Staatsschuld en belastingdruk noopt tot crisisberaad

België slaagt er maar niet in om een begrotingsevenwicht te bereiken en verliest veel geloofwaardigheid in het buitenland. Alleen de Club Med-landen Portugal, Italië en Frankrijk kregen dezelfde brief van de Europese Commissie met de ernstige waarschuwing van ontsporing. De regering moet zich daartegen wapenen, dit is niet voor herhaling vatbaar.

Goed bestuur

De begrotingscontrole lijdt aan bijziendheid: het begrotingstekort wordt onder de mat geveegd. Het structureel tekort bedraagt dit jaar nog steeds 1,5% van het bruto binnenlands product, en daarop wordt te weinig echt op ingegrepen. We hebben te vaak de kaasschaaf zien hanteren die wellicht vooral fantoombesparingen opleverden.

De Europese Commissie is erg kritisch voor de Belgische begroting. Samen met vijf andere landen krijgt België een regelrechte onvoldoende. België doet te weinig inspanningen om de begroting gezond te maken en het geeft vooral te veel uit.

Dat de zaken eindelijk op het goede spoor zetten de economie zou afremmen, moet erg genuanceerd worden. De Commissie voorspelt voor dit jaar een economische groei van 1,7 en voor volgend jaar van 1,8 procent. Het is lang geleden dat ons land nog zulke cijfers kon optekenen. Bovendien heeft de regering de helft van de verbetering in haar legislatuur te danken aan de lage rente en dus lagere rentelasten. Bij de andere helft vloeit een belangrijk deel voort uit nieuwe belastingen. Als we het niet doen in deze periode van gunstige rugwind: wanneer dan wel?

Structurele maatregelen

Wat écht ontbreekt bij deze regering, zoals bij de vorige, is de modernisering van de publieke diensten. De kaasschaaf zet veel overheidsmanagers zonder werkingsmiddelen, terwijl starre structuren en statuten interne mobiliteit bemoeilijken en een diepgaande herstructurering uitblijft. Veel structuren van de sociale zekerheid zijn nog uitbetalingskassen. De beste illustratie is de uitbetaling van werkloosheidsvergoedingen door de vakbonden. Er is veel internationaal empirisch onderzoek dat aantoont dat dit economisch niet zo onschuldig is als het lijkt. Daar zit veel ruimte voor rationalisering zonder de kern van de sociale zekerheid te raken. De regering moet dit debat op korte termijn objectiveren, de evidentie daarvoor is beschikbaar.

In de gezondheidszorg kan men bij geneesmiddelen de nieuwe uitgaven al redelijk afwegen tegen gezondheidsbaten. Dat model moet uitgebreid worden naar de andere sectoren. De regering moet nu een grote kosten-batenanalyse van de sociale zekerheid op gang brengen, en dat verder doen voor alle beleidsdomeinen. Dat objectiveert echte hervormingen die duurzaam zijn. Het doorbreekt een verspillingsspiraal die het sociaal karakter van het beleid zal ten goede komen.

Deze regering startte onverwacht sterk en met gezonde daadkracht met een aantal belangrijke stappen op domeinen waar beleidshervormingen al vele jaren op zich lieten wachten: pensioenen, gezondheidszorg en belastingen zijn daarvan voorbeelden. Deze regering kan nog voor een grote nalatenschap zorgen waar ons land echt nood aan heeft. Dan moet ze minstens op deze terreinen haar stappen nu moedig doortrekken. Dat vergt een einde aan de ad hoc-maatregeltjes en de start van een structurele wending ten goede.

Legitimiteit en daadkracht

We moeten collectief beseffen – politieke leiders, burgers én het middenveld – dat we moeten veranderen om te verbeteren. Dat vergt meer ambitie voor de echte grote uitdagingen van onze tijd. Die vergen échte solidariteit, die meer is dan de optelsom van private belangen. Ja, dat kan de weerbaarheid van onze burgers aanspreken, maar niets is daarvoor beter dan de ongemakkelijke waarheid te benoemen.

Wijs op het perspectief van onze kinderen en kleinkinderen, en leg uit dat deze regering en dit middenveld nu zullen stoppen met een beleid dat de jongeren met altijd meer schuld belast voor het comfort van vandaag. Herstel een wervende sociale samenhang en het maatschappelijk vertrouwen. Kom eens met een echt strategische visie en een systemische agenda van beleidseffectiviteit. De bevolking is daar wel klaar voor, nu nog het beleid. Geen gekibbel maar daden, geen excuus maar toekomstgerichte besluiten. De bevolking beseft dat de draaiboeken klaarliggen en men er gewoon niet toe komt. Doorbreek die entropie.

Goede buitenlandse voorbeelden tonen dat regeringen zichzelf kunnen afrekenen op wat ze daadwerkelijk geïmplementeerd hebben en wat ze reëel bereiken. Dat is de ‘wetenschap van beleidsimplementatie’. Dit vereist het scheppen van duidelijkheid over output en realisaties. Toch wordt er nog steeds heel weinig gerapporteerd over resultaten. Laat staan dat het definiëren van langetermijndoelstellingen in combinatie met het meten van de vooruitgang daar naartoe werkelijk transversaal toegepast wordt. Leer uit die succesrijke buitenlandse voorbeelden en maximaliseer het veranderingspotentieel. Het niveau van de Belgische staatsschuld en belastingdruk noopt tot crisisberaad, en beter resultaat met een verfijnde inzet van minder middelen. Vertel die ongemakkelijke waarheid, de bevolking heeft die al lang door.

Langetermijn doelen

Alle Belgen zijn vertrouwd met langetermijn-doelstellingen en de juiste inzet van middelen om goed omschreven doelen te bereiken. De ruimte voor verbetering is gigantisch, denk aan de infrastructuur, rol het grote pensioenplan waarover consensus bestaat uit, hervorm het onderwijs, beëindig de dure en beledigende Brusselse bestuursmaskerade.

Goed bestuur is ook het cruciale thema op lokaal vlak en daar mag het dan ook eens over gaan met de aankomende lokale verkiezingen. Bijvoorbeeld in Brussel. We hebben de jihadistrijders vanuit Molenbeek gehad, de Brusselse musea en tunnels. Wat te denken van de stellingen aan het Brussels justitiepaleis die aan renovatie toe zijn als symbool van een instortend justitiesysteem? Dan hebben we het nog niet over tunnelgate en musea met kunstschatten waar het binnen regent. Welk signaal geeft men als de Brusselse politiek de discussie over de eenmaking van de politiezones zelfs niet ernstig wil nemen nadat wereldwijd de internationale pers dit aan de kaak stelde?