en de ambtelijke fiches, stof te vergaren.

Wetteksten

Al die initiatieven dragen, aldus Verlinden en Clarinval in hun beleidsnota, bij ‘aan de voortzetting en de uitvoering van het regeerakkoord met betrekking tot de werkzaamheden inzake de bevoegdheidsverdeling, de financieringsregels en de instellingen’.

Maar over dé cruciale afspraak in het regeerakkoord van 30 september 2020 zwijgen ze in alle talen.
Die afspraak luidt: ‘De regering zal voorstellen, onder de vorm van wetteksten, voorbereiden op het vlak van de bevoegdheidsverdeling, de financieringsregels en de instellingen etc., die na akkoord binnen de schoot van de regering aan de Raad van State ter advies kunnen worden voorgelegd.

Aan die afspraak is niet het minste begin van uitvoering gegeven. Verlinden en Clarinval zwijgen er zedig over. Aangezien ze er niets over zeggen, zijn ze blijkbaar ook niet van plan er nog iets aan te doen. Dat van die wetteksten en het advies van de Raad van State, dat was maar om te lachen … Of toch niet?

De Croo

Ook eerste minister Alexander De Croo (Open Vld) heeft, zoals het Kamerreglement voorschrijft, een beleidsnota ingediend. Enige afstemming met de ministers van Institutionele hervormingen is er blijkbaar niet geweest, want terwijl zij zwijgen, deelt hij mee dat hij, op basis van de voorbereidende werkzaamheden over een institutionele hervorming en ‘samen met de betrokken ministers’, zal nagaan ‘op welke manier voorstellen kunnen worden voorbereid, in de vorm van wetteksten, en of hiervoor een akkoord in de schoot van de regering kan worden gevonden’.

Hoop doet leven, maar men moet wel heel naïef zijn om te hopen, laat staan te geloven, dat Vivaldi in staat is om in de zes maanden die resten tot de Kamerontbinding (8 mei) staatshervormende wetsontwerpen te schrijven. Wat De Croo daarover in zijn beleidsnota schrijft, is maar om te lachen.

Gezondheidszorg

In het regeerakkoord van 30 september 2020 staat een tweede concrete afspraak. We citeren opnieuw: ‘De regering wenst in ieder geval tijdens deze legislatuur wetteksten te integreren betreffende een meer homogene bevoegdheidsverdeling op het vlak van gezondheidszorg. De bedoeling is een zorg zo dicht mogelijk bij de patiënt (gefedereerde entiteiten) zonder dat aan de solidaire financiering wordt geraakt.’

Die politieke kromtaal is de verwoording van een van de voorwaarden die de CD&V heeft gesteld om in de Vivaldicoalitie te stappen: de zo goed als volledige splitsing van de gezondheidszorg.

Ook over het gevolg dat aan die beleidsintentie is gegeven of nog zal worden gegeven, hullen Verlinden, Clarinval én De Croo zich in compleet stilzwijgen. Er is trouwens niets over te zeggen, tenzij dat er, ondanks enig aandringen van CD&V, niet het minste gevolg aan is gegeven. Ja zeker, de zeven Vivaldipartijen hebben het in hun regeerakkoord gezet. Maar voor zes ervan was het maar om te lachen.